havo2, herhaling 2.3 + UL 2.4 Gezonde voeding

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

bespreken PW thema 1

kan pas na vandaag, omdat vandaag nog enkele leerlingen het PW gaan inhalen.

Zet de onderdelen van de spijsvertering in de goed volgorde.

                                        Begin bij 1. 

mond

slokdarm

maag

12-vingerige darm

dunne darm

dikke darm

endeldarm

anus

Hele korte herhaling 2.3; verteringsstelsel

Log in op deze lessonup

Slokdarm

Alvleesklier

Dunne darm

Dikke darm

Endeldarm

Lever

Hierna vragen waar allemaal verteringssappen voorkomen

De functie van het verteringsstelsel is het omzetten van ..................................... in ..........................................

Speeksel en maagsap zijn voorbeelden van .......................

De enzymen in ........................ zorgen ervoor dat voedingsstoffen ..................... worden afgebroken. Voedingsstoffen die ....................... door de darmwand heen kunnen, worden omgezet in verteringsproducten. Verteringsproducten kunnen ............................. door de darmwand heen. 

Voedingsstoffen

Verteringsproducten

sneller

niet

verteringssappen

verteringssappen

wel

langzamer

Wat is de functie van speeksel?

1. Verteren van zetmeel
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. glijbaarheid voedsel verhogen
4. Verteren van eiwitten

Wat is de functie van maagsap?

1. Verteren van eiwitten
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. Verteren van koolhydraten
4. Het maagzuur helpen

• Speekselklieren produceren speeksel.

• Speeksel verhoogt de glijbaarheid van het voedsel.

• Speeksel bevat een enzym wat zetmeel voor een deel verteert.

• Maagsapklieren produceren maagsap.

• In maagsap zit  zoutzuur, dat als functie heeft om bacteriën in voedsel te doden.

• Maagsap bevat een enzym wat eiwitten voor een deel verteert.

Welk orgaan maakt gal?
En wat doet gal?

1. De Lever Gal doodt bacteriën
2. De Lever Gal helpt bij vertering vet
3. De Galblaas Gal doodt bacteriën
4. De Galblaas Gal helpt bij vertering vet

Gal wordt gemaakt in:
Gal wordt opgeslagen in:

1. Galblaas - Lever
2. Galblaas - Galblaas
3. Lever - Lever
4. Lever - Galblaas

In gal zitten enzymen.

1. juist
2. onjuist

Wat is de functie van gal?

1. vet verteren
2. eiwit verteren
3. vet emulgeren
4. eiwit emulgeren

• De lever maag gal. 

• De gal wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas.

• Gal bevat GEEN enzym.
• Gal emulgeert vetten;

grote vetdruppels vet verdelen 
in kleine vetdruppeltjes.

• Hierdoor kunnen vetten beter 

       bereikbaar zijn voor enzymen. 

Alvleessap bevat verschillende enzymen.
Vertering met behulp van alvleessap is

1. mechanische vertering
2. chemische vertering

Welke voedingsstoffen verteert alvleessap?

1. Alleen koolhydraten
2. Koolhydraten en vetten
3. Koolyhydraten, vetten en eiwitten
4. Koolhydraten, vetten, eiwitten en mineralen

Enzymen in het darmsap maken de voedingsstoffen nog kleiner zodat ze in de dunne darm kunnen worden .....

1. uitgescheiden
2. verplaatst
3. opgenomen
4. afgestaan

Darmsapklier

Darmvlok

Darmplooi

Bloedvat

Door darmplooien en darmvlokken heeft de dunne darm een _________________ oppervlak. Hierdoor passen er _________________ bloedvaatjes in de darmwand en kunnen er _________________ voedingsstoffen tegelijk worden opgenomen in het bloed.

Versleep het woord naar de juiste plek

meer verschillende

veel

groot

In de darm is de vertering afgemaakt door darmsap. In de dunne darm zit nu glucose. Even later zit de glucose in je bloed. Bekijk de tekening van de dunne darm met bloedvaten hiernaast.

1. Glucose is van plaats nummer 1 naar plaats nummer 2 gegaan.
2. Glucose is van plaats nummer 1 naar plaats nummer 3 gegaan.
3. Glucose is van plaats nummer 3 naar plaats nummer 1 gegaan
4. Glucose is van plaats nummer 3 naar plaats nummer 2 gegaan.

• De alvleesklier produceert alvleessap.
• Alvleessap bevat verschillende enzymen, die verteren .....
• eiwitten, koolhydraten en    vetten. 

Dunne darm:

voedingsstoffen, verteringsproducten en water opnemen in het bloed.

Door darmplooien en darmvlokken heeft de wand een groot oppervlak. 

Darmsapklieren in de dunne darm produceren darmsap. 

Darmsap bevat verschillende enzymen.

De functie hiervan is het afmaken van de vertering van eiwitten, koolhydraten en vetten. 

Wat is de functie van de dikke darm?

1. Water uit de voedselbrij gehaald
2. Eiwitten uit de voedselbrij gehaald
3. Koolhydraten uit de voedselbrij gehaald
4. Vitaminen uit de voedselbrij gehaald

Wat gebeurt er als je diarree hebt.

1. De dikke darm neemt niet genoeg water op
2. De dunne darm neemt niet genoeg water op.
3. De dunne en de dikke darm nemen niet genoeg water op.

Wat kan een carnivoor niet goed verteren?

1. cellulose
2. zetmeel
3. eiwitten
4. vetten

In welk deel van het verteringskanaal van de mens leven vooral bacteriën die cellulose-verterende enzymen produceren?

1. in de maag
2. in de twaalfvingerige darm
3. in de dunne darm
4. in de dikke darm

Welke stof zit er in plantaardig voedsel, zodat dit voedsel moeilijk te verteren is.

1. Cellulose
2. Kalkzout
3. Vet
4. Zetmeel

Welke voedingsstof ontstaat er als de enzymen die darmbacteriën produceren de cellulose verteren?

1. zetmeel
2. eiwitten
3. vetten
4. glucose

Wat doet je endeldarm?

1. Vocht uit poep halen
2. Eten opnemen in bloed
3. Poep maken
4. Poep tijdelijk opslaan

De endeldarm wordt afgesloten door de anus.

1. juist
2. onjuist

• De dikke darm heeft als functie het onttrekken van water uit de brij van onverteerde voedselresten.
• Het water wordt opgenomen in het bloed. 
• Als je diarree hebt wordt er onvoldoende water opgenomen door de dunne en dikke darm. 

• Bacteriën in de dikke darm produceren een enzym.
• Hierdoor wordt een deel van de plantaardige voedselresten (cellulose)  alsnog verteerd. 
• Hierbij ontstaat onder andere glucose dat wordt opgenomen in het bloed. 

Endeldarm en anus

Endeldarm: tijdelijke opslag van onverteerde voedselresten
Anus: kringspier die de endeldarm afsluit.

Ontlasting (poepen): legen van de endeldarm door ontspanning van de anus.

Verteringssappen worden gemaakt in verteringsklieren langs het verteringskanaal, zoals:
‒ darmsapklier;
‒ lever;
‒ maagsapklier;
‒ speekselklier.
In welke volgorde liggen deze verteringsklieren langs het verteringskanaal?

1. Maagsapklier – darmsapklier – speekselklier – lever
2. Maagsapklier – lever – darmsapklier – speekselklier.
3. Speekselklier – darmsapklier – maagsapklier – lever.
4. Speekselklier – maagsapklier – lever – darmsapklier.

In een reageerbuis zit fijn verdeeld voedsel met eiwitten en zetmeel. Een leerling doet bij dit voedsel een verteringssap van de mens en bepaalt gedurende enige tijd het gehalte aan eiwitten en zetmeel in de buis.
De resultaten staan in afbeelding 11 in een diagram weergegeven.

Welk verteringssap is waarschijnlijk gebruikt door de leerling?

1. gal
2. darmsap
3. maagsap
4. speeksel

Ga uit deze lessonup EN

sluit je divice ook.

Om even alle info te laten bezinken in je hersenen.....

even niets doen voor 1 minuut 

(dus niets lezen, praten, etc.)

2.4 gezonde voeding 

Leerdoelen:

1. Ik kan met de Schijf van Vijf adviezen voor een gezonde voeding geven.
2. Ik weet wat een gezond gewicht is en welke keuzes daaraan kunnen bijdragen.
3. Ik kan mogelijke oorzaken en gevolgen van eetstoornissen noemen en enkele voorbeelden geven.

Voeding &

Gezondheid

Gezonde voeding

5 vakken met voedingsmiddelen die je dagelijks nodig hebt. 

groen - vooral vitaminen

geel - vooral vetten

roze - vooral eiwitten

oranje - vooral koolhydraten

blauw - vooral water

5 voedingsadviezen voor gezonde voeding

1 Veel groente en fruit 

2 zachte en vloeibare vetten 

3 meer plantaardig, minder vlees

4  Vooral volkoren

5 Dorstlessers zonder suiker

+ niet te veel en niet te vaak producten met veel zout, suiker of verzadigd vet of met weinig vezels.

 Energie uit je voeding

Een groot deel van je voedsel gebruik je als brandstof. 

De hoeveelheid energie in voedsel wordt aangegeven in kilojoule (kJ).

Een andere eenheid voor energie in voedsel is kilocalorie (kcal). 

1 kcal = 4.2kJ

Hoeveel energie heb je nodig? 

Hoeveel energie je nodig heb hangt af van:

• lichamelijke inspanning
• lichaamsgrootte               
• leeftijd                                   
• geslacht                                

Hoeveel energie heb je nodig?

GEWICHT?

Wat je eet en hoeveel je eet heeft invloed op je gewicht.

Gewicht heeft ook te maken met je erfelijke eigenschappen. 

De een heeft een zwaardere bouw dan de ander, de stofwisseling kan verschillen en de onderhuidse vetlaag verschilt van mens tot mens. 

Meestal geldt: je gewicht blijft gelijk als de hoeveelheid

energie die je opneemt gelijk is aan de hoeveelheid energie

die je verbruikt. Als je meer eet dan je nodig hebt, wordt een

deel van de voedingsstoffen opgeslagen als reservestof.

Dat gebeurt vooral in de vorm van vet. Hierdoor word je zwaarder. Als je minder eet dan je nodig hebt, worden je reservestoffen gebruikt als energiebron. Hierdoor neemt je gewicht af.

BMI (Body Mass Index)

• Om te kijken of je, ongeveer, een gezond gewicht hebt, kan je je BMI  berekenen. 
• Daarvoor gebruik je de volgende formule:
•  
•  
• Voor jongeren is de BMI wel lastiger te bepalen dan voor volwassenen....want je bent nog in de groei. 

BMI=​lengte​2​​​​gewicht​​

aankomen en afvallen

• Je moet een voedingsadvies kunnen geven voor iemand die wil aankomen en voor iemand die wil afvallen.

Lees alles van tabel 4 op blz. 125 voor beide de 5 adviezen. 

• Mensen met een eetstoornis zijn de hele dag in hun hoofd bezig met eten en de invloed daarvan op hun lichaam. 
• 
  

• Eten is voor hen een bron van spanning en angst. 
• 
  

• Ze hebben een negatief oordeel over zichzelf, hun lichaamsgewicht en hun uiterlijk. 
  

De oorzaak is vaak psychisch.

 

Enkele oorzaken van eetstoornissen zijn:

• beinvloed door cultuur of media
• gebeurtenis in je leven
• gevoel van controle willen hebben
• faalangst of perfectionisme
• ontevreden over jezelf/uiterlijk

eetstoornissen

Eetstoornissen

3 bekende eetstoornissen:

• Anorexia Nervosa: je eet amper, valt extreem af en bent heel bang om aan te komen. 
• Boulimia Nervosa: je bent ook bang om te dik te zijn, maar hebt wel vreetbuien waarin je te veel eet, daarna braak je het eten weer uit of gebruikt laxeermiddelen. 
• Eetbuistoornis:  je hebt ook vreetbuien maar braakt en laxeert niet, waardoor je juist te zwaar wordt.

huiswerk voor volgende les

Maak online van thema 2

van basisstof 2.4 - opdrachten 1 t/m 3 + 5 t/m 9

Bij opdracht 5 mag je ook de tussendoortjes gebruiken die je bijvoorbeeld gisteren/vandaag allemaal hebt gegeten.