2.1 het communisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

19e eeuw. Rusland grootste natie ter wereld. 

18e eeuw. Industriële samenleving in Europa

Wonen bij de fabriek

Eerste industriegebieden ontstonden in Noordwest-Engeland.

Eerste fabrieken werden gebouwd naast snelstromende rivieren, bij havens en dichtbij steenkool- en ijzerertsvelden.

Urbanisatie = Het in korte tijd ontstaan van grote steden, ten koste van het platteland. Ook verstedelijking genoemd.

Fabrieksarbeiders woonden in arbeiderswijken dichtbij de fabrieken.

De klassenmaatschappij

Economische verandering rond 1800:

• Vóór 1800 (vroegmoderne tijd) was handelskapitalisme belangrijk: ondernemers maakten winst door te handelen.
• Na opkomst fabrieken: ondernemers maakten winst door goederen te maken.

Kapitalisme: Economisch systeem waarin ondernemers vooral winst maken met de productie van goederen, waarbij ze zo min mogelijk worden gehinderd door wetten en regels.

De klassenmaatschappij

Door de industrialisatie veranderde de samenleving van een standensamenleving in een klassenmaatschappij.

Niet afkomst was belangrijk, maar werk, inkomen en bezit. 

1848 Karl Marx Communistisch manifest

Communisme

Marx idee  = Socialisme met gemeenschappelijk eigendom van fabrieken invoeren met behulp van revolutie door de arbeidersklasse. ( in Rusland anders toegepast) 

Aanhangers: o.a. Karl Marx (links), Vladimir Lenin (rechts), Josef Stalin en Mao Zedong

Kort gezegd: Het communisme is een politieke stroming en een kijk op de economie en maatschappij. Er is geen eigen bezit, alles is van de staat. Er heerst daarin gelijkheid onder de bevolking. 

Wat is communisme? (3)

• Karl Marx schreef zijn ideeën op in Het Communistisch Manifest en later in Das Kapital
  

• Toen Marx in 1883 stierf was er nog nergens een revolutie van arbeiders geweest en bestond het communisme alleen op papier

• Op zijn graf in Londen staat: "Arbeiders aller landen verenigt U"

De Tijd van Wereldoorlogen

Hoofdstuk 2: De Sovjet- Unie en de Verenigde Staten

Deze les:

Introductie hoofdstuk 2

Leerdoelen

Wat weet je al/nog?

Het communisme

Controlevragen

Zelfstandig werken

 Afsluiting

Tsaar Nicolaas II met zijn vrouw en kinderen.

Introductie hoofstuk 2

Lees/ bekijk de oriëntatie op blz. 72 t-m 74

Maak daarna opdracht 2, 3 en 4

van blz 71

Leerdoelen:

Je kan aan het einde van de les uitleggen:

1. wat de belangrijkste ideeën van Karl Marx waren.

2. wat enkele indirecte oorzaken waren voor Russische revolutie.

3. Een beschrijving geven van het verloop van de revolutie.

 

Tsaar Nicolaas II

• 1905: staat na verlies in Russisch-Japanse oorlog toe de Doema (= parlement) op te richten. Liberalen hopen daarmee op democratisering. Daarvan blijkt echter geen sprake: de Doema heeft nauwelijks tot geen invloed op het bestuur.
• Vele verliezen in WO I, Tsaar Nicolaas staat aan het hoofd van het leger. 

Oorzaken Russische Revolutie

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand (privileges 1e en 2e stand),
   
2. Het absolutistisch bestuur van de tsaar,
3. Het verlies in de Russisch-Japanse Oorlog (nooit eerder verloor een
     Europees land van een Aziatisch 'minderwaardig' land),
4. En de mislukking van de Doema (parlement),
   ...worden de tsaar zeer zwaar aangerekend onder
   de groeiende oppositie. Het is wachten op een
   laatste (grote) misstap van de tsaar...

1 Het communisme

Zelfstandig werken

Maak de opdrachten die staan op het bord. 

Oriëntatie opdr 1 t/m 4 

óf

P1 opdracht 2 t/m 7  

Sociaal-democraten en communisten

Sociaal democraten = gematigde stroming, geen klassenstrijd maar door wetgeving vreedzame oplossing ongelijkheid

Communisten = radicale stroming, door middel van klassenstrijd eerlijke verdeling welvaart. Geen privébezit

Communisme

Marx idee  = Socialisme met gemeenschappelijk eigendom van fabrieken invoeren met behulp van revolutie door de arbeidersklasse. ( in Rusland anders toegepast) 

Aanhangers: o.a. Karl Marx (onder), Vladimir Lenin (boven), Josef Stalin: 

> Richten Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij op.
De visie van Marx past niet echt bij Rusland (landbouwstaat), toch overtuigt Lenin in
1903 tijdens partijvergadering in Londen dat de revolutie moet beginnen.

Voorstanders = bolsjewieken (meerderheid)
Tegenstanders = mensjewieken (minderheid)

Russische Revolutie 1917

De Russische Revolutie kent 

3 fasen:

1. Februarirevolutie

2. Oktoberrevolutie

3. De burgeroorlog

Fase 1: De Februarirevolutie

Soldaten en het parlement kiezen de kant van de demonstranten (burgers)

Tsaar Nicolaas II trad af

Voorlopige regering -- wil ook vrede sluiten met Duitsland

Fase 2: De Oktoberrevolutie

Besluit om door te vechten vergroot de invloed van de bolsjewieken (Russische communisten) --> leider Vladimir Lenin, stelde radicale eisen:

1. Alle grond aan de boeren

2. Alle fabrieken aan de arbeiders 

3. Vrede met Duitsland

Het land moest bestuurd worden door 'Arbeidersraden'  --> Regering wordt afgezet

De Vrede van Brest- Litovsk

3 maart 1918: Einde aan de Eerste Wereldoorlog aan het oostelijke front. 

Veel Russen blij met de vrede, MAAR ze wilden absoluut geen communistisch land

Fase 3: De burgeroorlog 

De Witten (grotendeels mensjewieken) tegen de Roden (bolsjewieken)

In 1922 werden de Witten definitief verslagen

Noem een oorzaak van de Russische Revolutie.

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand
2. Afschaffing van de lijfeigenschap
3. Het privéleven van Lenin
4. Het moeten leven in de mir

Jaartallen uit deze les

1. 1861: Afschaffing lijfeigenschap
   
2. 1881: Narodniki vermoord  
   Alexander II
3. 1894: Nicolaas II wordt Tsaar
   
4. 1903: Partijvergadering RSA (Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij) over het begin van de arbeidersrevolutie (splitsing in boljewieken / mensjewieken)