Opstand in de Nederlanden

De politiek van Filips II leidt tot een scheuring in de Nederlanden
Hoofdvraag:
Waarom en hoe vielen de 17 Provinciën uiteen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in de 16e-17e eeuw? Wat waren de gevolgen?
1 / 32
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisSecundair onderwijs

This lesson contains 32 slides, with interactive quizzes, text slides and 1 video.

Items in this lesson

De politiek van Filips II leidt tot een scheuring in de Nederlanden
Hoofdvraag:
Waarom en hoe vielen de 17 Provinciën uiteen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in de 16e-17e eeuw? Wat waren de gevolgen?

Slide 1 - Slide

Vergelijking Vlaamse en Nederlandse Canon
Het woord 'canon' (met de klemtoon op de eerste lettergreep: de Cánon) betekent oorspronkelijk 'richtlijn' of 'maatstaf' en in die zin is het hier bedoeld: de Canon gaat over culturele en historische onderwerpen die we als samenleving belangrijk genoeg vinden om aan nieuwe generaties en nieuwe inwoners mee te geven.

Slide 2 - Slide

Vlaamse Canon
Oorzaken: 
Economische spanningen: textielnijverheid krijgt concurrentie uit Nederland/belastingen
Religieuze spanningen: vervolging van het protestantisme
Politieke spanningen: bestuursstijl Filips II lag moeilijk bij stedelijke elite en adel/belastingen/tiran

Beeldenstorm
Geuzen/opstand
Burgerloorlog


Nederlandse Canon
Oorzaken:
Politieke spanningen: centralisatie
Religieuze spanningen: aantrekkingskracht protestantisme + vervolging

Smeekschrift der Edelen/Geuzen
Hagepreken
Beelenstorm
Alva/Bloedraad
Executie graven Egmont en Horne
Veroveringen
Unie van Utrecht/Atrecht
Plakkaat van Verlatinge
Republiek der Nederlanden

Slide 3 - Slide

We weten dus:
- Politieke redenen van onrust 
- Religieuze redenen van onrust
- Economische redenen van onrust

Centralisatiepolitiek van de vorst
Beleid van Filips II valt niet goed bij stedelijke elite en adel (vervreemding)
Belastingen
Plakkaten en inquisitie tegen protestantisme
Belastingen
Vlaamse Textielnijverheid krijgt zware concurrentie
Inflatie
Stijgende werklosheid
Klimaat zorgt voor stijgende graanprijzen
Lees nu de lestekst: oorzaken van de verdeeldheid

Slide 4 - Slide

geuzen
Berlaymont zei dit in het Frans: 'N'ayez pas peur, Madame, ce ne sont que des gueux?' De term 'gueux' betekent 'bedelaars'.
Welke 2 verzoeken richtten de edelen aan Filips II via de landvoogdes?
(1) het opheffen van de vervolging van de protestanten door de inquisitie en plakkaten
(2) het samenroepen van de Staten-Generaal om nieuwe voorschriften vast te leggen.

Slide 5 - Slide

Getuigenverklaringen

Slide 6 - Slide

Onderzoeksvraag: 
Hoe gebruikten de protestanten prenten en illustraties als propagandamiddel ten tijde van de Beeldenstorm’?

Slide 7 - Slide

Visuele Bron
Onbekende auteur/1566/Beeldenstorm
Voor Beeldenstorm

Visuele Bron
Frans Hogenberg/1566/Beeldenstorm
Tegen Beeldenstorm
Mening
Ja - Duivel
Mening
Ja - het maakte niet uit hoeveel mensen het als kunst beschouwden
Bruikbaar? Betrouwbaar?
Bruikbaar: Ja
Betrouwbaar: De bron is eerder betrouwbaar voor de onderzoeksvraag want  je onderzoekt hoe protestanten propaganda gebruiken ten tijde van de Beeldenstorm - auteur is protestants én tijdgenoot.
Bron is wel heel subjectief - maar net daarom bruikbaar voor de vraag.
Bruikbaar? Betrouwbaar?
Neen - geeft de tegenstand 

Slide 8 - Slide

Hoe verspreidde de Beeldenstorm zich?
Startte in Frans Vlaanderen en verspreidde zich in enkele weken naar het Noorden van Nederland.
Ze beperkte zicht tot een strook van vernieling van Zuid naar Noord

Slide 9 - Slide

Executies
Graaf van Egmont en Graaf van Horne
Belastingen
Vaste belastingen (tiendepenning) werd ingevoerd zonder toestemming van de gewesten

Slide 10 - Slide

Spaanse Furie
Pacificatie van Gent
Koning Filips II slaagde er niet in de Spaanse militairen op tijd hun soldij te betalen. Sommige soldaten hadden al tweeënhalf jaar geen soldij ontvangen. Het koninklijke Spaanse leger besloot daarom om zelf het een en ander bij elkaar te roven uit Antwerpen.
Op 4 november, omstreeks half één in de middag, drongen Spaanse soldaten woningen binnen. Ze doodden talrijke inwoners, verkrachtten op grote schaal vrouwen en stalen het geld en de sieraden die ze op hun pad tegenkwamen. Drie dagen lang werd Antwerpen geplunderd, waarbij men niemand spaarde. In de stad aanwezige Waalse en Duitse soldaten, die betaald waren om de stad te verdedigen, sloten zich aan bij de Spaanse muiters en deden met ze mee.
Bron: Historiek.nl
Op 8 november 1576 ondertekenen de zeventien opstandige gewesten de Pacificatie van Gent. Eensgezind bepaalde men dat de Spaanse troepen de Nederlanden moesten verlaten. De ondertekening vond enkele dagen na de Spaanse Furie plaats, waarbij Spaanse troepen een bloedbad hadden aangericht in de stad Antwerpen.

Slide 11 - Slide

Slide 12 - Link

Unie Van Atrecht

  • Zuidelijke gewesten
  • Katholiek
  • Vrede met Filips II
  • Unie van Atrecht
Unie van Utrecht

  • Noordelijke gewesten
  • Protestant/calvinistisch
  • Trouw aan Willem van Oranje

Slide 13 - Slide

Slide 14 - Slide

Slide 15 - Slide

Wat zijn, volgens de Akte van Verlatinge (zie vorige slide) , de twee plichten van een goede vorst?

Slide 16 - Open question

Wat verklaren de Gewesten van de Nederlanden hier?
Hoe noemen ze hun vorst hier?
A
Filips II is een goede vorst die het beste voorheeft met zijn onderdanen. Hij wordt geliefd genoemd.
B
Filips II heeft geen recht op macht over de Nederlanden indien hij zijn bewind verder zet. Als hij verandert, mag hij blijven. Hij wordt een windhaan genoemd.
C
Filips II is een slechte vorst en moet vermoord worden en vervangen door zijn zoon. Hij wordt een moordenaar genoemd.
D
Filips II heeft geen recht op macht over de Nederlanden. Hij wordt een tiran genoemd.

Slide 17 - Quiz

De kernboodschap staat in de laatste zin. Wat is die boodschap?

Slide 18 - Open question

Slide 19 - Video

In 2014 kwam president Obama dit document bekijken in het Rijksmuseum. Waarom is dit document historisch zo belangrijk?
A
Het is geschreven door Willem Van Oranje en Obama is een afstammeling van hem.
B
De Amerikaanse grondwet is deels geïnspireerd op deze akte.
C
Het is het enige document uit de 16e eeuw dat bewaard is gebleven.
D
Obama is gek op historische artefacten

Slide 20 - Quiz


Willem van Oranje


Willem van Oranje
- Willem van Oranje wordt Calvinistisch en aangeduid als leider van de opstandelingen
- Filips II verklaarde in 1580 Willem van Oranje vogelvrij
- Willem van Oranje publiceerde de Apologie, om zichzelf te verdedigen
- 1584: Willem van Oranje wordt doogeschoten door Balthazar Gerards

Slide 21 - Slide

Val van Antwerpen 1585

Slide 22 - Slide

Val van Antwerpen (1585)
De Spaanse gouverneur-generaal Farnese heroverde de Zuidelijke Nederlanden. De volledige herovering lukte niet omdat hij daarna met zijn troepen de Armada moest ondersteunen in de strijd tegen Engeland en later tegen Frankrijk om de dochter van Filips II op de troon te zetten. Beide ondernemingen mislukten.
Calvinistische Republiek der Verenigde Provinciën (1588)
Confederatie - losse verbintenis tussen zelfstandige gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Friesland, Groningen en Drenthe. Het bestuur was in handen van de Staten-Generaal die uit afgevaardigden van de verschillende gewesten samengesteld was en verantwoordelijk was voor de buitenlandse politiek en landsverdediging.
De republiek had een zeemacht en een landleger waarmee een reeks steden en vestingen werden veroverd. Dit leverde hen de erkenning op als onafhankelijke staat door Engeland en frankrijk.
1598: Zuidelijke Nederlanden olv Albrecht en Isabella
In 1598 schonk Filips II bij zijn dood de Nederlanden aan zijn dochter Isabella, de echtgenote van aartshertog Albrecht van Oostenrijk. De oorlog duurde voort.

Slide 23 - Slide

Spaanse Armada

Slide 24 - Slide

'Brain drain'

Slide 25 - Slide

vrede...
  • Verlies van de Spaanse Armada (1588)

  • 1609-1621: Twaalfjarig bestand

  • 1648 Vrede van Münster

Slide 26 - Slide

Republiek der 7 Provinciën
vs. De Spaanse Nederlanden
  • Republiek: geen koning, maar burgerbestuur.
  • Ieder 7 provinciën/gewesten bestuurd door provinciale staten.
  • Spaanse Nederlanden onder bestuur van de Spaanse vorst.

Slide 27 - Slide

Wat was het gevolg van de vrede van Munster?
Scheiding
Noorden protestants
Zuiden Katholiek
Gevolgen vandaag?
politiek: landen België en Nederland verwijzen naar verdeling toen
religieus: protestantse noorden (Nederland) vs katholieke zuiden (België)

Slide 28 - Slide

Slide 29 - Slide

Slide 30 - Slide

Slide 31 - Slide

Slide 32 - Slide