H2 Stoffen en Deeltjes

• Nask / Techniek
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 2 

Stoffen en Deeltjes

Stoffen en Deeltjes

Wat is volgens jullie een stof?

Wat is volgens jullie een deeltje?

Stoffen

Een stof is alles waaruit spullen of materialen gemaakt zijn.

En deze stoffen zijn te herkennen aan hun stofeigenschappen

Zuivere stof of mengsel 

Een zuivere stof bestaat uit 1 soort stof.

Een mengsel bestaat uit meerdere soorten moleculen.

Molecuulen

Een stof bestaat uit meerdere moleculen samen.

Een molecuul is een samenstelling van meerdere atomen.

Atomen

Een molecuul is een samenstelling van meerdere atomen.

Een atoom is de kleinste bouwsteen van een stof.

Materie

Alles dat ruimte inneemt noemen we materie.

Geluid en licht zijn dit dus niet!

De drie fasen van materie:

Vast

Vloeibaar

Gas

Huiswerk

Lees en maak:

Paragraaf 2.1, blok A

Paragraaf 2.2, blok A en C

Paragraaf 2.3

Faseovergangen

PAK IETS VOOR AANTEKENINGEN OP TAFEL!

Vaste fase

• De moleculen staan in een vaste vorm en zijn moeilijk te veranderen.
• Moleculen trillen maar blijven op hun plek
• Sterke krachten tussen moleculen

Vloeibare fase

• Heeft geen vaste vorm en moleculen kunnen stromen.
• Deeltjes staan verder uit elkaar.
• Zwakkere krachten tussen deeltjes
• Verwarmen → deeltjes bewegen sneller → water gaat koken

Gas fase

• Heeft geen vaste vorm of volume
• De deeltjes staan ver uit elkaar
• Moleculen bewegen vrij in alle richtingen

Smelten en stollen

Smelten: vast → vloeibaar (kaarsvet smelt)

Stollen: vloeibaar → vast (kaarsvet stolt)

Water bevriest i.p.v. dat het stolt

Dit zijn faseovergangen!

Verdampen en condenseren

Verdampen: vloeibaar → gas (nat haar wordt droog)

Condenseren: gas → vloeibaar (spiegel beslaat)

Verdampen kan bij elke temperatuur

Rijpen en sublimeren

Rijpen: gas → vast (waterdamp → ijs, zoals rijp op bomen)

Sublimeren: vast → gas (ijs verdwijnt zonder te smelten)

Ook wel vervluchtigen genoemd

Warmte bij faseovergangen

Warmte nodig voor: smelten, verdampen, sublimeren

Warmte komt vrij bij: stollen, condenseren, rijpen

Huiswerk

Lees en maak:

Paragraaf 2.3, blok A en C

Als je dit af hebt maak je blok D en E

Paragraaf 2.4

Zwaar en licht

Leerdoelen

Aan het eind van deze paragraaf kan ik:

• benoemen wat massa is en in welke eenheid je het uitdrukt;
  
• uitleggen wat dichtheid is en in welke eenheid je het uitdrukt;
  
• uitleggen hoe verschillen in dichtheid bepalen of een voorwerp drijft, zweeft of zinkt;
  
• rekenen met massa, volume en dichtheid.

Massa

De massa (m) is de hoeveelheid stof waaruit een voorwerp bestaat.

Massa hangt af van het aantal moleculen.

Grootheid: Massa

Eenheid: gram (g) of kilogram (g)

1 ton = 1000 kg

Volume

Het volume (V) geeft aan hoeveel ruimte een voorwerp inneemt.

Grootheid: Volume

Eenheden: 

cm³ (kubieke centimeter)

dm³ (kubieke decimeter)

m³ (kubieke meter)

1 dm³ = 1000 cm³

1 liter (L) = 1 dm³

Dichtheid

Dichtheid (ρ) zegt hoeveel massa 1 cm³ van een stof heeft.

Elke stof heeft zijn eigen dichtheid.

Eenheid: g/cm³.

Dichtheid = massa ÷ volume.

ρ = m/V

Zinken, drijven, zweven

Zinkt: als de dichtheid van het voorwerp groter is dan die van de vloeistof.

Drijft: als de dichtheid kleiner is.

Zweeft: als de dichtheid gelijk is.

Huiswerk

Lees en maak:

Paragraaf 2.4, blok A en C

Paragraaf 2.5

Stoffen, stofeigenschappen en mengsels

Pak je spullen voor aantekeningen op tafel!

Leerdoelen

Aan het eind van deze paragraaf kan ik:

• benoemen wat een metaal is;
• benoemen wat een legering is;
• uitleggen wat het verschil is tussen een oplossing en een suspensie;
• uitleggen wat het nut is van een pictogram;
• uitleggen wat basische stoffen en zure stoffen zijn.

Metalen

Herkenbaar aan glans en buigzaamheid.

Goede geleiders van warmte en elektriciteit.

Bij kamertemperatuur altijd vast (behalve kwik).

Edelmetalen (goud, zilver, platina) glanzen altijd.

Legering

Een legering is een mengsel van metalen.

Zuivere metalen zijn soms te zacht.

Door te mengen verbeter je de eigenschappen.

Voorbeelden:

Brons, staal en messing

Oplossing en suspensie

Oplossing: Vaste stof lost op in een vloeistof. De vloeistof blijft helder.

(suiker lost op in water)

Suspensie: Troebel mengsel van vaste stof en vloeistof. De vaste stof lost niet op.

(verf of modder)

Pictogrammen

Bij stoffen die je in de supermarkt koopt staan vaak gevaren.

Deze gevaren pictogrammen moet je kennen op de toets!

Zuur

Neutraal

Basisch

Zure stoffen:

Smaak: zuur

Verwijderen kalk en roest.

Voorbeelden: azijn, citroen, ontkalker, zoutzuur.

Basische stoffen:

Voelen glad aan, smaken zeepachtig.

Verwijderen vetvuil met een chemische reactie.

Droogt je huid uit!

Bekende voorbeelden: ammonia, soda, bleekmiddel (Glorix).

Neutraliseren:

Zuur + base → neutraliseren elkaar.

Voorbeeld:

Wesp = basisch → behandelen met azijn/citroen

Bij = zuur → behandelen met soda/ammonia

Huiswerk

Lees en maak:

Paragraaf 2.5, blok A en C

Paragraaf 2.6

Stoffen scheiden

Pak je spullen voor aantekeningen op tafel!

Leerdoelen:

Aan het eind van deze paragraaf kan ik:

• beschrijven welke scheidingsmethoden je toepast bij het zetten van thee en koffie;
• beschrijven welke scheidingsmethoden worden toegepast in een waterzuiveringsinstallatie;
• vier belangrijke scheidingsmethoden beschrijven en toepassen;
• de concentratie van een oplossing aangeven.

Mengsels scheiden

Bij thee lossen geur-, kleur- en smaakstoffen op in water

Vaste delen blijven achter in een thee-ei of theezakje

Bij koffie scheidt een filter de koffieprut van de oplossing

Waterzuivering

Afvalwater gaat door roosters: groot vuil blijft achter

In bassins bezinkt slib naar de bodem

Olie en vet drijven en worden afgescheiden

Belangrijke scheidingsmethoden

Bezinken en afschenken: scheiden door verschil in dichtheid

Filtreren: scheiden door verschil in deeltjesgrootte.

Belangrijke scheidingsmethoden

Indampen: oplossing verwarmen -> vloeistof verdampt -> vaste stof blijft achter.

Zeven: scheiden door mengsel te zeven, grotere vaste delen blijven achter.

Toepassingen

Wijn afschenken om droesem te verwijderen

Zeef gebruiken bij grind en zand.

Zeezout winnen door indampen.

Concentratie

Grootheid: Concentratie

Hoeveelheid opgeloste stof per liter (g/L)

Hoge concentratie = veel opgeloste stof

Voorbeeld: Noordzeewater bevat 3,1% zout (31 g per liter)

Huiswerk

Lees en maak:

Paragraaf 2.6, blok A en C