19.2 Beweging in spiervezels 6V 23/24

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Doel 19.2

Je leert hoe een beweging in de spiervezels tot stand komt 

Je leert wat antagonisten zijn

Je leert wat het verschil is tussen snelle & langzame spiervezels

Je leert wat spierkramp is

Je leert wat het verschil tussen een kneuzing en verstuiking is
Je leert wat het nut van een cooling down en warming up is

Je leert wat rigor mortis is

Bouw skeletspieren

Spiervezel is opgebouwd uit samengesmolten spiercellen. Deze cellen hebben meerdere kernen.

BINAS 90C

Bouw van skeletspieren

Elke spiervezel bevat contractiele filamenten:

actine en myosine

Deze filamenten kunnen langs elkaar glijden waarbij de

spiervezel korter en dikker wordt.

De filamenten kunnen NIET uit elkaar glijden, alleen

uit elkaar getrokken worden.

BINAS 90C

Het deel tussen twee Z-lijnen (membranen) heet een sarcomeer;  de kleinste eenheid van een spiervezel die kan samentrekken

• lichte I-banden
• donkere A-banden

Skeletspieren

• Dwarsgestreept spierweefsel
• Zitten met pezen vast aan je botten
• Onder controle van de wil = bewust
• Werkt snel, maar is snel vermoeid
• Werken vaak samen: antagonisten/ antagonistisch paar

Gladde spieren

• Geen strakke rangschikking van de fibrillen
• Geen vergroeiing of onderlinge verbindingen

• Vaak twee lagen met andere oriëntatie (kring- en lengtespieren)
• Niet bewust - reageren op prikkels van autonoom zenuwstelsel
• Werken langzamer maar zijn onvermoeibaar
• Bloedvaten, bronchiën, maag, darmen, baarmoeder en blaas

Hartspieren

• Dwarsgestreept spierweefsel met vertakkingen. 
• Via Gap-junctions verbonden (netstructuur) waardoor gecoördineerde samentrekking kan plaatsvinden.
• Onbewust.
• Onvermoeibaar.

Gecoördineerd samentrekken

Impulsoverdracht in een spier vindt plaats in een neuromusculaire synaps (= motorisch eindplaatje). 

Spiervezels verbonden met hetzelfde motorische axon vormen een motorische eenheid:

zij trekken tegelijk samen.

Motorische eenheid

Alle spiervezels die door één neuron worden aangestuurd

motorsch

eindplaatje

Impuls 

1. impuls komt aan bij het

motorische eindplaatje

Impuls 

2. acetylcholine komt vrij

Impuls 

3. Het sarcolemma (cel-

membraan van de spier-

vezel) depolariseert.

Impuls bereikt sarco-

plasmatisch reticulum

via de t-buisjes.

Impuls 

4. Ca2+ stroomt uit het 

sarcoplasmatisch 

reticulum in de 

spiervezel 

Impuls 

5. Myosine en 

actine schuiven in elkaar,

de spier wordt korter

Impuls 

6. Ca2+ pompen in het sr

pompen het Ca2+ weer

terug in het sr

Sarcomeer

Door de rangschikking

van myosine en actine 

(eiwitten) ontstaan de

dwarse strepen.

Sarcomeer

Door het in elkaar 

schuiven van de 

actine en myosine

filamenten kan de 

spier samentrekken.

Actine/ myosine

A. Door Ca2+ instroom kan een actieve myosinekop binden aan het actine 

Actine/ myosine

B. ADP laat los van het myosinekopje, daardoor buigt het myosinekopje -> actine verplaatst tov myosine

Actine/ myosine

C. ATP bindt aan het inactieve myosinekopje, myosine laat los van actine

Actine/ myosine

D. ATP wordt ADP + P (mbv ATP-ase), de energie die vrijkomt wordt gebruikt voor het opnieuw buigen van het myosinekopje

Actine/ myosine

Elke ronde verkort de spier

met 1%

Maximaal 30% verkorting

Antagonisten

Spieren kunnen alleen uit zichzelf korter worden, niet verlengen. Hiervoor is een antagonist nodig.

Antagonisten

Spieren werken in koppels. Als de ene spier aanspant ontspant de andere.

Bijvoorbeeld buig- en strekspier bovenarm (biceps/ triceps).

De antagonist levert de externe kracht die nodig is om de actine- en myosinefilamenten weer uit elkaar te trekken en de spier te verlengen.

Spierspoeltje

registreert spierspanning

Peeslichaampje

registreert rek in de pees

zorgt voor peesreflex bij te grote rek ter voorkoming van schade aan spieren

Gladde spieren

Kring- en lengtespieren/ straalspieren zijn elkaars antagonisten.

Hartspieren

Hartspiervezels ontspannen doordat het hart volstroomt met bloed - dit levert de externe kracht die nodig is om de myosine-en actinefilamenten weer uit elkaar te trekken.

Snelle en langzame spieren

Hoeveelheid langzame en snelle spiervezels is genetisch bepaald maar kan worden gewijzigd door training

Snelle en langzame spieren

Krachttraining zorgt voor de verhoging van het aantal myosine en actine filamenten (spiergroei). 

Snelle en langzame spieren

Duurtraining verhoogt het aantal mitochondrieën per cel en verhoogt de doorbloeding (uithoudingsvermogen)

Doel 19.2

BINAS 88A - motorisch eindplaatje

BINAS 88I - neurotransmitters (acetylcholine)

BINAS 90B - langzame en snelle spiervezels

BINAS 90C - bouw dwarsgestreepte spier