11.4 Je lijkt op 2VX

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

11.4 Je lijkt op...

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waar jouw bouwbeschrijving zit.


• Je kunt uitleggen hoe de eigenschappen op de chromosoom zitten.
• Je kunt uitleggen waardoor jij op je ouders lijkt.
• Je kunt uitleggen of alle eigenschappen erfelijk zijn.

DNA & chromosoom

Chromosoom: structuur waarin DNA opgeslagen ligt, voor beter verloop celdeling.

DNA: scheikundig macromolecuul met 'bouwsteentjes' voor genen
De informatie op het DNA is verdeeld in stukjes: de genen. Bijv voor haarkleur, oogkleur, etc.

Genotype en fenotype

Op het DNA staat informatie over verschillende onderdelen: de genen. Bijv. haarkleur, oogkleur, etc.

Een gen wordt gebruikt om een specifiek eiwit te maken.

Het eiwit wordt gebruikt om iets te maken. Bijv. een pigment voor jouw haarkleur.

Genotype en fenotype

De informatie op het gen kan net een beetje verschillen.

Daardoor wordt er een ander eiwit gemaakt.

Hierdoor kan je een andere haarkleur hebben.

De verschillende versies van een gen, noem je een allel of allelen.

Genotype en fenotype

De informatie op jouw genen noem je je genotype.

Wat je ziet van een bepaalde eigenschap noem je je fenotype.

Bijv. blauwe ogen, bruine ogen, wel bepaalde ziekte of niet, etc.

Genotype ligt vast, fenotype is variabel.

Waardoor lijk je op je ouders?

In voortplantingscellen  zitten 23 chromosomen,

Wanneer de kern van de eicel en de kern van de

zaadcel (de bevruchting) samensmelten,

heb je 2 x 23 = 46 chromosomen. 

Je krijgt dus de helft van de chromosomen van

je vader en de helft van je moeder.

Omdat de eigenschappen in deze chromosomen

zitten lijk je dus op je vader en op je moeder.

Gewone cel

Eicel

Zaadcel

Gewone cel

Bevruchting

Bevruchte eicel

Ben je een jongen of een meisje?

Alle chromosomen hebben een 'partner' en vormen samen een paar.

Je hebt dus 46 chromosomen en 23 chromosoomparen.

22 van deze paren zijn nagenoeg hetzelfde.

Het 23e paar kan twee vormen hebben: een X-vorm en een Y-vorm.

XX = het een vrouw.

XY = het een man.

De X en Y chromosomen noem je geslachtschromosomen.

Ben je een jongen of een meisje?

Aan de bak!

Wat is de kans op een jongen of een meisje. In de vorige paragraaf hebben we het gehad over de geslachtschromosomen, hier staat de informatie voor jongens of voor meisjes op. Vrouwen zijn altijd Homozygoot voor deze chromosomen. (XX) en mannen zijn altijd XY. De zaadcellen van de man bevatten daardoor of een X of een Y chromosoom. Het is 50% kans welke de eicel bevrucht. De X is het een meisje, de Y is het een jongen. 

Een jongen of een meisje?

Vrouw is XX. Een eicel kan alleen een X bevatten.

Man is XY. Een zaadcel kan zowel X als Y bevatten.

Waardoor wordt het geslacht van de baby bepaald?

1. De zaadcel
2. De eicel
3. Door zowel de zaadcel als de eicel
4. Geen idee

Heb je al je eigenschappen van je ouders geërfd?

• Eigenschappen als oog- en huidskleur worden door je chromosomen (dus je DNA) bepaald.  Dit zijn erfelijke eigenschappen.
• Ergens heel erg goed in zijn, zoals voetbal is gedeeltelijk erfelijk. Dit noem je aanleg.
•  Niet-erfelijke eigenschappen  worden helemaal bepaald door je omgeving.
  

Aangeboren aandoeningen

Aangeboren aandoeningen kunnen door verschillende oorzaken ontstaan:

• "Fout" in chromosomen of genen
• Te veel chromosomen: syndroom van Down (vader of moeder geeft 2x chromosoom 21. Hierdoor zijn er daarvan uiteindelijk 3 ipv 2)
• Genen zijn beschadigd

Paars haar hebben.

1. Genotype
2. Fenotype

Heel creatief zijn

1. Erfelijk
2. Aangeboren
3. Aanleg

Een allel is een variant van een.......

1. fenotype
2. DNA
3. gen
4. chromosoom

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Huidskleur

1. Erfelijk
2. Niet-erfelijk
3. Aanleg

Welke geslachtschromosomen hebben jongens?

1. XX
2. XY
3. YY

Welke van de vier beweringen over geslachtschromosomen is juist?

1. geslachtschromosomen komen voor in alle cellen
2. Geslachtschromosomen komen alleen voor in voortplantingscellen
3. Alle chromosomen in een voortplantingscel zijn geslachtschromosomen
4. Alle chromosomen in alle cellen van de voortplantingsorganen zijn geslachtschromosomen

Welke geslachtschromosomen kunnen niet voorkomen

Je ziet hier de chromosmen van een.....?

1. Gewone lichaamscel
2. Geslachtscel

Hiernaast zie je een chromosomenportret. Heeft deze persoon het syndroom van Down?

1. ja
2. nee

Samenvatting

Je hebt geleerd waardoor je op je ouders lijkt.
Je hebt geleerd hoe eigenschappen worden doorgegeven.
je hebt geleerd hoe aangeboren aandoeningen ontstaan.