4DF - 2.2.4.1 Het absolutisme van Lodewijk XIV

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

4DF - 2.2.4.1 Het absolutisme van Lodewijk XIV

Wat hield het koninklijk absolutisme van Lodewijk XIV in?

1. Staatsvorming vóór het bewind van Lodewijk XIV

Voorgangers van Louis XIV (1646-1715):

• koninklijke macht uitgebreid 
• centralisatiepolitiek ingezet ten nadele van de Franse adel. 
• Lodewijk XIV werd koning als vijfjarige. 
• GEVOLG: adel zag een kans om in opstand te komen (#FAIL) 
• GEVOLG: Sindsdien wantrouwde de koning de adel.
  
• eerste minister kardinaal Mazarin (1602-1661).
• 1661: Lodewijk XIV neemt het bestuur van Frankrijk over. 
• Hij was overtuigd van zijn goddelijke recht en regeerde als een absolute vorst

Als 8-jarige

In de bron geeft Lodewijk XIV een duidelijke boodschap mee aan zijn belangrijkste ministers. Welke?

De koning deelde mee dat hij vanaf nu zelf zou regeren zonder een eerste minister. De ministers moesten hem alleen bijstaan met raad als de koning daarom vroeg en waren verantwoording aan hem verschuldigd.

Wat maakt deze bron duidelijk?

De koning trok de macht definitief naar zich toe.

Wat verwachtte de koning van zijn onderdanen en dus ook van zijn edelen?

De koning verwachtte absolute gehoorzaamheid. 

Welk kenmerk van de middeleeuwen - vroegmoderne tijd in Europa is hier van toepassing?

1. gelaagde samenleving
2. status bepaald door grondbezit
3. religieuze intolerantie
4. vorstelijk absolutisme

Verder vanaf opdracht 3 & 4 in DM => Bossuet in BW gieten

Koninklijke macht = absoluut

• "koninklijke macht is heilig, vaderlijk en onbeperkt"
• vorsten als plaatsvervangers van God op aarde
• vorstelijk gezag = onbeperkt
• vorst moet geen rekenschap afleggen
• onderdanen=volledige, onvoorwaardelijke gehoorzaamheid
• MAAR: vorsten mogen het goddelijk gezag niet misbruiken

Wie verleende die absolute macht aan de koning?

1. de kardinaal
2. het volk
3. God
4. de hertogen

Is deze stelling juist of fout?

'De onderdanen konden hun koning ter verantwoording roepen.'

1. juist
2. fout

• overtuigd van zijn goddelijke recht 
• regeerde als een absolute vorst: zijn wil was wet. 
• Liet zich bijstaan door enkele bekwame ministers uit de burgerij - dus NIET de adel.
• groot wantrouwen ten opzichte van de adel.==> Sloot hen uit van het bestuur van zijn rijk. 
• ==> Bestuurlijke taken  overgenomen door intendanten (=door de koning benoemde burgers) 

Maar wat dan met de adel?????

Lodewijk XIV:

De adel hield hij zoet met onbenullige taken, ronkende titels en rijke pensioenen. 

Le roi soleil: alle edellieden verbleven aan het hof van Versailles waar zij de vorst op zijn wenken bedienden. ==>adel = hofceremoniële adel (in een gouden kooi.) 

Big Ego, Big Style. Nu simpel bekend als de " Louis XIV -stijl"

Hoe zette Lodewijk XIV de adel buitenspel?

Door de hofcultuur - hij maakte van zijn leven: hofceremonies.

Hierdoor trachtte de adel constant in zijn gunst te komen en hadden ze geen tijd om plannen tot opstanden tegen hem te smeden. Ze bleven met andere woorden braaf en afhankelijk.

Waarom zette de koning de adel buitenspel?

De koning vreesde opstanden (herinnering van de Fronde)

De Zonnekoning

Lodewijk de 14de noemde zichzelf 'De Zonnekoning', wat symbool stond voor zijn absolute macht en de rol van Frankrijk als centrum van de wereld.

De naam komt van de balletvoorstelling, "ballet de la nuit" waarin hij afgebeeld werd als een stijgende zon.

Hij danste in het kostuum van Apollo de zonnegod en andere adel danste rond hem als verschillende planeten. Daarmee toonde hij dat ze afhankelijk waren van hem. Hij nam later de zon als embleem.

Economisch beleid

Lodewijk XIV gaf geld uit zonder rekenen: 

• de bouw van het paleis van Versailles, zijn hofhouding en de hofceremoniële adel, oorlogen ... 
• Colbert (1619-1683), minister van financiën en economie. 
• Colbertisme: een land wordt rijk  als de waarde van de export > import (= positieve handelsbalans)
• GEVOLG: . meer geld binnen dan eruit ging. 
• HOE? overheidsregulering. = (staats-)mercantilisme. 

Colbert hield het staatsbudget voor een lange tijd in evenwicht <-> Lodewijk XIV gaf veel meer geld uit dan Colbert aanbracht. GEVOLG: een zware staatsschuld.

Godsdienstpolitiek

• Lodewijk XIV = plaatsvervanger van God op aarde => geen andersdenkenden 
• één koning, één godsdienst = Katholicisme 
• Eiste dat de hugenoten (protestanten) zich bekeerden 
• 1685 het Edict van Nantes wordt ingetrokken => einde godsdienstvrijheid
• => bedoelde en onbedoelde gevolgen:
• Bedoeld:
• De religieuze eenheid versterkt gezag van de koning
• Onbedoeld:
• Duizenden protestantse bekwame handwerkslieden verlieten Frankrijk.

une foi, une loi, un roi

één geloof, één wet, één koning

ophanging

verschillende middelen om de ketter te overtuigen

Satirische protestantse gravure, ca. 1679.

Deze gravure, getiteld Moyens surs et honnêtes de ramener les hérétiques à la foi catholique [Zekere en eerlijke middelen om een ketter terug naar het katholieke geloof te brengen], geeft op een satirische* wijze weer hoe hugenoten (protestanten) in Frankrijk tot het katholieke geloof werden gedwongen.

*satirisch: ironisch, spottend

de zweep

Het rad. Met het rad brak de beul ledematen. Vandaar het woord 'radbraken'.

de galeien waarop men dwangarbeid als roeier moest verrichten

de brandstapel

'plaats van bekering' = gevangenis

1. historische bron
2. historisch werk

Satirische prent uit 1679.

1. primaire bron
2. secundaire bron

Satirische (spot)prent uit 1679. De maker is een ...

1. katholiek
2. protestant

De maker is onbekend. Het kan gaan om een protestant die spot met het beleid van Louis XIV of om een katholiek die spot met het geloof van de Hugenoten.

Vijftig jaar oorlog

• De minister van oorlog van Lodewijk XIV (Le Tellier), maakte het Franse leger tot het beste van zijn tijd. 
• Hij moderniseerde het leger:
• verbeterde de bewapening
• stelde een ijzeren tucht en zware dril in 
• liet de officieren opleiden in een militaire school. 
• Met dat leger streefde Lodewijk XIV naar een overwicht of een hegemonie in Europa.

Waarom is het veroveren van de Z-Ndl zo belangrijk?

Door de Zuidelijke-Nederlanden te veroveren, zou de hoofdstad Parijs veiliger zijn tegen invallen uit het noordoosten.

Welke natuurlijke grens wordt nagestreefd?

De Rijn

Kunst in dienst van de verheerlijking van de koninklijke macht 

Opdrachten: 

1. bekijk het interactieve filmpje op DM: opdracht 9
2. bestudeer het statieportret van Lodewijk XIV in DM: opdracht 10

Kunst in dienst van de verheerlijking van de vorst.

Virtueel bezoek

Het einde van Lodewijks regeerperiode

Tegen het einde van Lodewijks lange regeringsperiode wankelde de economie onder de massa reglementen, het verlies van duizenden protestantse bekwame handwerkslieden die uitweken en de ontzaglijke kosten van zijn talrijke oorlogen. Bovendien verenigden de Europese staten zich om aan de steeds grotere Franse militaire dreiging weerstand te bieden.

De macht van de koningen in Europa verschilde van land tot land. 

Zeker te onthouden!

Het (Spaans) Habsburgse rijk

• Keizer Karel V bestuurde met een regionale centralisatie.
• Hijzelf stuurde het bestuur wel aan maar hij liet toch nog heel wat ruimte voor de verschillende gebieden om hun eigen accenten te leggen.

• Zijn opvolger Filips II probeerde de macht meer naar zich toe te trekken - meer centralisatie dus - maar uiteindelijk lukt dit hem niet helemaal: hij moest zelfs aanvaarden dat een gebied zich afscheurde: de Verenigde Provinciën. 
• Hij kreeg de plaatselijke adel, stedelingen en vooral calvinisten niet onder controle.

Frankrijk

• De koning slaagde erin om elke inspraak uit te schakelen.
• Daartoe creëerde hij een gouden kooi in Versailles waar hij zijn belangrijkste vijanden - de adel - in een systeem van regels en ceremonieën bezighield zodat ze nauwelijks nog een bedreiging vormden. 
• De centralisatie van de macht bij koning Lodewijk XIV was absoluut gelukt.
• Hij wist de adel klein te krijgen.