DE RENAISSANCE 2 (1550-1675)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Van de middeleeuwen naar de renaissance

• In de vijftiende en vooral in de zestiende eeuw vinden er grote veranderingen in de maatschappij plaats.
• Dit heeft een nieuwe levenshouding en andere kijk op het leven tot gevolg.

De Renaissance

•In de renaissance komt er een andere kijk op de wereld. God staat niet langer centraal, maar de mens staat centraal.

•Mensen laten zich inspireren door de Griekse en de Romeinse cultuur.

•Door uitvindingen (buskruit, boekdrukkunst, kompas) verandert de wereld.

•Vrije handel met zelfstandige kooplieden komt op.

•Mensen willen zelf ontdekken en onderzoeken en niet meer op gezag aannemen.

•De kerk verliest haar greep op de mensen door allerlei misstanden.

Kenmerken

•Carpe diem: pluk de dag. Het leven op aarde staat centraal.

•Kunstenaars zijn niet langer anoniem.

•Mens staat centraal (antropocentrisch).

•De mens is zich bewust van zijn individualisme.

•Hervorming van de kerk. Luther en Calvijn. Bijbel wordt vertaald.

•Er ontstaat gaandeweg een eenheidstaal die de dialecten verdringt.

Spaanse Nederlanden

In 1555 nam koning Filips II van Spanje de regering van de Habsburgse Nederlanden over van zijn vader keizer Karel V. 

Omdat Filips in de eerste plaats koning van Spanje was, werden de Nederlanden sindsdien de Spaanse Nederlanden genoemd

Tachtigjarige oorlog 1568-1648

•De Nederlanden willen niet langer onder gezag staan van de Spaanse koning.

•De opstand wordt geleid door de edelman ’Willem van Oranje Nassau’.

•Deze opstand leidt tot een scheuring waarbij de noordelijke Nederlanden verder gaan als republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

•De zuidelijke Nederlanden blijven onder Spaans gezag

Bloeitijd letterkunde in de Gouden Eeuw

De vijf belangrijkste schrijvers in de Gouden Eeuw zijn Vondel en Hooft (de vertegenwoordigers van de renaissance- en barokstijl), de geleerde schrijver Huygens, de verteller Cats en de volksmens Bredero.

 

Wanneer de vorst des lichts slaat aan de gulden tomen

Maar d' and're sterren, als naijv'rig van zijn licht,

begraaft hij met zijn glans in duisternissen dicht,

en van d' ontelb're schaar kan 't niemand bij hem houwen.

Al eveneens, wanneer uw geest de mijne roert,

word ik gewaar dat gij in 't heilig aanschijn voert

voor mij de dag, mijn zon, de nacht voor d' and’re vrouwen.

Wat voor soort gedicht was voorgaande?

1. een blijspel
2. een epigram
3. een ode
4. een sonnet

Wie schreef dit gedicht?

1. De verteller - Cats
2. de volksman - Bredero
3. de vertegenwoordiger van de renaissance- en barokstijl - Hooft
4. de geleerde - Huijgens

Rederijkers

• Rederijkers waren amateurdichters en voordrachtkunstenaars die zich vanaf de late middeleeuwen gingen organiseren in verenigingen. 
• Deze 'kamers' zouden de Nederlandstalige literatuur vanaf de 15e tot een stuk in de 16e eeuw beheersen. 
• Bijna iedereen die zich met literatuur bezighield werd lid van een rederijkerskamer of was er nauw bij betrokken.

De Eerste Nederduitse Academie.

• De Academie was een school voor hoger onderwijs en toneel. 
• De grondslag was humanistisch: onderwijs in de volkstaal voor de (mannelijke) burgerij, gericht op doorgeven van kennis en ontwikkeling van maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel.

Warenar

Warenar was een van de stukken die bij de opening van de Academie in september 1617 gespeeld werden . 

De drie oprichters van de Academie, Hooft, Coster en Bredero, zijn mogelijk alle drie bij het schrijven van het stuk betrokken geweest; alleen van Hooft is dat zeker. Warenar lag al klaar: het dateert van 1616, en werd bij de opening van de Academie gedrukt. 

Bron voorde tekst was het Latijnse toneelstuk Aulularia van Plautus.

Blijspel

Warenar of Ware-nar is een blijspel in vijf bedrijven van P.C.Hooft en Samuel Coster, geschreven in 1617.

Het stuk begint met de voor-reden, waar  Mildheid vertelt dat Gierigheid het huis uit moet en dat het maar eens afgelopen moet zijn met de geheimzinnigheid en wantrouwen om de pot van Warenar. 

Door die pot komt er alleen maar narigheid voor Warenar, hij is achterdochtig (volgens hem wil iedereen zijn pot stelen) en de mensen vinden hem een dwaas.

 

Plot

Warenar heeft in zijn woning een pot met gouden munten ontdekt die zijn grootvader daar vroeger heeft begraven. Hij raakt geobsedeerd door de angst dat zijn pot gestolen wordt. Zo leeft hij in diepe, zelfverkozen armoede. Hij koestert een grote achterdocht tegen iedereen die in zijn buurt komt. Zijn dochter Claartje is - zonder dat Warenar dat weet - zwanger van Ritsert, een losbol van een jongen. Diens oom Rijckert, Warenars buurman, wil met Claartje trouwen. Warenar vermoedt achter dit aanzoek een list om de pot met goud in handen te krijgen. Hij gaat zich steeds nerveuzer en vreemder gedragen en vestigt daardoor juist de aandacht op zichzelf. Lecker, de knecht van Rijckert, ziet Warenar de pot verbergen op een kerkhof. Leckersteelt de pot, waarmee Warenars grootste angst waarheid wordt. De diefstal wordt echter ontdekt doordat Ritsert Lecker tegen het lijf loopt met de pot onder zijn kleding. Warenar komt tot inkeer en schenkt de schat aan zijn dochter en Ritsert. Warenars obsessie is voorbij.

Opdracht

Maak een mindmap van de renaissance

Voorbeeld:

• Midden - renaissance
• takken - kenmerken
• blaadjes - de schrijvers en de bijpassende gedichten. 

Of zoek op internet naar voorbeelden hoe je een mindmap maakt. Het moet een schematisch overzicht worden van de leerstof.

Volgende les gaan we verder met het herhalen van de verlichting en de romantiek. Ook hierbij maken jullie een mindmap.

Mindmap