Les 5 lessenserie

• Economie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Les 5

 In de vorige lessen hebben we gekeken naar wat de overheid allemaal voor ons regelt en hoe zij aan inkomsten komen. In deze les gaan we kijken of de overheid wel genoeg geld heeft om alles te kunnen betalen.

Wat weet jij nog over de begrippen begrotingstekort en begrotingsoverschot?

In de eerste les was het onderwerp Prinsjesdag. Wat weet je nog over deze les?

Lesdoelen

In deze les ga je werken aan de volgende doelen:

- De leerling kan omschrijven wat een begroting is.

- De leerling kan omschrijven wat een begrotingsoverschot is en hoe de overheid dan kan handelen.

- De leerling kan omschrijven wat een begrotingstekort is en hoe de overheid dit kan voorkomen.

- De leerling kan rekenen met miljarden en miljoenen.

Deze doelen kun je ook gebruiken om jezelf te controleren.

Vraag 1: Wat is een begroting?

1. In een begroting staan alle inkomsten.
2. In een begroting staan alle uitgaven.
3. In een begroting staan alle inkomsten en uitgaven in een overzicht.
4. In een begroting staan je schulden.

Prinsjesdag wordt iedere dag gehouden op de 

                         van september. Op deze dag leest 

de                         voor. Ook wordt door de                              de                          en de                                    aangeboden aan de Tweede Kamer. Dit doet hij volgens de traditie in het                            . De                                  is een uitleg en toelichting van de                           .

Vraag 2: Vul de gaten in de tekst

derde

vierde

dinsdag

donderdag

de koning

Minister van Financiën

troonrede

rijksbegroting

Miljoenennota

Miljoenennota

rijksbegroting

koffertje

Vraag 3: Hoeveel ontvangt de overheid aan premies volksverzekeringen?

1. 93,4 miljard
2. 93,4 miljoen
3. 37,1 miljard
4. 37,1 miljoen

Vraag 4: Hoe schrijf je 1 miljard voluit?

1. 1.000.000.000
2. 1.000.000
3. 100.000.000
4. 1.111.111.111

04:30

Vraag 5: Probeer het eerst eens zelf.
De minister mocht vorig jaar 10,6 miljard uitgeven aan defensie. Dit jaar mag hij 600 miljoen meer uitgeven. Hoeveel mag de minister nu eigenlijk uitgeven aan defensie?

Vraag 6: Hoeveel inkomsten heeft het Rijk in 2021 totaal afkomstig uit indirecte belastingen?

1. 293.000.000.000
2. 293.000.000
3. 93.400.000.000
4. 93.400.000

Wanneer er sprake is van een begrotingstekort, heeft de overheid meer                     begroot dan                     . 

Bij een begrotingsoverschot heeft de overheid meer                             begroot dan                      .

Vraag 7: Vul de woorden in op de juiste plek.

inkomsten

uitgaven

inkomsten

uitgaven

Vraag 8: Minder geld uitgeven dan anders noem je ...

1. afbetaling
2. budget
3. bezuinigen
4. begroting

Vraag 9: Wat is het doel van een begroting?

1. Een begroting zorgt ervoor dat je genoeg geld uitgeeft.
2. Een begroting dient als bewijs voor de belastingdienst
3. Een begroting geeft je inzicht in je toekomstige inkomsten en uitgaven.
4. Een begroting is een goede oefening in hoofdrekenen.

Vraag 10: Als de overheid meer uitgaven dan inkomsten verwacht, is er een

1. begrotingsoverschot
2. begrotingsevenwicht
3. begrotingsaanbod
4. begrotingstekort

Vraag 11:
Overschot of tekort?

1. Begrotingsoverschot
2. Begrotingstekort

Vraag 12:
Overschot of tekort?

1. Begrotingsoverschot
2. Begrotingstekort

Vraag 13: Wat merken de burgers als een begrotingstekort van de overheid daalt? (2 antwoorden mogelijk)

1. Als het tekort daalt, hoeft de overheid per jaar minder te lenen. Burgers hoeven dan minder belastingen te betalen
2. De burgers kunnen dan minder accijnzen gaan betalen.
3. De overheid zal meer subsidies uit gaan geven, want ze krijgen meer accijns binnen.
4. Als er minder tekort is, kan de overheid ook besluiten meer uit te geven. (Maar dan daalt het tekort niet meer.)

Vraag 14: Wat kan de overheid doen bij een begrotingstekort?
(3 antwoorden)

1. Bezuinigen
2. Lenen
3. Belasting (btw) verhogen
4. Meer importeren

Vraag 15:
Tekort of overschot?

1. Begrotingstekort
2. Begrotingsoverschot

Vraag 16: Wat doet de overheid NIET om een begrotingstekort op te vangen?

1. Bezuinigen
2. Belastingen verhogen
3. Lenen
4. Staatsschuld aflossen

Vraag 17: Bekijk het begrotingssaldo

Vul je antwoorden op de vraag in op de volgende slide!

A. Heeft de overheid in de jaren 2011 tot en met 2017 een begrotingstekort of een begrotingsoverschot? 

B. Met hoeveel is dit bedrag in de loop van de jaren gedaald?

C. Wat kan de regering gedaan hebben om dit bedrag te verkleinen?

Antwoorden opgave begrotingssaldo:
noteer ze als volgt:
A = ...
B = ...

Vraag 18: Bekijk de Miljoenennota hiernaast. Hoeveel uitgaven heeft de overheid aan de posten Justitie en veiligheid, Rentelasten en Defensie totaal?

Vraag 19: In de rijksbegroting kom je uitgaven tegen voor bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg, kinderopvang, sportvoorzieningen en AOW-uitkeringen.
In Nederland worden we gemiddeld steeds ouder. Welke twee van bovenstaande uitgaven zullen hierdoor in de toekomst toenemen?

Vraag 20: Kijk naar de begroting hiernaast. Hoeveel miljard zijn de directe en indirecte belastingen samen? En hoeveel is dat in miljoenen euro's?

Vraag 21: Nederland is een land met 17 miljoen inwoners. Hoeveel belasting betaalt een inwoner gemiddeld?

Vraag 22: Vorig jaar mocht de minister €17,6 miljard uitgeven. Dit jaar €160 miljoen minder. Hoeveel mag de minister dit jaar uitgeven?

Vraag 23: De totale inkomsten van een gemeente zijn €82,1 miljoen. Van de inkomsten komt 47% van de overheid. Hoeveel ontvangt de gemeente van de overheid (in €)?

Vraag 24: Dit jaar mocht de minister 9,6 miljard uitgeven aan justitie. Dit jaar mag hij 800 miljoen meer uitgeven. Hoeveel mag de minister dit jaar uitgeven aan justitie?

Vraag 25: Leg uit wat een begrotingstekort is en hoe de overheid dit kan voorkomen.

Vraag 26: Leg uit wat een begrotingsoverschot is en wat de overheid kan doen met het overgebleven geld.

Dit was de laatste les over dit hoofdstuk. We gaan nu herhalen, ter voorbereiding op het proefwerk. Over welke onderwerpen wil je graag nog meer uitleg krijgen? Laat het weten!

Dit is het einde van de les!

Hierna vind je nog een aantal vragen voor als je nog eens wilt oefenen of uitleg wilt (geel bolletje). Zoek je meer uitdaging? Kijk naar het paarse bolletje voor extra oefeningen of verdiepende uitleg.

Dankjewel voor je aandacht! 

Vraag 27: Juist of onjuist?

JUIST

ONJUIST

Een begroting is een overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven

Zijn er meer uitgaven dan inkomsten, dan is er sprake van een begrotingstekort

Zijn er meer uitgaven dan inkomsten, dan is er sprake van een begrotingsoverschot

1 miljard = 1.000.000

1 miljard = 1.000.000.000

Minder geld uitgeven dan normaal noem je accijns

Minder geld uitgeven dan normaal noem je bezuinigen

Een minister mag 1,6 miljard uitgeven aan cultuur in 2020. In 2021 mag hij 300 miljoen meer uitgeven. Hoeveel mag de minister in 2021 uitgeven aan cultuur?

Een begrotingstekort kan door de overheid worden voorkomen. Heeft dit gevolgen voor de burgers?

De totale btw-inkomsten van Nederland waren €47,8 miljard. Er zijn 7,5 miljoen huishoudens. Hoeveel betaalt een huishouden gemiddeld aan btw?

Wat gebeurt er bij een begrotingsoverschot?

Waar of niet waar?
1 miljoen = 1.000.000
1 miljard= 1.000.000.000

1. WAAR
2. NIET WAAR

Waar of niet waar?
Een begrotingsoverschot kan de overheid voorkomen door te bezuinigen.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Tekort of overschot?

1. Begrotingstekort
2. Begrotingsoverschot

In de rijksbegroting kom je uitgaven tegen voor bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg, kinderopvang, sportvoorzieningen en AOW-uitkeringen.

In Nederland worden we gemiddeld steeds ouder. Welke twee van bovenstaande uitgaven zullen hierdoor in de toekomst toenemen?

In de rijksbegroting kom je uitgaven tegen voor bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg, kinderopvang, sportvoorzieningen en AOW-uitkeringen.

In Nederland worden steeds minder kinderen geboren. Welke twee van bovenstaande uitgaven zullen hierdoor in de toekomst afnemen?

Alle inwoners van ons land betalen bij elkaar €263,1 miljard aan de overheid. Er zijn 7,7 miljoen huishoudens. Bereken welk bedrag een huishouden gemiddeld aan de overheid betaalt.

De uitgaven voor onderwijs horen bij de grootste uitgaven op de rijksbegroting. Leg uit waarom de overheid veel geld aan onderwijs wil besteden.

Stel dat jij 100 miljoen euro mag uitgeven. Aan welke drie posten van de rijksbegroting zou je dat besteden en voor welk bedrag? Leg per post je keuze uit.