5.2 Transport in planten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

5.2 Transport in planten

- Houtvaten en bastvaten

- Wateropname

- Watertransport omhoog

Welke plastiden ken je al?

Plastiden

Sapstroom

• Houtvaten: anorganisch 
• Bastvaten: organische

Houtvaten

• Sapstroom omhoog
• Wateropname door worteldruk 
• Watertransport door verdamping, capillaire werking, worteldruk

Bastvaten

• Bevat vooral suiker
• Variabele richting sapstroom, van suikerbron naar plek waar suiker nodig is of opgeslagen wordt

Wateropname en transport 

Opwaartse stroom: worteldruk 

Zorgt voor de opname van water 

in het houtvat

--> ontstaat door het actief

transport van mineralen door endodermiscellen. 

Worteldruk

1. Via de celwanden verplaatsen mineralen en water zich richting endodermis
2. Cellen in de endodermis bevatten aan de zijkant bandjes van Caspary die niet doorlaatbaar zijn voor mineralen en water 
3. Mineralen worden actief door endodermis naar centrale cylinder getransporteerd. 
4. Door osmose volgt water naar de centrale cilinder → worteldruk. 

Opwaartse stroom: verdamping

• via huidmondjes in de bladeren (denk aan rietje)
• door ontstane onderdruk wordt water aangezogen. 

Huidmondjes

• Regelen verdamping
• Afname turgor sluitcellen door watertekort zorgt voor vormverandering waardoor huidmondje dicht gaat
• Kan ook onder invloed van licht en CO2

Opwaartse stroom: capillaire werking 

=  water wordt omhoog getrokken door nauwe houtvaten

• cohesie: watermoleculen trekken elkaar aan 
• adhesie: watermoleculen plakken aan de celwanden

Capillaire werking

Houtvaten zorgen voor vervoer

1. van wortel naar boven
2. vanuit blad naar wortel
3. vanuit blad naar bloem
4. zowel omhoog als omlaag in plant

Waardoor kunnen wortels veel water opnemen?

1. cellen hebben veel 'zuigkracht'
2. wortelharen zorgen voor oppervlakvergroting
3. omdat ze diep in de grond zitten

Waardoor ontstaat 'worteldruk'?

1. Doordat de houtvaten een klein volume hebben
2. door osmose in endodermiscellen
3. door verdamping in blad
4. door osmose in bastvaten

Waardoor ontstaat stroming in bastvaten?

1. Door osmose en drukverschil
2. Alleen door osmose
3. Door verdamping van water
4. Door plasmastroming

Op een zomerse dag met veel wind neemt de plant meer water op dan normaal. Waardoor

1. Meer zuigkracht van de bladeren
2. Meer worteldruk
3. Meer capillaire werking
4. Geen van allen

Als een wortel in het voorjaar zijn eerste bladeren krijgt. Hoe wordt de suiker dan vervoerd?

1. via de houtvaten omlaag
2. via de bastvaten omlaag
3. via de houtvaten omhoog
4. via de bastvaten omhoog

Het transport van water, dat een boom uit de grond heeft opgenomen, stopt als de boom zijn bladeren laat vallen. Welke kracht valt weg door het ontbreken van de bladeren?

1. capillaire werking
2. worteldruk
3. verdamping
4. adhesie

Opdracht  9, 10, 13, 14

Waterpotentiaal

• Water beweegt van hoog naar laag waterpotentiaal

• Osmotisch potentiaal wordt negatiever met meer opgeloste stoffen
• Drukpotentiaal wordt positiever met hogere turgordruk

Een pantoffeldiertje neemt water op door osmose. Waar is de waterpotentiaal dan het hoogst?

1. in het pantoffeldiertje
2. buiten het pantoffeldiertje
3. binnen en buiten het pantoffeldiertje is waterpotentiaal gelijk

En waar is de osmotische waarde dan het hoogst?

1. in het pantoffeldiertje
2. buiten het pantoffeldiertje
3. binnen en buiten het pantoffeldiertje is osm. waarde gelijk