V4 - Thema 5: Ecologie - BS3: Populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Basisstof 3: populaties

V4

Thema 5

Ecologie

Leerdoelen

• Je kunt verschillende vormen van concurrentie en coöperatie onderschrijven;
• Je kunt voorbeelden van concurrentie en coöperatie in een ecosysteem herkennen en beschrijven;
• Je kunt uitleggen waar populatiegrootte en populatiedichtheid van afhankelijk is
• Je kunt schommelingen in populatiedichtheid verklaren en beschrijven

Hoe zat het ook alweer?
Geef de definitie van het begrip soort

Hoe zat het ook alweer?
Geef de definitie van het begrip populatie

Wat weet je nu al over symbiose?

Concurrentie (competitie)

- voedsel, licht, territorium,.. 

- meestal tov soortgenoten: survival of the fittest

- minder tussen verschillende soorten: andere niche (rol)

Cooperatie (samenwerking)

BINNEN POPULATIE: intraspecifiek

- balts en paring 

            bv paartje zoekt samen eten 

- groepen 

            bv school haringen, zwerm spreeuwen, mierennest

TUSSEN SOORTEN: interspecifiek

Symbiose: langdurig samenleven van organismen van verschillende soorten

1. MUTUALISME

2. COMMENSALISME 

3. PARASITISME

Symbiose

Beide soorten 

voordeel

ene soort 

voordeel

andere soort

neutraal

ene soort

voordeel

(parasiet)

andere soort

nadeel (gastheer)

Bekijk het voedselweb hiernaast. Leg aan de hand van een voorbeeld uit dat er tussen sommige soorten sprake is van concurrentie

Sleep de afbeeldingen naar de bijbehorende omschrijving

Intra- en interspecifieke concurrentie

Kijk naar de term!

Met specifiek wordt in dit geval bedoeld: de soort.

intra = in 

inter = tussen

Wat betekent intraspecifiek en interspecifiek?

intraspecifieke concurrentie

interspecifieke concurrentie

Van welke vorm van symbiose is hier sprake?

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Omschrijf het voordeel voor de bij.
Omschrijf het voordeel voor de plant.

Van welke vorm van symbiose is hier sprake?

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Van welke vorm van symbiose is hier sprake?

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

In de afbeelding hiernaast is sprake van epifytisme.

Dit is een vorm van....

Een epifyt is een plant die op een andere (grotere plant) leeft. Hierbij onttrekt de epifyt geen voedingsstoffen aan de gastheerplant

1. mutualisme
2. commensalisme
3. parasitisme

Wat weet je nu over symbiose?

Populatiedichtheid

= gem # individuen per oppervlakte(land)/volume eenheid (water)

-> te hoog: concurrentie, uitputting voorraden

-> te laag: weinig voortplanting 

3 verspreidingspatronen: 

Dichtheidsafhankelijke factoren

- voedselrelaties

- parasitisme

- ziekte

-concurrentie

NEGATIEVE TERUGKOPPELING: 

grotere populatie = factoren die pop doen afnemen meer invloed

kleinere populatie = factoren die pop doen toenemen meer invloed

Dichtheidsafhankelijke factoren

Biologisch evenwicht tgv zelfregulatie

Dichtheidsonafhankelijke factoren

Tgv klimaat 

Bv: strenge winter, overstroming, 

bosbrand,.. 

-> terugval in populatiedichtheid

3 parameters die de populatiegrootte veranderen: 

Geboorte, sterfte en migratie

1. Geboortecijfer: hoeveel organismen er per tijdseenheid door voortplanting ontstaan 

        -> #jongen/jaar/1000 organismen

2. Sterftecijfer: hoeveel organismen er per tijdseenheid sterven

        -> #sterfgevallen/jaar/1000 organismen

3. Migratie: verplaatsing/verhuizing  

        -> immigratie: binnentrekken in populatie

        -> emigratie: wegtrekken 

Populatiegroei: uitheemse vs inheemse soorten

Inheems: komen van nature in een gebied voor

Uitheems: binnengedrongen vanuit een ander gebied 

Exoten = organisme doe als gevolg van menselijk handelen terechtkomen in een leefgebied waarin ze oorspronkelijk niet thuishoren

-> invasieve exoot: exoot voelt zich prima thuis in zijn nieuwe omgeving. 

Ze kunnen zich vestigen in onze natuur, zich snel vermeerderen 

en schadelijk zijn voor inheemse soorten.

Populatiegroei curves

S-vormige curve: laag geboortecijfer.                     J-vormige curve: hoog geboortecijfer

J-vormige curve: hoog geboortecijfer

- exponentieel 

- initieel: veel voorraden, gunstige situatie 

- na een tijd: voorraden opgebruikt, DRAAGKRACHT bereikt 

(max populatie grootte die een ecosysteem kan dragen)

-> TERUGVAL

bv: te veel rupsen  eten alle bladeren

S-vormige curve: laag geboortecijfer

Initieel: exponentieel in nieuw gebied

Na een tijd: 

voedselrelaties, parasitisme, ziekte, concurrentie remmen groei af

(dichtheidsafh factoren)

-> biologisch evenwicht thv draagkracht

Geef de definitie van het begrip populatiedichtheid.

De populatiedichtheid is onderheving aan terugkoppeling.

Sleep de invloeden naar de juiste plek in het terugkoppelings-schema

afname van predatie

afname van voedselbeschikbaarheid

toename van concurrentie

toename van draagkracht van het ecosysteem

Factoren die van invloed zijn op de populatiedichtheid kunnen op hun beurt weer van de populatiedichtheid afhankelijk zijn (en daardoor de populatiedichtheid regelen).

Sleep de factoren naar de juiste categorie.

dichtheidsafhankelijke factoren

dichtheidsonafhankelijke factoren

ziekte

sneeuwval

concurrentie

overstroming

parasitisme

temperatuur

voedselrelaties

De populatiegrootte is afhankelijk van een aantal factoren. 

Sleep de termen naar de juiste plaats in het schema.

populatiegrootte

immigratie

sterftecijfer

geboortecijfer

emigratie

Leg uit wat een exoot is.

In een jong ecosysteem zijn nog veel niches vrij. Soort X vestigt zich in een jong ecosysteem in een vrije niche. Er is geen sprake van concurrentie, predatie en ziektes.

Volgens welke curve zal deze groei van deze soort waarschijnlijk verlopen?

1. 
2. 

Bekijk het diagram

In dit ecosysteem lijkt er sprake te zijn van een dynamisch evenwicht tussen een predator en zijn prooi

Bestudeer het diagram en beantwoord de vragen op de volgende slides

Geef een verklaring voor het feit dat populatiedichtheid vossen in het jaar 1974 stijgt.

Geef een verklaring voor het feit dat populatiedichtheid konijnen in het jaar 1974 daalt.

In een predator-prooi evenwichtsdiagram is de piek van de predatordichtheid in de tijd altijd later dan de piek van de prooidichtheid.
Leg dit uit.

Huiswerk

Je maakt het volgende werk:

1. Maak deze lessonup af,
   
2. Maak een begrippenlijst  door alle begrippen in basisstof 5.3 te voorzien van uitleg. Doe dit digitaal of op papier,
   
3. Maak uit basisstof 3 de volgende opdrachten: 12, 16, 17 en 18
   

Het werk wordt ook in magister gezet.