4.4 + 4.6

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

4.4 + 4.6

Programma

• Afronden toets analyse 
• Uitleg
• Zelfstandig werken
• Evaluatie nieuwe structuur
• Volgende week

Afronden toets analyse

• Is het vorige keer niet gelukt om de toets analyse af te ronden? Maak deze dan even af
• Klaar? Ga vast nakijken 
• Ook klaar? Maak een schema van 4.2 (aangeboren, aangeleerd gedrag)

Wel of geen gedrag?

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plaats.

Geen gedrag

Wel gedrag

Een appel valt van een boom.

Een baby slaapt.

Een bliksem slaat in de grond.

Een kip legt een ei.

Een plant bloeit.

Kaya bloost wanneer ze Marc ziet

Sleep de voorbeelden naar de juiste prikkel; inwendig of uitwendig

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Omgevingstemperatuur

Geluiden

Voortplantingsdrang

Honger

Pijn

Wat is de sleutelprikkel?

1. aandacht
2. liefde
3. lekker eten
4. honger

Wat is de sleutelprikkel voor de ouder om de jongen te voeren?

1. De ogen van de jongen
2. Het geluid van de jongen
3. De oranje bekjes van de jongen

Is voetbaltalent:
aangeboren of aangeleerd?

1. Aangeboren
2. Aangeleerd

Op welke manier kun je de vaardigheid het beste aanleren?
Een rebus oplossen

1. Beloning en straf
2. Imiteren
3. Inzicht
4. Oefenen

4.4 Samen leven

Leerdoelen 4.4 Samen leven

1. Je kunt uitleggen hoe groepsdieren met elkaar kunnen samenwerken. 
2. Je kunt beschrijven hoe dieren in een groep de baas kunnen zijn over andere dieren. 
3. Je kunt uitleggen wat een rangorde is en waarvoor een rangorde belangrijk is. 
4. Je kunt beschrijven hoe dieren een partner krijgen.  

Samenwerken

Daar is een taakverdeling voor nodig!

Bijen hebben werksters, een koningin en darren met eigen functie 

Hoe werken dieren samen?

Samenwerken gaat alleen goed als iedereen doet wat verwacht wordt (taakverdeling) 

En dan vergroot samenwerking de overlevingskansen!

Wie is de baas?

Rangorde

Het dier bovenaan de rangorde =

Dominant 

Het dier onderaan de rangorde =

Onderdanig

Bij kippen = pikorde 

Wie is de baas?

Bij sommige soorten noemen we rangorde de pikorde

Dit is bij kippen, waar de meest dominante hanen/hennen als eerste eten en zij pikken de minder dominante soortgenoten

Samenleven

• Solitair: onafhankelijk (jaguar, panda, zeeschildpad)
• Leven in groepen (insecten, vissen, vogels en zoogdieren) 

Leven met een partner

• Monogaam: paar gedurende één seizoen of het hele leven (vissen, vogels, zoogdieren)
• Polygaam: één persoon heeft meerdere partners tegelijk (polygynisch en polyandrisch)

Hoe vinden dieren een partner?

Baltsgedrag: partner lokken en versieren:

• Overdreven signalen/rituelen
• Vergroot bereidheid tot paring
• Vermindert agressie
• Soort specifiek

-> voorbereiding op daadwerkelijke paring

0

Leerdoelen 4.6

•  Je kunt uitleggen waarvoor dieren een territorium hebben
• Je kunt uitleggen wat territorium gedrag is
• Je kunt beschrijven wat dreiggedrag, oversprong gedrag en omgericht gedrag is

Territorium

• Eigen plekje voor het dier
• Zorgt ervoor dat iedereen weet wat zijn/haar plekje is
• Meer tijd voor voeden en opvoeden

Territorium gedrag

• Al het gedrag wat te maken heeft met het uitzetten en verdedigen van het territorium 
• Op de grenzen van twee territoriums kan apart gedrag worden vertoont:

1. Dreiggedrag
2. Oversprong gedrag 
3. Omgericht gedrag 

Dreiggedrag

• Twijfelen tussen aanvallen en vluchten
• Kijken wie het sterkst is zonder te vechten

Overspronggedrag

• Conflict tussen twee soorten gedrag
• Een derde ´neutrale´ gedragsvorm wordt gekozen

Omgericht gedrag

• Komt voor bij twijfel
• Agressie wordt omgericht naar iets of iemand anders

Pikorde bij kippen

Welke kip is het meest dominant? 

Welke kip is het meest onderdanig?

Opdracht 12

Zelfstandig werken

Wat: Nakijken tot en met 4.3, maken + lezen 4.4

Hoe: Kijk in Google Classroom welke opdrachten bij jouw route horen.

Hulp: Overleg binnen je groepje, komen jullie er samen niet uit? Steek dan je hand op.

Tijd: 20 min

Uitkomst: t/m 4.3 is nagekeken en 4.4 is gemaakt. 4.6 is huiswerk

Klaar: Steek je hand op, ik kom dan langs. 

Hoe ervaren jullie de nieuwe structuur van de lessen tot nu toe?

Volgende week

Voorbereiden toets

Toepassingsvragen oefenen 

Huiswerk: 4.6