spreekwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Figuurlijk taalgebruik:

Spreekwoorden en gezegden

Spreekwoorden en gezegden/

figuurlijk taalgebruik

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Herken je figuurlijke taalgebruik
• Weet je meer over spreekwoorden
• Ken je de betekenis van enkele spreekwoorden

Figuurlijk taalgebruik

Wat is figuurlijk taalgebruik?

Letterlijk / figuurlijk taalgebruik 

Letterlijk taalgebruik is bedoelen wat je zegt:

Ik ben nu op school.

Hij gaat in de pauze naar de supermarkt

Figuurlijk taalgebruik betekent niet precies wat je zegt:
Ik schrok me dood!

Hij gaat naar de klote!
Tamara struikelde over haar woorden.

Figuurlijk taalgebruik wordt letterlijk genomen.

Figuurlijk taalgebruik wordt letterlijk genomen.

Figuurlijk taalgebruik: spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden

Maar wat is nou het verschil?

Spreekwoord

Een spreekwoord is onveranderlijk. Je gebruikt dus altijd dezelfde woorden in dezelfde volgorde. Een spreekwoord is bovendien altijd een mededeling, geen vraag. Het werkwoord (de persoonsvorm) staat in de tegenwoordige tijd (als er een persoonsvorm aanwezig is). Meestal is een spreekwoord een algemene levenswijsheid: zo gaat het nu eenmaal in de wereld. Voorbeelden van spreekwoorden zijn: ‘Na regen komt zonneschijn’, ‘Boontje komt om zijn loontje’ en ‘Oost west, thuis best.’

Uitdrukking 

Uitdrukking is een overkoepelend begrip voor alle vaste verbindingen met een figuurlijke betekenis. Je kan een uitdrukking veranderen van woordvolgorde.

Bijv. 

'Er als de kippen bij zijn', kun je veranderen in; 

'Zij zijn er altijd als de kippen bij als iets gratis is'.

Gezegde

Vaste reeks woorden met een vaste betekenis

Voorbeeld: 'met hart en ziel'.`

Verschillen spreekwoord - uitdrukking - gezegde

Welke spreekwoord wordt hier uitgebeeld? Wat betekent dit spreekwoord?

Welke spreekwoorden/uitdrukkingen herken je in het volgende filmpje?

Welke (verhaspelde) spreekwoorden/uitdrukkingen

 herkende je?

opdracht 1

Zoek in tweetallen spreekwoorden of uitdrukkingen op, die te maken hebben met jullie beroep  (orde & veiligheid)

Kijk eens op:

www.spreekwoorden.nl

https://onzetaal.nl/taaladvies/thematisch/uitdrukkingen-en-spreekwoorden/

Spreekwoorden/uitdrukkingen 

orde & veiligheid

• De sterke arm (van de wet)
• Iemand in de gaten houden / je pappenheimers kennen
• Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel
• 112, daar red je levens mee
• Hij komt als een dief in de nacht
• Eens een dief, altijd een dief / draaideurcrimineel
• Het is daar hommeles
• Ze hebben het met elkaar aan de stok / woorden hebben
• Gelegenheid maakt de dief

Opdracht 2

Werk in een groepje van 2 of 3. Kies 3 spreekwoorden en zoek van die 3 spreekwoorden de herkomst op. Wissel die informatie met elkaar uit.

Informatie vind je op:

• https://schrijvenonline.org/dossier/herkomst-van-spreekwoorden-en-gezegden
  
• https://isgeschiedenis.nl/rubrieken/historische-uitdrukkingen

Wat hebben jullie gevonden?

• oorsprong in de bijbel
• volkswijsheden
• geleend uit andere talen:

>>> groen licht geven; het gras bij de buren is altijd groener (Engels)

>>> het is de toon die de muziek maakt (Frans)

Zou je een van die spreekwoorden zelf gebruiken?

Spreek jij nog een andere taal en ken je een spreekwoord/gezegde in die taal?

Opdrachten Nu Nederlands

Woordenschat

1.4 Figuurlijk taalgebruik

Opdrachten 2, 3 en 4

Lesdoelen

• Je herkent figuurlijke taalgebruik
• Je weet meer over spreekwoorden
• Je kent de betekenis van enkele spreekwoorden

Volgende week

Oefenexamen voor CE Lezen Luisteren Kijken

(woensdag, donderdag)