T5B1 - De bouw en functie van DNA

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 4: DNA

Basisstof 1:

De bouw en functie van DNA

Leerdoelen

1. Je kunt de bouw en functie van DNA beschrijven

Het genoom

Genoom = geheel aan erfelijke informatie

Bij Eukaryoten: kernDNA + mtDNA (mitochondriaal DNA)

Bij Prokaryoten: los DNA + Plasmiden

Planten hebben ook cpDNA (chloroplast)

Eukaryoot

Prokaryoot 

Alternatieve wijzen van voortplanting bij bacteriën

Conjugatie

• uitwisseling van plasmiden tussen soortgenoten

Transformatie

• opnemen van plasmiden

mtDNA

Mitochondriën overgedragen via moeder (bijna altijd)

steeds meer mutaties in de tijd

=

moleculaire klok

DNA (binas 71C)

Dubbelstrengs nucleïnezuur in een helix

Opgebouwd uit nucleotiden

Complementaire basenparen

• Adenine + Thymine
• Cytosine + Guanine

Bouw van DNA

(binas 71C)

Ruggengraat van desoxyribose (suiker) en fosfaat (5' uiteinde)

suiker + fosfaat + base = Nucleotide

Enkelstrengs DNA

Polymerisatie: aan elkaar koppelen van nucleotiden

Condensatiereactie tussen 3e C-atoom van desoxyribose en fosfaatgroep van volgende nucleotide

• 5'-uiteinde: fosfaatgroep
• 3'-uiteinde: OH-groep

Aflezen + kopiëren: 3' -> 5' 

Bouw van DNA

Purine: 2-ring structuur

Adenine en Guanine

Pyrimidine: 1-ring-structuur:

Cytosine en Thymine

DNA-sequentie

• Een DNA-molecuul past in een celkern door de compacte vorm, het is rond histonen gewikkeld. 

• Een aantal histonen met DNA eromheen = nucleosoom. De volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt: de sequentie

DNA-stikstofbasen

DNA-sequentie: 

• de volgorde waarin de nucleotiden zijn gerangschikt
  
• de volgorde bepaalt welk aminozuur en dus eiwit gevormd worden

Allel:  

• variatie in de DNA-sequentie van een gen

Niet-coderend DNA

• Mens: ongeveer 98,5% van genoom bestaat uit niet-coderend DNA.
  
• Dit DNA heeft een regulerende functie

• een deel bestaat uit repetitief DNA (herhalingen van korte nucleotidesequenties)
• Coderen voor eiwitten die synthese van eiwitten reguleren
• Coderen voor andere moleculen dan eiwitten
• Genen die hun functie hebben verloren
• Telomeren (later meer over)

Niet-coderend DNA

• Mens: ongeveer 98,5% van genoom bestaat uit niet-coderend DNA. 
• Dit DNA heeft een regulerende functie
• een deel bestaat uit repetitief DNA (herhalingen van korte nucleotidesequenties)

Aan de slag

Maak opdracht:

1 t/m 11