Thema 5 Ecologie B3 Ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Thema 5  Ecologie

B3

Ecosystemen

blz. 113

Goede  antwoord: competitie

Leerdoelen B3

• Je kunt de voedselrelaties en de informatienetwerken binnen een ecosysteem beschrijven.
• Je kunt de energiestroom door een ecosysteem beschrijven.

Voedselrelaties

Planten beschermen zichzelf tegen vraat, vaak met signaalstoffen. 

Dit zijn chemische verbindingen die informatie overdragen. 

Bijvoorbeeld: schermacacia's maken signaalstof bij vraat, waardoor andere acacia's gif maken. 

Voedselrelaties

• Voedselketen geeft voedselrelaties in ecosysteem weer. 
• Elke populatie is een voedselbron voor de volgende populatie. 
• Pijlen geven energiestroom weer. 

Voedselrelaties

Voedselweb: het geheel van voedselrelaties in een levensgemeenschap. 

Samenvattend

Producenten en consumenten laat men zien in een voedselketen of voedselweb, reducenten niet. De pijlen geven aan in welke richting voedsel (of energie) wordt doorgegeven.

Reducenten zijn wel erg belangrijk voor het afbreken van organische stoffen in anorganische stoffen, zodat planten die weer op kunnen nemen en de kringloop compleet is.

Afvaleters breken de organische stoffen van dode organismen af naar kleinere stoffen, soms ziet men die terug in een web.

Een andere naam voor afvaleters is detritivoren. De resten die detritivoren achterlaten, worden verder afgebroken door reducenten.

Assimilatie vs dissimilatie

Assimilatie: opbouw van organische moleculen uit kleinere moleculen.

Dissimilatie: afbraak van organische moleculen.

Assimilatie vs dissimilatie

• Koolstofassimilatie: producenten vormen mbv. fotosynthese glucose uit anorganische stoffen (CO2 en H2O).
• Dit proces kost energie (licht). 
  
  
• Deze organismen zijn foto-autotroof. 

Assimilatie vs dissimilatie

• Chemosynthese: sommige bacteriën halen energie uit anorganische stoffen door middel van oxidatie (overdracht van elektronen).
  
  
• Deze organismen zijn chemo-autotroof. 
  
  
• Alleen bacteriën kunnen dus chemo-autotroof zijn!

Assimilatie vs dissimilatie

Voortgezette assimilatie: vorming van koolhydraten, eiwitten, vetten en DNA uit glucose.

Assimilatie vs dissimilatie

Dissimilatie: afbraak van organische moleculen. 

Hier komt veel energie bij vrij. 

Bevinden zich daarom in de tweede en daaropvolgende schakels van voedselketens. 

Heterotrofe organismen zijn niet in staat organische stoffen te vormen uit alleen anorganische stoffen. De meeste bacteriën, schimmels en dieren zijn heterotroof. Dit zijn de consumenten. Zij moeten voor de opbouw van hun cellen organische stoffen uit hun voedsel opnemen en bevinden zich daardoor in de tweede en alle volgende schakels van voedselketens.

Trofische niveaus, ordes van consumenten

In de tweede schakel vind je de consumenten van de eerste orde, in de derde schakel de consumenten van de tweede orde, enzovoort (zie afbeelding 28). Consumenten van de eerste orde zijn herbivoren (planteneters). Omnivoren (alleseters) zijn te vinden bij de consumenten van de eerste tot de hoogste orde. Carnivoren (diereneters) tref je aan vanaf de tweede orde.

Trofische niveaus, ordes van consumenten

• Trofisch niveau: elke schakel in een voedselketen.
  
• Eerste trofische niveau = autotrofe organismen (planten). 
• Herbivoren (planteneters): consumenten van de eerste orde.
• Omnivoren (alleseters): consumenten van de eerste tot de hoogste orde. 
• Carnivoren (diereneters): vanaf de tweede orde. 

In de tweede schakel vind je de consumenten van de eerste orde, in de derde schakel de consumenten van de tweede orde, enzovoort (zie afbeelding 28). Consumenten van de eerste orde zijn herbivoren (planteneters). Omnivoren (alleseters) zijn te vinden bij de consumenten van de eerste tot de hoogste orde. Carnivoren (diereneters) tref je aan vanaf de tweede orde.

Aan de slag

Maak het werkblad en kijk deze daarna zelfstandig na

Maak daarna opgaven 32 t/m 36

Welke organismen kunnen producent zijn?

1. Planten
2. Dieren
3. Bacteriën en schimmels
4. Planten en sommige bacteriën en archaea

Welke organismen kunnen consument zijn? (meerdere antwoorden juist)

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Welke organismen kunnen reducent zijn? (meerdere antwoorden juist)

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Horen afvaleters bij producenten, consumenten of reducenten?

1. producenten
2. consumenten
3. reducenten

Wanneer planten en dieren sterven zonder te worden opgegeten, worden de organische stoffen afgebroken door...

1. consumenten
2. eurocenten
3. reducenten
4. producenten

Welke schakel bestaat uit heterotrofe organismen?

1. Producenten
2. Consument 2e en 3e orde
3. Alle consumenten
4. Alle producenten en consumenten

In welke schakel vindt fotosynthese (=koolstofassimilatie) plaats?

1. Alleen producenten
2. Alleen consumenten
3. Zowel producenten en consumenten
4. Niet in producenten of consumenten

Neemt de hoeveelheid biomassa in elke volgende schakel toe of af?

1. Neemt toe
2. Neemt af

In de vorige dia zag je een voedselketen? Wat was het voedsel voor de toppredator?

1. Konijn
2. Groene kikker
3. Vuursalamander
4. Zandhagedis

Wat betekenen de pijlen in een voedselketen?

1. wordt gegeten door
2. organische stof
3. energie
4. alle bovengenoemden

Welk organisme is een producent? (meerdere opties mogelijk)

1. Zoöplankton
2. Fytoplankton
3. Een eik
4. Eikenprocessierups

Dode resten van organismen worden gegeten door detrivoren (afvaleters) en deze zijn net als andere dieren dus consumenten.

1. Fout
2. Goed

Piramiden

• Deel van biomassa (chemische energie) wordt doorgegeven aan volgend trofisch niveau. 
• Zo ontstaat een energiestroom door het ecosysteem (zie volgende slide). 
• Bruto primaire productie (BPP): alle biomassa die in een ecosysteem door producenten wordt gevormd. 
• Netto primaire productie (NPP): de biomassa die producenten gebruiken voor het vormen van nieuwe weefsels.
• Productiviteit: hoeveelheid energie die wordt vastgelegd in organische stoffen. (deel van de opgenomen energie). 

Zie Binas tabel 93

Piramiden

Per trofisch niveau is er energieverlies (90%) door dissimilatie en uitwerpselen. 

Energiestroomschema producent - Binas 93A2

Energiestroomschema consument - Binas 93A2

0

Aan de slag

Maak opgaven 32, 33, 34, 35, 37, 41

Welk antwoord was juist (vorige dia)

1. Antwoord A
2. Antwoord B
3. Antwoord C
4. Antwoord D

Wat is een ecosysteem?

1. Alle abiotische factoren samen
2. Alle relaties tussen organismen en hun milieu
3. A en B
4. Een bepaald gebied, waarin de biotische en abiotische factoren een eenheid vormen

Wat stelt 4 voor?

1. Aerobe dissimilatie
2. Anaerobe dissimilatie
3. Dode resten dieren
4. Voortgezette assimilatie

Wat stelt 6 voor?

1. Fotosynthese
2. Aerobe dissimilatie
3. Anaerobe dissimilatie
4. Dode planten

Wat stelt 10 voor?

1. Reducenten
2. Aerobe dissimilatie
3. Anaerobe dissimilatie
4. Resten van dode planten