2.2 Grondrechten: beperken of niet?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Casus

2.1 Vrijheid of veiligheid?

2.2 Grondrechten: Beperken of niet?

2.3 Hoe transparant moet de overheid zijn?

2.4 De rechtspraak; (on)afhankelijk?

2.5 Is een staat met recht een rechtsstaat?

2.6 Bestaat de ideale rechtstaat?

H2 Rechtsstaat

• Je kunt drie soorten klassieke grondrechten onderscheiden en uitleggen waarin klassieke grondrechten verschillen van sociale grondrechten.
  

• Je kunt uitleggen dat (de grenzen van) grondrechten regelmatig ter discussie staan en waarom ze moeilijk te wijzigen zijn.
  

• Je kunt beargumenteren waarom de overheid soms inbreuk mag maken op (grond)rechten.

Leerdoelen

Blz. 78. 

Bron 1| Interview met misdaadverslaggever John van den Heuvel.

Grondrechten: beperken of niet?

• Ouders mogen dit vanuit hun zorgtaak, minderjarig.
• De overheid mag daarentegen jongeren niet zomaar controleren op drugsgebruik-> bij willekeurige controleren bemoeit de overheid zich met het privéleven van burgers.
•  In een rechtsstaat heb je als burger bepaalde rechten en vrijheden, dit staat in de grondwet

Verkeer, geweld, werk

Mag de overheid controleren op drugs?

Als we het over grondrechten hebben, dan gaat het meestal over de klassieke grondrechten.  Grondrechten die de overheid moet garanderen. Worden ook 'vrijheden' genoemd.

1 Gelijkheidsrechten

2 Politieke rechten

3 Vrijheidsrechten

Sociale grondrechten

Mag de overheid controleren op drugs?

Hoofdstuk 1 van de grondwet

Beschermen burgers tegen te veel macht van de overheid.

• Gelijkheidsbeginsel (Art. 1)
• Kiesrecht (Art. 4)

• Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging (Art. 6)
• Vrijheid van meningsuiting (Art. 7)

Gelijkheidsrechten -> verbiedt de overheid om in gelijke gevallen mensen anders te behandelen vanwege herkomst, politieke mening, geloof of seksuele voorkeur - Geen discriminatie 

Politieke rechten -> Actief en passief kiesrecht

Vrijheidsrechten-> vrijheid van....

De overheid mag iemand niet zomaar straffen voor het hebben van een bepaalde mening. Als Nederlands staatsburger heb je recht op de klassieke grondrechten die in de Grondwet staan. Ze zijn afdwingbaar bij de rechter.

Sociale grondrechten-> De overheid moet zich inspannen om zorg te besteden aan onderwijs, huisvesting, volksgezondheid en bestaanszekerheid.

Vrijheid van onderwijs is klassiek (zelf opleiding kiezen) en sociaal (overheid moet zorgen voor goed onderwijs)

Iedereen maakt gebruik van grondrechten bewust of onbewust. Onze mening over iets kan beperkt worden als je bijvoorbeeld discrimineert of beledigt, zelfs het verspreiden van roddels kan te ver gaan.

Zijn onze rechten grenzeloos?

Bij conflicten kan een rechter een uitspraak doen denk aan;

• Verplichte vaccinatie voor piloten - Privacy en lichamelijke integriteit

Wat als rechten botsen?

Verwerkt in artikel 1 van de Grondwet: ‘Allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.’ Het gelijkheidsrecht is gebaseerd op het gelijkheidsbeginsel.

1. Gelijkheidsrechten
2. Politieke rechten
3. Vrijheidsrechten
4. Sociale grondrechten

Rechten die het voor burgers mogelijk maken om aan de democratie deel te nemen, bijvoorbeeld kiesrecht en petitierecht.

1. Gelijkheidsrechten
2. Politieke rechten
3. Vrijheidsrechten
4. Sociale grondrechten

Grondrechten waarbij de overheid een zorgplicht heeft op het gebied van onderwijs, bestaanszekerheid, huisvesting en volksgezondheid.

1. Gelijkheidsrechten
2. Politieke rechten
3. Vrijheidsrechten
4. Sociale grondrechten

Rechten die burgers belangrijke vrijheden bieden, zoals de vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting of de vrijheid van vereniging en vergadering.

1. Gelijkheidsrechten
2. Politieke rechten
3. Vrijheidsrechten
4. Sociale grondrechten

Lezen 2.2 Grondrechten beperken of niet

Blz. 78 t/m 83!

Opdrachten maken:

Introductie 1 t/m 3 + Kennis en begrip 1 en 2.

Opdrachten

(Introductie, Mag de overheid controleren op drugs? Zijn onze rechten grenzeloos? Wat als grenzen botsen?)

Kunnen rechten veranderen?

Normen en waarden veranderen:

Tegenwoordig is dit niet meer op alle plekken toegestaan.

Kunnen rechten veranderen?

Soms verliezen burgers vrijheden maar soms krijgen ze ook meer;

• 1971 -> Homo’s kregen in Nederland dezelfde seksuele vrijheden als hetero’s.
  
• Voor het beledigen van een ambtenaar staat dezelfde straf als het beledigen van het koningshuis 

Grondrechten kunnen veranderen, maar het is ingewikkeld om ze te wijzigen. 

 De procedure  moet voorkomen dat politieke partijen zomaar de Grondwet aanpassen;

Kunnen rechten veranderen?

De Grondwet wordt beschouwd als het belangrijkste staatsdocument en de hoogste nationale wetgeving.

De overheid kan maatregelen nemen die jouw (grond) rechten raken.

Mag de overheid rechten schenden?

Rotterdam: Jongeren met dure kleding in de gaten houden, lijkt op de 'Patseraanpak' 

Risico: Etnisch profileren (gelijkheidsrecht)

Mag de overheid rechten schenden?

Agenten krijgen trainingen om etnisch profileren te voorkomen. Het gelijkheidsbeginsel is dus belangrijker dan het belang van de opsporing.

• Politie mag wel in 'risicogebieden' preventief fouilleren (officier van justitie)
• In een rechtsstaat is een veilige samenleving ook belangrijk. Binnen de regels die hiervoor gelden mag er inbreuk gemaakt worden op grondrechten.

Grondrechten: beperken of niet?

Welk (grond)recht moet in welke situatie voorrang krijgen? 

En tot waar mag je de vrijheid van burgers inperken om de veiligheid te waarborgen?

De Grondwet bepaalt hierbij de beschikbare ruimte voor de overheid en borgt de 4 kenmerken van de rechtstaat. 

Lezen 2.2 Grondrechten: beperken of niet?

Blz. 78 t/m 85!

Opdrachten maken:

Kennis en begrip 1 t/m 5 + 2 toepassingsvragen naar keuze

Klaar? Nakijken

Opdrachten