11 juni Grammaticalessen/-oefeningen 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

11 juni Grammaticalessen/-oefeningen 4

Havo 2 periode 5 

week 36 2e les: 11 juni

Welkom H2a

plattegrond: 

 

Leg klaar: 

* huiswerk

* schrift

* leesboek

* oefenbladen gramm.

* pen 

* agenda

* evt. laptop

Planning H2a

Lezen: eigen boek 

Agenda (hw bespreken/noteren)

Startopdracht

Doel 

Grammatica 

~pauze~

Zelfstandig werken 

Afsluiting

Welkom H2b 

plattegrond: 

Leg klaar: 

* huiswerk

* schrift

* leesboek

* oefenbladen gramm.

* pen 

* agenda

* evt. laptop

Planning H2b

Lezen: lezen tot blz. 223 

Agenda (hw bespreken/noteren)

Startopdracht

Doel

Grammatica

~pauze~

Zelfstandig werken

Afsluiting

Volgende les 17 juni:

vervolg grammaticalessen

(3 kleuren markeerstiften mee!) 

 Huiswerk voor 17 juni:

• maak opdracht 2.7 af en lees 3.1 en maak opdracht 3.2
• Leer je woordsoorten en zinsdelen (blad & cursus 5)

Lezen voor dinsdag (17 juni): 

• H2A: 30/40 blz. eigen leesboek
• H2B: lezen t/m blz. 223. Post-it bij fragment wat je mooi of belangrijk vindt.  
• 24 juni: PO schrijfopdr. inleveren

voor in de agenda: 

Huiswerk check✓

opdracht 2.4a Waarom de zijn-betekenis zinnen zijn doorgestreept in deze oefening? 

 Kinderen krijgen les in lek en beschimmeld schoolgebouw Wie krijgen? Kinderen krijgen. Wat wordt gekregen? Les krijgen. 

1. Al zeven jaar zit basisschool de Ontdekkingsreis in een lekkend en beschimmeld schoolgebouw. Wie zit? Basisschool de Ontdekkingsreis zit. Wat wordt gezeten ? x 
2. Het stinkt, het is er koud en nat. Wie/wat stinkt? Het stinkt. Wat wordt gestonken? x
   
3. De kinderen van de school in Doorn willen dat er een ander schoolgebouw komt. Wie willen? De kinderen van de school in Doorn willen. Wat wordt gewild? Dat er een ander schoolgebouw komt. 
   
4. Na de zomer sloopt de school het gebouw, maar er bestaat nog geen nieuwe plek waar de kinderen les kunnen krijgen. Wie sloopt? De school sloopt. Wat wordt gesloopt? Het gebouw wordt gesloopt. 
   
5. De gemeente heeft wel een andere locatie aangewezen, maar ook dat gebouw is volgens de school niet goed. Wie heeft aangewezen? De gemeente aanwijzen. Wat wordt aangewezen? Een andere locatie. 
   
6. Iedereen hoopt dat er snel een oplossing komt, zodat de kinderen les kunnen krijgen op een droge en fijne plek. Wie hoopt? Iedereen. Wat wordt gehoopt? Dat er snel een oplossing komt. 
   

Huiswerk check✓

opdracht 2.4a Waarom de zijn-betekenis zinnen zijn doorgestreept in deze oefening? 

onderwerp gezegde (wie + gezegde)	lijdend voorwerp gezegde (wat + gezegde?)
Bassisschool de Ontdekkingsreis zit	x
Het (schoolgebouw) stinkt.	x
De kinderen van de school in Doorn willen	willen dat er een ander schoolgebouw komt
de school sloopt	Het gebouw (wordt) gesloopt
De gemeente aanwijzen	Een andere locatie aanwijzen
Iedereen hoopt.	hopen dat er snel een oplossing komt.

Huiswerk check 2.4 ✓

1. Wie pakt? Lisa pakt./pakken

2. Wie stopt in? Lisa stopt in./instoppen

3. Wie stapt in? Ze stapt in./instappen.                             

     Wie start? Papa start./starten

4. Wie zwaait uit? Ze zwaait uit./uitzwaaien

5. Wie rijden ? Ze rijden. 

6. Wie zit? Lisa zit./zitten

7. Wie vindt het niet erg? Ze vindt niet erg./erg vinden

Wie heeft meegenomen? Mama heeft meegenomen/meenemen 

8. Wie heeft aangezet? Ze heeft aangezet./aanzetten.  

9. Wie zingen mee? Lisa en haar broer zingen. 

10. Wie laat horen? Papa laat horen./horen

1. Wat wordt gepakt? Haar blauwe rugzak pakken

2. Wat wordt ingestopt? Haar teddybeer instoppen. 

3. Wat wordt ingestapt? xxx Wat wordt gestart? De motor starten. 

4. Wat wordt uitgezwaaid? Haar beste vriend Jimmy uitzwaaien. 

5. Wat wordt gereden? x

6. Wat wordt gezeten? x

7. Wat wordt niet erg gevonden? x 

 Wat wordt meegenomen? lekker snoepjes meenemen 

8. Wat wordt aangezet? een cd met kinderliedjes aanzetten

9. Wat wordt gezongen? de liedjes zingen 

10. Wat wordt gehoord? een diepe zucht horen 

Doel grammaticalessen

Je krijgt inzicht in de betekenis van zinnen. 

Je weet hoe degene of datgene heet die iets is of doet: het onderwerp. 

 Je weet hoe degene of datgene heet die iets ondergaat: het lijdend voorwerp. 

Je kunt de verbinding leggen 

tussen het onderwerp en het gezegde én tussen het werkwoord en het lijdend voorwerp. 

Startopdracht: 

Opdracht 2.5 

Maak kinderzinnetjes. Gebruik elk werkwoord minstens 1x. 

opa en oma	liedje	taart
zingen	broertje	banaan
eten	melk	zusje
drinken	kijken	papa
tekening	film	maken
ikke	mama	bakken

Kleine kinderen kunnen met deze woorden al zinnetjes maken, zoals 'taart bakken' of 'mama zingen . 

Schrijf alle werkwoorden op en kijk welke andere kaartjes daar allemaal bij kunnen. 

Noteer ze allemaal. 

Vervolg startopdracht: 

Opdracht 2.5 Verdeel je zinnetjes in twee groepen:  

onderwerp + werkwoord	lijdend voorwerp + werkwoord
opa en oma zingen/ eten/ drinken/ kijken/ maken/ bakken	liedje zingen/ maken
broertje zingen/ eten/ drinken/ kijken/ maken/ bakken	taart eten/ maken/ bakken
zusje zingen/ eten/ drinken/ kijken/ maken/ bakken	banaan eten/ bakken
papa zingen/ eten/ drinken/ kijken/ maken/ bakken	melk drinken/ maken
ikke zingen/ eten/ drinken/ kijken/ maken/ bakken	tekening kijken/ maken
mama zingen/ eten/ drinken/ kijken/ maken/ bakken	film kijken/ maken

In welke groep krijg je nu de meest gekke zinnetjes? 

Een lijdend voorwerp en een werkwoord moet veel meer bij elkaar passen dan onderwerp en werkwoord. 

Met andere woorden: Wie iets bakt, maakt, zingt of eet: heeft veel meer mogelijkheden. 

Maar wat wordt gebakken, gemaakt, gezongen of gegeten: is beperkt. 

Namelijk etenswaren kunnen worden gebakken, maar het kunnen geen personen zijn. Liedjes kunnen worden gezongen, maar meer ook niet. Alleen iets eetbaars kan worden gegeten. Enz. 

ow en lv passen bij het werkwoord

Een lijdend voorwerp en een werkwoord moet veel meer bij elkaar passen dan onderwerp en werkwoord. 

lijdend voorwerp en werkwoord vormen samen een eenheid. 

bsa: zie notities

In het zinnetje baby huilen heb je een onderwerp baby en een werkwoord huilen. 

In het zinnetje koekje eten heb je een lijdend voorwerp en een werkwoord eten.  

Een lijdend voorwerp en een werkwoord moet veel meer bij elkaar passen dan onderwerp en werkwoord. 

Met andere woorden: Wie iets bakt, maakt, zingt of eet: heeft veel meer mogelijkheden. 

Maar wat wordt gebakken, gemaakt, gezongen of gegeten: is beperkt. 

Namelijk etenswaren kunnen worden gebakken, maar het kunnen geen personen zijn. Liedjes kunnen worden gezongen, maar meer ook niet. Alleen iets eetbaars kan worden gegeten. Enz. 

Inoefenen grammaticale oefeningen

Opdracht 2.6 Maak minstens 6 peuterzinnetjes met drie kaartjes.

Schrijf ze in je schrift. 

Markeer in elk zinnetje het werkwoord,

het onderwerp en het lijdend voorwerp. 

Voorbeeld: 

1. Opa en oma | zingen |  liedje. 

opa en oma	liedje	taart
zingen	broertje	banaan
eten	melk	zusje
drinken	kijken	papa
tekening	film	maken
ikke	mama	bakken

Inoefenen grammaticale oefeningen

Markeer het werkwoord, het onderwerp en het lijdend voorwerp . Schrijf de zinnen in je schrift. 

1. Opa en oma | zingen |  liedje. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

opa en oma	liedje	taart
zingen	broertje	banaan
eten	melk	zusje
drinken	kijken	papa
tekening	film	maken
ikke	mama	bakken

Inoefenen grammaticale oefeningen

Maak van het werkwoord en het lijdend voorwerp 1 zelfstandig naamwoord. Bijvoorbeeld: 

1. Opa en oma | zingen + liedje = liedjeszanger.

2.     +     = ?

3. 

4. 

5. 

6. 

 

opa en oma	liedje	taart
zingen	broertje	banaan
eten	melk	zusje
drinken	kijken	papa
tekening	film	maken
ikke	mama	bakken

bsa: zie notities

Het werkwoord en lijdend voorwerp vormen dus een eenheid: ze horen sterk bij elkaar. 

Het werkwoord heeft ' meer' te zeggen over het lijdend voorwerp dan over het onderwerp. 

Inoefenen grammaticale oefeningen

Maak van het werkwoord en het lijdend voorwerp 1 zelfstandig naamwoord. Bijvoorbeeld: 

1. Opa en oma | zingen + liedje = liedjeszanger.

2. Broertje | eten + banaan = bananeneter

3.  Zusje | drinken + melk = melkdrinker

4. Papa | kijken + film = filmkijker

5. Mama | bakken + taart = taartenbakker

6. Ikke | maken + tekening = tekeningmaker

 

opa en oma	liedje	taart
zingen	broertje	banaan
eten	melk	zusje
drinken	kijken	papa
tekening	film	maken
ikke	mama	bakken

bsa: zie notities

Het werkwoord en lijdend voorwerp vormen dus een eenheid: ze horen sterk bij elkaar. 

Het werkwoord heeft ' meer' te zeggen over het lijdend voorwerp dan over het onderwerp. 

lv en ww horen sterk bij elkaar

lijdend voorwerp en werkwoord vormen samen een eenheid. 

Het werkwoord heeft 'meer te zeggen' over het lijdend voorwerp. 

> Het onderwerp van eten kan iedere levend wezen zijn. (wie kan eten?)

> Het lijdend voorwerp van eten moet iets eetbaars zijn. (wat kan worden gegeten?)

bsa: zie notities

 Opdracht: 

Hoe zit dit bijvoorbeeld bij het werkwoord 'lezen' ? 

En bij 'bouwen'? 

En bij het werkwoord 'schrijven'? 

Schrijf dat zo op: 

Het onderwerp van lezen kan ........................Het lijdend voorwerp van lezen moet ......

Het onderwerp van bouwen kan ................ Het lijdend voorwerp van bouwen moet ......

Het onderwerp van schrijven kan ...............Het lijdend voorwerp van schrijven moet ......

Een lijdend voorwerp en een werkwoord moet veel meer bij elkaar passen dan onderwerp en werkwoord. 

Met andere woorden: Wie iets bakt, maakt, zingt of eet: heeft veel meer mogelijkheden. 

Maar wat wordt gebakken, gemaakt, gezongen of gegeten: is beperkt. 

Namelijk etenswaren kunnen worden gebakken, maar het kunnen geen personen zijn. Liedjes kunnen worden gezongen, maar meer ook niet. Alleen iets eetbaars kan worden gegeten. Enz. 

Lezen: Het onderwerp moet een levend wezen zijn. Het lijdend voorwerp moet iets leesbaars zijn. 

Bouwen: Het onderwerp moet een levend wezen zijn. Het lijdend voorwerp iets wat bouwbaar is. 

Schrijven: Het onderwerp moet een levend wezen zijn. Het lijdend voorwerp iets schrijfbaars. 

werkwoord is de regisseur 

=> het werkwoord bepaalt de rollen:

Lezen: het onderwerp moet een levend persoon zijn, het lijdend voorwerp moet iets leesbaars zijn. 

Je hebt werkwoorden waar altijd een lijdend voorwerp bij hoort. En werkwoorden die geen lijdend voorwerp nodig hebben, maar alleen een onderwerp.

 

bsa: zie notities

Dus niet in elke zin zit een lijdend voorwerp. 

Lezen: Het onderwerp moet een levend wezen zijn. Het lijdend voorwerp moet iets leesbaars zijn. 

Bouwen: Het onderwerp moet een levend wezen zijn. Het lijdend voorwerp iets wat bouwbaar is. 

Schrijven: Het onderwerp moet een levend wezen zijn. Het lijdend voorwerp iets schrijfbaars. 

Inoefenen grammaticale oefeningen

2.7 Wat is het verschil tussen de a en b zinnen? (welke rollen zijn er?)

1a. Jan spreekt. 

1b. Jan spreekt Engels. 

-------------------------------

2a. Jan verstuurt.* 

2b. Jan verstuurt een brief. 

-----------------------------

3a. De aap klimt. 

3b. De aap klimt een boom.

lijdend voorwerp = 

iets/iemand dat de handeling ondergaat. 

 Je kunt een zin dan lijdend maken: 

bijv. Jan spreekt Engels. 

Engels wordt door Jan gesproken. 

Een brief wordt door Jan verstuurd. 

.**.... wordt door de aap geklommen. 

bsa: zie notities

In beide zinnen is sprake van 'iets doen'. 

In beide zinnen is er een onderwerp. 

In zin 1b  is er een lijdend voorwerp toegevoegd. Maar zin 1a klopt ook. 

Er is niet per sé een lijdend voorwerp nodig. Je kunt het erbij verzinnen. 

Hoe zit dat bij versturen (zin 2)? Versturen heeft naast een onderwerp echt een lijdend voorwerp nodig. Je kunt het niet weglaten. 

En in zin 3, bij het werkwoord klimmen? Is daar een lijdend voorwerp nodig? Nee, je kunt het er niet toevoegen. (p.s. JE MAG GEEN VOORZETSEL GEBRUIKEN BIJ EEN LIJDEND VOORWERP) 

Lijdend voorwerp =

iets/iemand dat de handeling ondergaat.

 Je kunt een zin dan lijdend maken:

bijv. Jan spreekt Chinees.

Chinees wordt door Jan gesproken.

Een brief wordt door Jan verstuurd.

.**.... wordt door de aap geklommen.

~pauze~

Aan het werk

Maak opdracht 2.7 Je mag samenwerken. 

Deel de kaartjes in twee groepen: 

één groepje waarbij altijd een lv hoort (maak het lijdend met het werkwoord: wat wordt ...?)

en een waarbij geen lv kan horen. 

Maak bij elk werkwoord een simpele voorbeeldzin. 

Start daarna met lezen en begrijpen van 3.1. Beantwoord de vragen. Maak daarna 3.2.

bsa: zie notities

2.7 

lijdend voorwerp = iets dat iets ondergaat, bijv. bij spreken: een taal. 

Je kan het met het werkwoord lijdend maken: bijv. Engels wordt gesproken. 

hebben. Wat wordt gehad? 

Ik heb ..... X

maken Wat wordt gemaakt? 

Ik maak ...... 

zitten. Wat wordt gezeten? 

Ik zit.... X

beheersen Wat wordt beheerst?

Afsluiting

Check de doelen bij jezelf: 

1. Je weet dat het werkwoord in de zin bepaalt welke 'rollen' er mee moeten en mogen doen. 
2. Je kent de rol van het onderwerp. 
3. Je weet dat het werkwoord veel over het lijdend voorwerp heeft te vertellen:           Het werkwoord en lijdend voorwerp horen bij elkaar. 

Volgende les: di. 17 juni

vervolg grammaticalessen

https://grammaticadidactiek.ruhosting.nl/WoordSlang/

https://grammaticadidactiek.ruhosting.nl/WoordMemory/