3 juni Grammaticalessen/-oefeningen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

3 juni Grammaticalessen/-oefeningen

Havo 2 periode 5 

week 35 1e les: 3 juni

(boekjes maken en uitdelen: oefenbladen grammaticaoefeningen) 

Welkom H2a

plattegrond: 

Planning H2a

Lezen: eigen boek / PRESENTATIE Alex en Sven M.

Agenda (hw bespreken/noteren)

Startopdracht

Doel 

Grammatica 

~pauze~

Zelfstandig werken 

Afsluiting

Welkom H2b 

plattegrond: 

Samenleesboek H2B

Vertel elkaar het fragment wat je aan je eigen leven deed denken. Praat erover. 

Zet het ook in je boekverslag (thuis). 

Planning H2b

Lezen: gelezen tot blz. 143 PRESENTATIE  Eloïse, Elvira, Joah

Agenda (hw bespreken/noteren)

Startopdracht

Doel

Grammatica

~pauze~

Zelfstandig werken

Afsluiting

Volgende les 4 juni:

vervolg grammatica

Vanaf nu meenemen: 

Markeerstiften en gekleurde pennen!

Oefenbladen grammatica!

Vanaf nu weten/kennen/leren:

Bewaarblad kennen (woordsoorten en zinsdelen benoemen)

 Huiswerk 5 juni:

• maak opdracht 1.2 en 1.3 af. 

* Print je bewaarblad woordsoorten en zinsdelen. Leer deze en oefen ermee vanaf nu elke week.

Lezen voor dinsdag (10 juni): 

• H2A: 30/40 blz. eigen leesboek
• H2B: lezen t/m blz. 186. Post-it bij fragment waar je een mening hebt over de actie van een personage.  
• 24 juni: PO schrijfopdr. inleveren

voor in de agenda: 

Bewaarblad woordsoorten en zinsdelen (zie SOM)

Doel grammaticalessen

Je krijgt inzicht in de betekenis van zinnen. 

Je doet ervaring op over een grammaticaal onderwerp. 

Je weet het verschil tussen zijn-betekenissen en doen-betekenissen. 

Je kunt uitleggen wat de zin betekent 

aan de hand van grammaticale woorden. 
Je weet hoe degene of datgene heet die iets is of doet. 

Je weet hoe degene of datgene heet die iets ondergaat. 

Je weet hoe degene heet die iets ontvangt. 

Je kunt een zin beredeneren door vorm en betekenis en door de context: 

Je kunt uitleggen hoe een zin in elkaar zit. 

Startopdracht: 

Maak met elk werkwoord 

een zo kort mogelijke en 

een zo lang mogelijke zin. 

Schrijf ze in je schrift. 

huilen

arresteren

overhandigen

huilen: 

overhandigen: 

arresteren: 

Je ziet dat elk werkwoord iets nodig heeft om een zin te maken. 

Dat wat ze nodig hebben noemen we rollen. 

Huilen heeft iemand nodig die huilt. 

Degene die huilt is hier de rol van het onderwerp. 

Wie huilt? Jan. Zin: Jan huilt. (korste zin). 

Je kan de zin langer maken: 

Jan huilt, omdat.... Je maakt er dan een zin bij. 

Jan huilt op zijn slaapkamer. Je verzint er dan een plaats bij: waar huilt Jan? Dit is de rol van een bijwoordelijke bepaling. 

Wat heeft arresteren nodig?  

Heeft huilen nog meer nodig? Nee. 

Hoe zit dat met arresteren? Wat is de kortste zin die je kon maken? Iemand die arresteert en iemand die wordt gearresteerd. Dat zijn twee rollen. Wat is de rol van iemand die het doet? Wie arresteert? Bijv. de politie: dat is de rol van onderwerp: iemand die het doet. wat is de rol van degene die wordt gearresteerd? Die het ondergaat? Dat is Wie arresteert de politie? Bijv. de boef. Dat is het lijdend voorwerp: hij ondergaat de handeling. Je kan deze zin ook lijdend maken: De boef wordt door de agent gearresteerd. ! 

Nu het werkwoord overhandigen: Welke rollen heeft het werkwoord nodig? Iemand die overhandigt, iets wat overhandigt wordt én iemand aan wie iets wordt overhandigt. Dus de kortste zin hier: De man overhandigt de sleutel aan de nieuwe bewoner. Wie is degene die overhandigt?  De man -> hij is het onderwerp (degene die het doet). Wat overhandigt de man? (wat ondergaat de handeling?) De sleutel. -> in deze zin het lijdend voorwerp. En aan wie wordt de sleutel overhandigt? Aan de nieuwe bewoner. Wat is de rol van 'de nieuwe bewoner'? Degene die iets ontvangt. -->het meewerkend voorwerp. 

Als je de zin langer maakt komen er rollen bij. Welke rollen zijn dat? 

Bijv. Waar het plaats vindt? Wanneer? Hoe laat? 

Dat zijn de rollen van de bijwoordelijke bepalingen. Of soms vertelt het iets over het onderwerp of over het lijdend voorwerp. Bijv. de aardige agent, de stille buurman, de gouden sleutel. Dan noemen we dat bijvoeglijke bepalingen bij agent, buurman, sleutel. Die zitten dan in het zinsdeel. 

Wanneer we de zin langer maken door gebruik te maken van voegwoorden (en, want, daarom, of ) dan hebben we te maken met samengestelde zinnen. Er zijn dan vaak twee onderwerpen en twee persoonsvormen te vinden. 

zelfstandige werkwoorden

> geven een actie, een handeling aan. 

> hebben een bepaalde VALENTIE (betekenisrollen) 

Die rollen zijn nodig om het werkwoord uit te kunnen voeren. 

m.a.w. zonder dat bepaalde rollen aanwezig zijn, kun je de handeling niet voor je zien. 

- huilen - arresteren - overhandigen

Huilen moet 1 rol krijgen: iemand die huilt. 

Arresteren moet 2 rollen krijgen: iemand die het doet en iemand die het ondergaat. 

Overhandigen moet 3 rollen krijgen: iemand die het doet, iets dat het ondergaat en iemand die ontvangt. 

ww-valentie

> De rollen zijn nodig om het werkwoord uit te kunnen voeren: 

Huilen moet 1 rol krijgen: iemand die huilt/die het doet.

Arresteren moet 2 rollen krijgen: iemand die arresteert/die het doet en iemand die het ondergaat.

Overhandigen moet 3 rollen krijgen: iemand die overhandigt/die het doet, iets dat het ondergaat en iemand die ontvangt. 

Huilen moet 1 rol krijgen: iemand die huilt. 

Arresteren moet 2 rollen krijgen: iemand die het doet en iemand die het ondergaat. 

Overhandigen moet 3 rollen krijgen: iemand die het doet, iets dat het ondergaat en iemand die ontvangt. 

Inoefenen grammaticale oefeningen

Opdracht 1.1 

Verdeel deze zinnetjes in twee gelijke groepen. Je moet naar de betekenis van de beide woorden kijken. Welke twee groepen ontdek je? 

mama lief	papa slapen	popje stout	meloen bah
oma breien	tante zingen	broertje boos	treintje tsjoektsjoek
auto rood	Tommie lachen	hondje blaffen	snoepje lekker

1e groep: mensen/dingen zijn iets. 

2e groep: mensen/dingen doen iets. 

1e groep: mensen/dingen zijn iets.

mama lief

popje stout

meloen bah

broertje boos

auto rood

snoepje lekker 

2e groep: mensen/dingen doen iets.

papa slapen 

oma breien

tante zingen

treintje tsjoektsjoek

Tommie lachen

hondje blaffen 

mama lief	papa slapen	popje stout	meloen bah
oma breien	tante zingen	broertje boos	treintje tsjoektsjoek
auto rood	Tommie lachen	hondje blaffen	snoepje lekker

1e groep: mensen/dingen zijn iets. 

2e groep: mensen/dingen doen iets. 

Inoefenen 2

Opdracht 1.2 

Maak een overzicht van de werkwoorden die passen bij de ene groep en een overzicht die alles past bij de andere groep. 

zijn	is	kunnen	kan
mogen	mag	blijven	blijft
gaan	gaat	moeten	moet

Bij mama lief kan 'is', want mama is lief. Maar niet 'mag', want mama mag lief kan niet. 

1e groep: mensen/dingen zijn iets.

mama is lief 

popjes zijn stout

meloen is  bah: 

broertje blijven  boos

auto's zijn rood

snoepjes zijn lekker 

Niet: mama zijn lief

           popjes is stout

2e groep: mensen/dingen doen iets.

papa gaat/kan/mag slapen

oma's kunnen/mogen/gaan breien

tante gaat/kan/mag zingen

treintjes gaan tsjoektsjoek 

Tommie blijft/mag/kan/moet lachen

hondjes kunnen/moeten/mogen 

blaffen 

Niet: papa gaan slapen

           oma's kan breien

De persoon/het dier of het ding die het doet of die iets is, krijgt een bepaalde vorm van het werkwoord: dit heet de persoonsvorm.

1e groep: mensen/dingen zijn iets. 

2e groep: mensen/dingen doen iets. 

De persoon/het dier of het ding die het doet  of die iets is, krijgt een bepaalde vorm van het werkwoord: dit heet de persoonsvorm. 

Die past maar op 1 manier. 

Dus niet mama zijn lief of papa gaan slapen. 

Inoefenen 3

Opdracht 1.3 Spoor alle zijn-betekenissen en de doen-betekenissen op in elke zin.  

Bijvoorbeeld:          Lisa pakt zingend haar blauwe rugzak. 

Ís Lisa iets of doét Lisa iets? 

Wat doet ze allemaal? * Lisa doet pakken. * Lisa doet zingen. 

En de rugzak? Ís de rugzak iets of doet de rugzak iets? 

Wat is de rugzak? * Rugzak is blauw. 

         Nu de volgende zin (klassikaal): Ze stopt er nog snel haar teddybeer in.                                                                           

~pauze~

Aan het werk

Maak opdracht 1.3 af. 

Je mag samenwerken. 

Denk bij elk woord in de zin of het iets is of iets doet. 

Klaar?

Meer oefenen: maak 1.3a 

of 

  verder lezen in je leesboek / 

"De jongen op de berg". 

Afsluiting

Check de doelen bij jezelf: 

1. Je weet het verschil tussen zijn-betekenissen en doen-betekenissen.
   
2. Je weet hoe degene of datgene heet die iets is of doet.
3. Je weet hoe degene of datgene heet die iets ondergaat.
   
4. Je weet hoe degene heet die iets ontvangt. 

Volgende les: do. 5 juni

vervolg grammaticalessen