Atheneum Herhaling

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Welkom

Planning

-Uitdelen paragraaf 6

-Beginnen met herhalen stof + voorbereiding toets.

Lesdoel

Na de les heb je meer chronologische kennis van de paragrafen 1-3

Katholieke kerk (1)

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2)

• Er staan beelden in de kerk

• Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Reformatie (1)

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Reformatie (2)

• Belangrijkste hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (vooral tegen aflaten)

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Rijk van Karel V

Inclusief Kolonies.

(die staan niet op deze kaart)

Hoe werkte het bestuur van de Nederlanden

Onder Karel V

-17 Gewesten

-Elk Gewest had eigen regels in afspraak met koning

-Elk gewest heeft een Stadhouder => Plaatsvervanger 

  van de koning.

-Stadhouder vergaderde met adel in

  de Gewestelijke staten.

-Alle Stadhouders kunnen samengeroepen worden in

  een Staten-Generaal

1550

Karel V stuurt voor zijn aftreden het plakkaat naar zijn gewesten waarin hij aangeeft dat elk gewest het katholieke geloof moest aanhouden.

Nederlandse elite is het hier niet mee eens.

Ineens hebben zij minder invloed.

Zij sturen een bericht naar Filips II, luister naar ons!

Dit doet hij niet.

Wat gebeurt er na Karel V

-1555 :  Karel treed af. Zoon Filips II neemt het over.

1559 : Filips II kiest ervoor om permanent naar Madrid te gaan om daar te leiden.

Filips II is groot voorstander van centralisatie

Nederlanden worden geregeerd door een 

Landvoogdes - De halfzus van Filis II : Margaretha van Parmera

Gevolgen

Protestanten hebben geen kerk nodig.

Zogenoemde hagepreken worden gehouden.

Als Spaanse soldaten deze vinden, 

worden ze bloedig neergeslagen.

Genoeg is genoeg!

Protestanten doen niet aan beeldverering of reliekverering.

Beeldenstorm - 1566

Katholieke plekken worden massaal

aangevallen.

Beelden en relieken worden gesloopt.

De IJzeren Hertog - 1567

- Margaretha gaf de stadhouders de 

opdracht een eind te maken aan de Beeldenstorm.

- Filips II had inmiddels Alva naar de Nederlanden gestuurd. Hij richtte de Raad van Beroerten op. 

- Raad van Beroerten: Rechtbank om daders van de Beeldenstorm te straffen.

   Alva’s Raad van Beroerten veroordeelde tussen de 6.000 en 8.000 protestanten. Ongeveer         1.100 daarvan kregen de doodstraf opgelegd en 11.136 uiteindelijke veroordeelden werden verbannen.

Willem van Oranje

- Luthers(zeer streng) opgevoed door zijn ouders.

- Toen hij 11 was, aan het hof van Karel V opgevoed (katholiek).

- Willem van Oranje vluchtte naar Duitsland toe.

- De Raad van Beroerte legde beslag op zijn bezittingen.

Bloedraad en belastingen

• Voor het straffen van de schuldigen aan de Beeldenstorm, stelt Alva een rechtbank in: de Raad van Beroerte, die al snel 'Bloedraad' wordt genoemd.
• Om het Spaanse leger te betalen, voert Alva nieuwe belastingen in, waarvan de 'Tiende Penning' het meest gehaat is.
• Tiende penning is te vergelijken met wat tegenwoordig BTW is.
• Uiteindelijk werd alles 'opgelost' met een afkoopsom van 2 mil
• Edelen, die volgens Alva een rol hadden gespeeld, maar niet waren gevlucht, werden opgepakt en geëxecuteerd.

De Raad van Beroerten was een bijzondere rechtbank, ingesteld op 20 september 1567 door de hertog van Alva namens koning Filips II. De Raad had tot doel iedereen te vonnissen die op een of andere manier had deelgenomen aan de opstanden van 1566-1567 die waren uitgelopen in de beeldenstorm. 

De Raad was wettig, de koning had het recht om hoogverraad en wat daaronder viel, door een speciale rechtbank te laten beoordelen. Bij de vonnissen van de Raad, die op degelijk onderzoek berustten, stond vooral het belang van de koning voorop. Op privileges werd bij het vonnissen niet gelet.

De Raad werd door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd. 

De Raad van Beroerten werd ingesteld in 1567 en opgeheven in 1576.

Succes voor de opstandelingen 1572-1579

De aanvallen van Willem hebben weinig succes, maar: 

• Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel.
• Watergeuzen zijn zeerovers uit vooral de Hollandse gewesten. Veelal ook verbannen protestanten. Na verloop van tijd sluiten zij zich aan bij Willem van Oranje

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Belegerd en uitgemoord

• Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk
• Steden werden maandenlang belegerd en als een stad zich overgaf, werd deze vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.

• Leiden en Alkmaar hadden wel geluk en werden ontzet.

Antwerpse furie

Het ging niet goed voor Filips II

Hij vocht meerdere oorlogen

op meerdere fronten.

Oorlogen zijn best duur!

Soldaten in de Nederlanden 

werden al 2.5 jaar niet uitbetaald

Zij waren woest en plunderden 

Antwerpen

Pacificatie van Gent 1576

Na de Antwerpse Furie

Afspraken:

• Spaanse soldaten het land uit.
• tegen centralisatie
• geen vervolging van andere gelovigen

Unie van Utrecht

Hoe werkte de Unie :

Naar buiten toe zouden de aangesloten gewesten opereren alsof ze één gewest waren: in het binnenland hield ieder gewest zijn eigen privileges en wetten

Er kwam een gemeenschappelijk leger. Ook de dienstplicht werd geregeld;

De gewesten zouden elkaar bijstaan in de strijd;

De kosten voor de verdediging van de grenssteden zouden voor de helft door alle gewesten gezamenlijk worden gedragen, hiervoor werd een speciale belasting in het leven geroepen;

Er werd in Holland en Zeeland persoonlijke vrijheid van godsdienst ingesteld. De overige steden en gewesten kregen de vrijheid om een eigen beleid op het gebied van godsdienst te voeren. In een op 1 februari 1579 aangenomen nadere ‘Verclaringhe’ werd aangegeven dat goedwillende steden en gewesten die katholiek wensten te blijven, niet van deelname aan de Unie waren uitgesloten

Alleen verder 

1579-1588

• In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken in de Unie van Utrecht om de Spanjaarden te verjagen.
• De zuidelijke staten besluiten ook om door te gaan. Zij sluiten de Unie van Atrecht 

De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

Acte van Verlatinghe

1581

• Een vorst die hun Prins, min of meer, ter dood veroordeeld, mag niet meer onze heer zijn!
• De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

1588

• Bij gebrek aan een geschikte kandidaat als vorst of koning, besluiten de Noordelijke Nederlanden verder te gaan als Republiek.
• De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal, de standenvergadering

De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.

Kaart

Maar wat is nu eigenlijk een republiek?

-Uitzonderlijk voor deze tijd

-'goede oude tijd' komt terug

-In de praktijk neemt altijd iemand de leiding   

  wie was dat in dit geval?

Wat zie je hier?

Omdat ongeveer 60% van al het geld voor de Republiek vanuit Holland (inmiddels Noord-Holland) kwam,

nam dit gewest meer leiding.

De persoon die dit gewest leidde 

voor de stadhouder 

werd een raadspensionaris genoemd.

In 1609 wil een groot gedeelte van de Hollandse handelaren vrede met Spanje.

Van Oldebarneveldt regelt dit en er komt een wapenstilstand.

Inmiddels is de zoon van Willem de  stadhouder (Prins Maurits).

Hij is het hier niet mee eens en zet eigenlijk de oorlog liever door.

De twee komen in conflict en in een staatsgreep pakt Maurits de macht en laat Van Oldebarneveldt oppakken voor landverraad

1648

In 1648 vindt er een grote conferentie plaats om alle conflicten in Europa op te lossen. Men is wel klaar met oorlog.

Zo wordt dus ook de strijd tussen Spanje en de Republiek besproken en opgelost. De Republiek behoudt alle overwonnen gebieden. Verder wordt de Republiek ook door alle  buurlanden erkent.

Laatste tip!

Bij het beantwoorden van toetsvragen waarbij je onderdelen moet verklaren of verbinden of iets uit moet leggen.

Herhaal een deel van de vraag :

Welke relatie hebben de begrippen met elkaar : Beeldenstorm - Hagenpreken

Antwoord :

De relatie tussen de Beeldenstorm en de hagenpreken is als volgt :

Dit is het hele hoofdstuk 

Succes met leren!