Verzet les 1

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

De Opstand der Nederlanden

LEERDOEL

Rond 1550 bestond Nederland nog niet. Het gebied waar nu Nederland is, was onderdeel van het rijk van keizer Karel V. Honderd jaar later bestond de Republiek der Nederlanden. Wat is er in die 100 jaar gebeurd?

Je kunt nu vertellen hoe de Republiek der Nederlanden is ontstaan.

Vóór de opstand

(16e eeuw)

Provincies onder landheer Karel V

= de Nederlanden

Onrust: 

1. Centralisatiepolitiek: rijke burgers in belangrijke steden willen hun macht niet afstaan. 
2. Geloof: Karel V + Filips II zijn katholiek maar veel burgers zijn protestant. 

Onrust (1/2): Centralisatiepolitiek

Nederlanden ±1500: grotendeels agrarische (= landbouw) samenleving.

-> Net als de rest van Europa wel steeds meer steden (Brugge en Gent!). 

• Welvarend door handel (voorbeeld = Hanzesteden). 
• Bestuur was in handen van de adel en welgestelde burgers.

Waarom wilden deze mensen geen centralisatiepolitiek? 

• Welgestelde burgers betaalden belasting aan hun landheer.
• Zij kregen als tegenprestatie allerlei privileges (= voorrechten). 

-> Bijvoorbeeld: Het recht van een stad om een markt te houden.

Onrust (2/2): Geloof

Investituurstrijd: machtsstrijd tussen de Duitse keizer en de paus in Rome.

Katholieke geloof ±1500: belangrijkste geloof in Europa. 

-> Wél veel kritiek op de kerk. 

• Prachtige versierde kerkgebouwen 
• luxe levensstijl van de bisschoppen. 

Kerk luistert niet naar kritiek -> splitsing: katholiek - protestant = Reformatie.

Landheer = katholiek ... Inwoners noordelijke provincies = vooral protestant ...

In welke tegenwoordige landen lagen de provincies die samen de Nederlanden werden genoemd?

1. Nederland, België, Luxemburg en West-Duitsland
2. Nederland, België, Luxemburg en Noord Frankrijk

Wat was de overeenkomst tussen alle provincies die samen de Nederlanden werden genoemd?

1. In alle provincies werd Nederlands gesproken.
2. Karel V was de landheer van alle provincies.

Karel V wilde de Nederlanden vanuit Brussel gaan besturen.
Hoe noem je de politiek om een land vanuit één punt te besturen?

1. éénpuntspolitiek
2. centralisatiepolitiek

Waar of niet waar?
Rond 1500 woonden de meeste mensen in de Nederlanden in de steden.

1. Niet waar
2. Waar

Wat waren rond 1500 de belangrijkste steden in Vlaanderen?

1. Brussel en Antwerpen
2. Brugge en Gent

Langs de IJssel lagen steden die door de handel zeer welvarend waren geworden.
Hoe worden die steden genoemd?

1. IJsselsteden
2. Hanzesteden

Hoe wordt de splitsing van de Kerk in een katholieke kerk en een protestantse kerk genoemd?

1. Scheuring
2. Reformatie

De Opstand

1566: Hagenpreken en Beeldenstorm

Hagenpreek: bijeenkomst van protestanten. 

-> heiligbeelden weghalen uit katholieke kerken. 

>1566: grote verwoestingen van katholieke kerkinterieurs.

= Beeldenstorm 

Filips II stuurt hertog van Alva met groot leger = begin opstand. 

1579: Unie van Utrecht

Zuidelijke provincies: kiezen kant van Filips II (meer katholiek). 

Noordelijke provincies + Antwerpen & Gent: Unie van Utrecht.

-> vechten samen tegen Filips II. 

1584: Moord Willem van Oranje

Willem van Oranje: leider Opstand tegen Filips II.

-> Vader des Vaderlands.

• Vermoord door de Fransman Balthasar Gerards.
• Zoon Maurits van Nassau zet strijd tegen Spanje voort. 

1588-1598: Republiek der Nederlanden

Maurits: veel militaire successen = veel grondgebied.

Koning Filips II wordt definitief afgezworen. 

-> de Nederlanden gaan verder als een republiek. 

= Staatshoofd(en) wordt niet door erfopvolging  aangewezen, maar wordt op een of andere manier wordt verkozen.

1609-1621: Twaalfjarig bestand

Wapenstilstand tussen opstandelingen en Spanjaarden.

1648: Eind opstand

Definitieve vrede tussen:

• Spanjaarden
• Republiek der Nederlanden

Tijdens bijeenkomsten werden protestanten aangemoedigd om heiligenbeelden uit de katholieke kerk te halen.
Hoe werden die bijeenkomsten genoemd?

1. Beeldendiensten
2. Hagenpreken

Onder welke naam is de verwoesting van katholieke kerkinterieurs door protestanten bekend geworden?

1. De Beeldenstorm
2. De Opstand

Hoe heette de Spaanse koning die tijdens het begin van de Opstand landheer van de Nederlanden was?

1. koning Filips V
2. koning Filips II

Welke gebeurtenis vond in 1579 plaats?

1. De zuidelijke provincies besloten samen tegen Filips II te blijven vechten
2. De zuidelijke provincies besloten de strijd tegen Filips II op te geven.

In 1579 spraken de noordelijke provincies af om samen tegen Filips II te blijven vechten.
Hoe wordt dit verbond genoemd?

1. Unie van Utrecht
2. Verbond van Nederland

Hoe heette de leider van de Opstand tegen Filips II die in 1584 werd vermoord?

1. Willem van Oranje
2. Maurits van Nassau

Tussen 1609 en 1621 werd er twaalf jaar niet gevochten.
Hoe wordt deze periode genoemd?

1. Twaalfjarig bestand
2. Twaalfjarige wapenstilstand

In welk jaar kwam er een einde aan de Opstand?

1. 1648
2. 1652

LEERDOEL

Rond 1550 bestond Nederland nog niet. Het gebied waar nu Nederland is, was onderdeel van het rijk van keizer Karel V. Honderd jaar later bestond de Republiek der Nederlanden. Wat is er in die 100 jaar gebeurd?

Na deze paragraaf kun je vertellen hoe de Republiek der Nederlanden is ontstaan.