Milankovic: Afbraak en opbouw ijs

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Afbraak en Opbouw: IJs

Herhaling Milankovitch

Lesdoel

• Wat zijn de sturende mechanismen achter de ijstijden in het Pleistoceen?

Wat is een ijstijd?

Ontstaat het makkelijkste bij een klein verschil tussen zomer en wintertemp.

Glaciaal en interglaciaal

Glaciaal (IJstijd) = een koude periode waarin zich op het land uitgestrekte ijskappen vormen. (duren 80.000 tot 100.000 jaar)

Interglaciaal = De periode tussen glacialen waarin de aarde enkele graden opwarmt. (Duren 10.000 tot 20.000 jaar) 

Kwartair

Pleistoceen: glacialen en interglacialen

vanaf 1,8 miljoen jaar geleden. 

Moderne mens, 100.00 jaar geleden. 

Holoceen: opwarmende aarde, 

                                 vanaf 10.000 jaar geleden

Bekijk nog een keer de figuur uit de vorige slide. Welke vegetatie was er in Nederland in het Weichselien?

1. Loofbos
2. Naaldbos
3. Toendra
4. Ijskappen

Hoe noemen we de periodes tussen de ijstijden?

1. Interstadialen
2. Interglacialen
3. Stadialen
4. Glacialen

Welke 3 variabelen van Milankovitch ken je?

Klimaatverandering

In geschiedenis (pleistoceen) constante afwisseling van glacialen (ijstijden) en interglacialen (tussen ijstijden)

Waardoor ontstaan IJstijden?

• Randvoorwaarden: ligging continenten (Albedo-waarde)
  
• Sturende mechanismen: De Milankovitch variabelen

Ligging van de continenten

IJskappen kunnen alleen ontstaan op continenten. Een voorwaarde voor een ijstijd is dus dat er (veel) land in de buurt van de polen ligt.

We krijgen hierdoor een versterkte Albedo effect. 

Weerkaatsing van zonlicht (Albedo- Effect)

• In de dampkring zweven kleine deeltjes die het zonlicht terugkaatsen. Hoe meer deeltjes, hoe meer er teruggekaatst wordt.
• Ook het aardoppervlak weerkaatst. Dat noem je het albedo-effect. Hoe witter het oppervlak, hoe meer er wordt teruggekaatst. En hoe lager de temperatuur blijft. Maar hoe meer ijs er smelt, hoe meer warmte er wordt opgenomen door het oppervlak en hoe sneller het ijs smelt.
• Op deze manier zorgt het smelten van sneeuw op de Noordpool voor een extra opwarming.

Leg uit dat het smelten van de ijskappen door opwarming een zichzelf versterkend effect is.

Milankovic variabelen

1. excentriciteit (cirkelvormige beweging van de aarde om de zon)
2. Obliquiteit (scheefheid aardas)
3. precessie (Tollen van de aardas) 

Excentriciteit

• baan van de aarde rondom de zon
  
• mate van cirkelvormigheid
  
• varieert op tijdschaal van 100.000 jaar
  

Momenteel: 

redelijk cirkelvormig

Januari 7% meer zonne-energie dan juli

Bij hoge excentriciteit:

januari 20-30% meer zonne-energie dan juli

Obliquiteit (Scheefheid aardas)

• De hoek van de aardas ten opzichte van de baan om de zon. 
• hoe schever de aardas, hoe groter de verschillen tussen de seizoenen
  
• varieert op tijdschaal van 41.000 jaar
  

Momenteel:

hoek van 23,5 graden

Groot verschil zomer en winter

Precessie

• tollende beweging van de aarde
  
• tolt meer of minder
  
• varieert op een tijdschaal van 23.000 jaar
  

Momenteel:

tijdens winter het minst ver van de zon

Winter 7 dagen korter dan zomer

Milankovitch variabelen

Combinatie van de drie variabelen zorgen voor een verschil in ontvangen zonlicht van 0,1%

Kan leiden tot een temperatuurverschil van 5 graden.

Te verklaren vanuit aangroeien of afsmelten ijskappen.

Zonnevlekken

Zonnevlekken zijn relatief koele plekken op het oppervlak van de zon, wanneer deze heel actief is. Bij zo een actieve zon komen explosies van energie vrij waarbij geladen deeltjes vrijkomen en bij binnendringen van de atmosfeer poollicht kunnen veroorzaken.

Zonnevlammen

De explosie en uitbarsting van de energie van de zonnevlekken noem je de zonnevlammen. Deze komen in een cyclus van ongeveer 11 jaar voor.

De kleine ijstijd

De Kleine IJstijd was geen echte ijstijd en het was ook niet continu koud: gemiddeld daalde de temperatuur met ongeveer een halve graad. NASA plaatst het begin van deze periode rond 1550, hoewel sommige onderzoekers stellen dat de Kleine IJstijd al eerder begon. Die kende 3 pieken van kou – rond 1650, 1770 en 1850 – met daartussen relatief milde tussenperioden.

Er zijn veel verschillende theorieën over het ontstaan van de "kleine ijstijd"  maar er lijkt een verband te zijn tussen de verminderde zonne-activiteit en de afkoeling op aarde.

Welke ijstijd was het koudst in Europa

1. Kleine Ijstijd
2. Weichsel
3. Saale
4. Elster

Maak de opdrachten bij 3.2

Succes