§3.3 - Transport door celmembranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Paragraaf 3.3 - Transport door celmembranen

Doelen §3.3

Deze paragraaf is belangrijk voor jullie PO. Let dus goed op!

Aan het eind van deze paragraaf:

- Weet je hoe water, glucose en andere stoffen de cellen in- en uitgaan

- Kan je met behulp van diffusie en osmose verklaren welke richting opgeloste deeltjes / water heen bewegen bij een concentratieverschil.

Herhaling: Dieren- en plantencellen

Wat zijn de verschillen tussen dieren- en plantencellen ook alweer?

De celmembraan (en celwand) is vandaag het onderwerp.

Herhaling: Dieren- en plantencellen

Wat zijn de verschillen tussen dieren- en plantencellen ook alweer?

De celmembraan (en celwand) is vandaag het onderwerp.

Welke van deze nummers geeft het celmembraan aan van de plantencel?

1. Nummer 2
2. Nummer 4
3. Nummer 5
4. Nummer 6

Het celmembraan

- Dubbele laag fosfolipiden (hydrofiele kop + hydrofobe staart)
- In het celmembraan zitten kanaaltjes. Voor elke stof is een apart kanaaltje waar de stof door heen kan.

Passief en actief transport

Passief transport
- Met concentratieverval mee (van hoog -> laag)
- Kost geen energie.

Bij passief transport van deeltjes spreek je van diffusie.

Actief transport

- Tegen concentratieverval in (van laag -> hoog)

- Kost wel energie.

Diffusie is een vorm van actief transport, aangezien deeltjes heen en weer bewegen.

1. Waar
2. Niet waar

Wat voor soort membranen zijn er?

Permeabel

Semi-permeabel

Alles doorlaatbaar: 
Zowel water als opgeloste deeltjes. 

Alleen water doorlaatbaar:
Deeltjes gaan niet door het membraan

Deeltje (glucose)

Wat is het verschil tussen celwand en celmembraan?

Celwand is net een koffiefilter

Het laat water en opgeloste deeltjes door en houdt grote deeltjes tegen. 

Celmembraan is selectief permeabel:   Eiwitkanalen kunnen open of dicht.

--> Permeabel!

Permeabel membraan

Deeltjes bewegen van een hoge naar een lage concentratie/osmotische waarde.

3%

9%

3%

9%

6%

6%

Belangrijk begrip: Osmotische waarde
Lage osmotische waarde = lage concentratie opgeloste stoffen

Diffusie

Semi-permeabel membraan

Hoe beweegt water, zodat er dezelfde concentratie aan beide kanten zit?

Uiteindelijk komt er dezelfde concentratie stoffen aan beide kanten.
Hoe? Water kan zich ook verplaatsen. Ook wel osmose genoemd. 

Alleen water verplaatst!

In een bak zit een semi-permeabel membraan.
In de ene helft is de osmotische waarde hoger dan de ander.

Naar welke richting beweegt het water zich om uiteindelijk in beide bakken dezelfde concentratie te krijgen?

1. van een lage osmotische waarde naar een hoge osmotische waarde
2. van een hoge osmotische waarde naar een lage osmotische waarde

Permeabel membraan

Water beweegt van een lage naar een hoge concentratie/osmotische waarde. 

3%

9%

3%

9%

6%

6%

Osmose

Hoe spreken we over hogere/lagere concentraties?

Hypotonisch:
De oplossing heeft een lagere concentratie stoffen dan de andere oplossing. 

Als je twee oplossingen vergelijkt:

Isotonisch:
De oplossing heeft dezelfde concentratie stoffen dan de andere oplossing. 

Hypertonisch:
De oplossing heeft een hogere concentratie stoffen dan de andere oplossing. 

Een plantencel in een oplossing

Wij spreken dan van:

Plasmolyse

Grensplasmolyse

Turgor

Welke van deze drie lag in een hypotonische oplossing?

1. De linkercel
2. De middelste cel
3. De rechtercel

Endocytose (endo = binnen)

Opnemen van grote partikels of deeltjes die het membraan zelf niet kunnen
passeren (ijzerionen, grote vetachtige stoffen) na binding aan een receptor.

Als de cel hetgene in het blaasje gaat verteren, spreek je van een voedselvacuole. 
Deze smelt samen met een lysosoom - een blaasje met verteringsenzymen. 

Blaasjes

Exocytose (exo = buiten)

Afgeven van deeltjes, waarbij het transportblaasje versmelt met het celmembraan.

Dit kunnen dus ook de verteerde resten zijn die bij de endocytose binnen zijn gekomen. 

Blaasjes

Practicumbladen

Aan de slag

- werkplan aardappelproef maken - 13-12, 12.00 uur inleveren, max. tweetallen --> geen werkplan, geen practicum!

- microscopie 'oefenen', uitzoeken hoe je een preparaat maakt (bv op bioplek.org)

https://www.bioplek.org/techniekonderbouw/techniekonder5.1.html

https://www.bioplek.org/animaties/cel/plasmolyse1x.html

- tekenregels nazoeken, opzet maken

- !OPDRACHTEN MAKEN!

03:47

Let hier op:

Fagocytose is een vorm van endocytose (term in het boek!)