10.1 De bouw en functie van DNA

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 10 DNA

B1 

Bouw en functie van DNA 

Retrieval

Leerdoelen B1

• Je kunt de bouw en functie van DNA beschrijven
• (Je kent verschillende typen DNA )
• (Je weet het verschil tussen coderend DNA en niet-coderend DNA)

• DNA, 
• genetische informatie, 
• genoom, 
• chromosoom,
• kern-DNA, 
• mitochondriaal DNA,
• chloroplast-DNA, 

zie SW!

• atoom, 
• molecuul, 
• waterstofbrug, 
• adenine,
• thymine,
• cytosine, 
• guanine,
• stikstofbase,
• fosfaatgroep,
• desoxyribose
  

Begrippen B1 De bouw en functie van DNA

Genoom - 

al het DNA in de cel

Prokaryoot = cel zonder kern, bijvoorbeeld een bacterie

Bij een prokaryoot ligt het DNA in het cytoplasma als een cirkel (circulair DNA). 

Daarnaast bevat een bacterie vaak ook korte stukjes circulair DNA (plasmide). 

Genoom - al het DNA in de cel (2)

Eukaryoot - cel met een kern bijvoorbeeld plant, dier, schimmel

Genoom dierlijke cel:

- kernDNA

- mitochondriaal DNA (mtDNA)

Genoom plantaardige cel:

- kernDNA

- mitochondriaalDNA (mtDNA)

- DNA in bladgroenkorrels

Waar wordt het DNA in mitochondriën en bladgroenkorrels voor gebruikt?

DNA - DesoxyriboNucleicAcid - Desoxyribonucleïnezuur

BiNaS 71A en B

DNA is opgebouwd uit 4 verschillende bouwstenen (nucleotide): A,C,T,G

Elk nucleotide is opgebouwd uit

drie onderdelen:

1. fosfaatgroep

2. desoxyribose (suiker)

3. stikstofbase (B 71A en B)

https:

Bouw van DNA

Purine: 2-ring structuur

Adenine en Guanine

Pyrimidine: 1-ring-structuur:

Cytosine en Thymine

DNA structuur

enkelstrengs DNA

dubbelstrengs DNA

Compacter maken van DNA

DNA-sequentie

• Een DNA-molecuul past in een celkern door de compacte vorm, het is rond histonen gewikkeld. 

• Een aantal histonen met DNA eromheen = nucleosoom. De volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt: de sequentie

Niet-coderend DNA

• Mens: ongeveer 98,5% van genoom bestaat uit niet-coderend DNA. 
• Dit DNA heeft een regulerende functie
• een deel bestaat uit repetitief DNA (herhalingen van korte nucleotidesequenties)

Even oefenen...

https:

Maak opdracht  3 en 4

van B1

Neem de context 

'Drie biologische ouders' door

Maak opdracht 4 en 5

Oefen de flitskaarten en controleer de leerdoelen met Test Jezelf

controle vragen

1. Beschrijf het genoom van eukaryoten en prokaryoten.
   
2. Beschrijf de bouw van een nucleotide en leg uit hoe deze een dubbelstrengs DNA molecuul kunnen vormen.
   
3. Leg uit hoe, met de sequentie in het DNA, verschillende eiwitten worden gemaakt.
   

Afsluiter

leerdoel beantwoorden of een quizje...

Wat is de bouwsteen van DNA?

1. allel
2. gen
3. nucleotide
4. eiwit

Genen bevatten informatie voor het maken van

1. DNA
2. RNA
3. eiwitten
4. alle drie

Wat is de juiste volgorde van groot naar klein?

1. chromosoom , gen, nucleotide, base
2. chromosoom, gen, base, nucleotide
3. gen, chromosoom, nucleotide, base
4. gen, chromosoom, nucleotide, base

Wat betekent 'complementair'?

Welk kenmerk van ons erfelijk materiaal is niet universeel bij levende organismen?

1. De aaneenschakeling van desoxyribose en fosfaat
2. De aanwezigheid van 4 basen: A, C, T en G
3. De aanwezigheid van twee complementaire strengen
4. De sequentie van de nucleotiden

Hoeveel procent van ons DNA bestaat uit genen?

1. 0-5%
2. 10-50%
3. 5-10%
4. 50-80%

Hoeveel procent van onze genen ligt op het kernDNA?

1. 100%
2. meer dan 99,5%
3. 95-99%
4. 80-90%

Wat betekent het begrip 'sequentie'

1. de volgorde van nucleotiden
2. de volgorde van nucleosomen
3. de volgorde van N-basen
4. de volgorde van genen

niet coderend-DNA heeft

1. geen functie
2. een regulerende functie
3. verslaving tot gevolg
4. een coderende functie

Welke vormen van DNA zijn er

1. kern DNA
2. mitochondriaal DNA
3. chloroplast DNA
4. alle drie

Alle kinderen uit één gezin hebben hetzelfde DNA?

1. Ja
2. Nee

Wat is juist?

1. 1 celkern 2 genen
2. 1 cel 2 chromosomen
3. 3 DNA 4 gen
4. 3 Chromosomen 4 DNA

Hebben plantencellen ook DNA?

1. Ja
2. Nee

Stelling 1: Je krijgt alleen DNA van je vader of alleen DNA van je moeder
Stelling 2: Niet iedere cel heeft DNA

1. Stelling 1 is correct, stelling 2 is incorrect
2. Stelling 1 en stelling 2 zijn correct
3. Stelling 1 is incorrect, stelling 2 is correct
4. Stelling 1 en stelling 2 zijn incorrect

In DNA vormen de basen A, G, C en T vaste paren.
Welke paren zijn dat?

1. A - G en T - C
2. A - T en G - C

Op internet staan veel plaatjes van DNA. Heeft de tekenaar van dit plaatje de basen goed getekend?

1. Ja
2. Nee

Extra uitlegvideo

Wanneer je nog een andere uitleg wilt over de bouw en de functie van het DNA...

Kies uit YourBiology, NGbiologie of Ruud Lekkerkerk