4.1 Nederland geheel geordend

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

4.1 Nederland geheel geordend

Benodigde voorkennis 

Je weet wat (sub)urbanisatie is;
Je weet wat push- en pull factoren zijn;
Je weet wat vinex-wijken zijn;
Je weet wat gentrificatie is;

Bevolkingsontwikkeling

Utrecht groeit 

Antwoord

www.vpro.nl

Leerdoelen par.4.1 

1. Op welke manier heeft de overheid de inrichting van Nederland bepaald?
   
2. Wat zijn de gevolgen van de stedelijke migratie voor de samenstelling van de bevolking en de stedelijke economie?
   
3. Op welke manier probeert de overheid stedelijke problemen op te lossen?
   

Wat is urbanisatie?

Urbanisatie 1

• Oorzaak urbanisatie -> economische aard
• Mechanisering nam de landbouw over -> minder werk platteland
• Groeiende industrie ging naar de stad -> mensen vertrekken naar de stad

Urbanisatie 2

• Nieuwe woonwijken werden gebouwd
  
• Hoge huizen, 3/4 verdiepingen
• Hygiëne was slecht, geen riolering, geen wc/badkamer, geen stromend water
• Woningbouw was van slechte kwaliteit -> huizen vochtig
• Straten smal, weinig groen, nauwelijks speelgelegenheid

Urbanisatie 3

• Slechte woonomstandigheden -> negatieve invloed gezondheid mensen
• In 1901 kwam de Woningwet - kwaliteit van de woningen en van de woonomgeving in de nieuwe wijken hoger werd 

Stedelijke processen

• Vanaf 1870 door de ________ revolutie trekken mensen naar de stad = urbanisatie; daar was werk.
• Omstandigheden in de stad waren slecht: 1901 verbetering van de woonomstandigheden dankzij ______________
• Vanaf 1950 toename van de ________ waardoor mensen buiten de stad gingen wonen in de omringende randgemeenten = suburbanisatie

Suburbanisatie

Na de Tweede Wereldoorlog herstelt economie zich -> meer werk in de steden -> steden breiden uit.

Gevolg: 

Mensen gaan naar een plek waar ruimte en rust is.

Alleen mensen met genoeg geld konden weg --> verpaupering, armen mensen bleven.

Reistijd werd verkleind door komst van auto.

 

Bloemkoolwijken 

Wonen in het groen

Stedelijke functies

• wonen 
•  werken
•  recreatie 
•  vervoer 
•  maar ook natuur en landbouw

Verschillende ruimtelijke schalen

1. buurt -  lokaal 
2. regionaal 
3. nationaal

Verschillende bestuurlijke schalen

• Het Rijk schrijft Nota Ruimtelijke Ordening
• 
  
  Provincie
  maakt streekplannen 
•  Gemeente maakt
  bestemmingsplannen en structuurvisies

Agglomeratie

• 1880-1960
• In de 19e eeuw trekken mensen massaal van het platteland naar de stad (urbanisatie) mechanisatie landbouw/fabrieken in stad .
• Steden groeiden over hun stadsgrenzen heen en slokten omringende gemeenten op (agglomeratie)

Stadsgewest

Uitgebreider dan een agglomeratie. Door suburbanisatie vanaf jaren '60 ontstaan er nieuwe dorpen rondom de agglomeratie. 

Deze dorpen / wijken zijn vervolgens weer gericht op de centrale stad.

Vinex-wijk

Leidsche Rijn

Vinex-wijk

Vinex (Vierde Nota op de Ruimtelijke Ordening extra):

• Compleet nieuwe wijken tegen oude stad aangebouwd.

Demografisch gevolg suburbanisatie:

• Jongeren trekken weg, ouder blijven achter: vergrijzing,
• percentage/aandeel ouderen neemt toe.

• Gezinnen trekken weg, alleenstaanden blijven achter.
• studenten,  arbeidsmigranten 
• (Marokko, Turkije)

Economisch gevolg suburbanisatie:

• Sociaal economisch lagere klasse/kansarmen blijven achter.
• afname belastinginkomsten
• minder investeringen in openbare ruimte= achteruitgang leefbaarheid
• bepaalde voorzieningen halen de drempelwaarde niet en gaan failliet= afnemen leefbaarheid.

Gevolgen van de suburbanisatie

Binnenstad: woonfunctie neemt af, 

werkfunctie neemt toe door bouw van voorzieningen (kantoren, winkels, horeca etc.).

Bewoners van randgemeenten werken in de stad en maken gebruik van voorzieningen > files (congestie). 

Steeds minder open ruimte in Nederland, vooral in Randstad. 

Ruimte volgebouwd met woningen, wegen, bedrijventerreinen.

Steeds meer woningen

• Lagere woningdichtheid >Aantal woningen per vierkante kilometer (woningdichtheid) veel lager dan vroeger.
• Woningen werden in de afgelopen eeuw groter, gezinnen kleiner (gezinsverdunning). Mensen nemen meer woonruimte in. Er zijn meer eenpersoonshuishoudens (huishoudensverdunning) .
  
• Huishoudensverdunning door groei van aantal alleenstaanden:                     -sterk gestegen levensverwachting                                                                                -alleenstaande jongeren (na het verlaten van het ouderlijk huis)                      -toename van het aantal echtscheidingen.

Groeikernenbeleid 

 Directe oorzaak toename (auto)mobiliteit: toegenomen welvaart

Overheidsbeleid

De Rijksoverheid probeerde de Ruimtelijke Ordening in Nederland te sturen door nota's: 

- 1974: gebundelde deconcentratie; overheid probeerde de suburbanisatie te sturen door het aanwijzen van zogenaamde groeikernen en groeisteden. 

Reactie: Groeikernenbeleid: gebundelde deconcentratie en stadsvernieuwing

• Groeikernen vingen de overloop van de grote steden in de Randstad 
• Buiten groene hart
•     - Files bleven
  
•     - Slaapsteden
  
•     - Steden bleven achter in ontwikkeling

Groeisteden

Bundelen de groei in de rest van Nederland 

Aan het werk 

Maken volgende opdrachten van par. 4.1

1,2,3,4,

Overheidsbeleid

- Groeisteden lagen buiten de Randstad; door het verplaatsen van Rijksdiensten (post, CBS, ING) gingen ambtenaren ook verhuizen. Steden zoals Heerlen, Leeuwarden en Arnhem profiteerden hiervan.

Nadeel van het groeikernenbeleid is dat er slaapsteden en files vanuit de groeikern naar de centrale stad ontstonden.

Compacte stad-beleid

 Door suburbanisatie is er ruimte in de stad vrijgekomen.

 Hierdoor worden oude fabrieken, bedrijventerreinen omgebouwd tot nieuwe woonwijken. 

Deze woonwijken worden zodanig gebouwd dat ze tegen de bestaande stadscentrum aan worden gebouwd. 

Het beleid dat gaat over meer bouwen tegen de stad aan heet het  compacte stad-beleid.

Compacte stad

Door de suburbanisatie in de jaren zeventig van de twintigste eeuw nam de bevolking van de steden af en daarmee ook de inkomsten.

 Om meer inkomsten te krijgen, moet de leegloop worden gestopt en moet de stad weer aantrekkelijk worden om in te wonen.

Gebruik de ruimte in de stad en probeer de ruimte daarbuiten te besparen. 

Vinex-wijken

Gebouwd rond 2000

• Nieuwbouw
  
• Villa's, maar ook huurwoningen

Vinex-wijk: Leidsche Rijn (Utrecht)

Vinex-wijk: Ypenburg (Den Haag)

Ligging Vinex-wijken 

Wat valt je op als je kijkt naar de ligging van de Vinex-wijken?

 Vinex-wijken  

Compacte stad

In de stadsvernieuwingswijken is de sociale problematiek toegenomen - door de concentratie van lage inkomensgroepen en mensen met een niet-westerse achtergrond.

In deze achterstandswijken waar veel huurwoningen met lage huren staan, schiet de leefbaarheid tekort.

De sociaaleconomische problemen zoals werkloosheid, schoolverzuim, vandalisme en criminaliteit worden een steeds groter probleem.

Stedelijke vernieuwing 

Lijst van veertig slechtste woonwijken van Nederland (‘Vogelaarwijken’, ‘krachtwijken’, ‘prachtwijken’, ‘probleemwijken’ of ‘achterstandswijken’). 

Doorvoeren van verbeteringen: stedelijke vernieuwing. 

Gemeente Wijk(en)

Amsterdam[3] Bos en Lommer, Westelijke Tuinsteden, delen van Amsterdam-Oost, delen van Amsterdam-Noord en de Bijlmer[4]

Amersfoort De Kruiskamp (op 11 oktober 2012 als eerste van de lijst gehaald)[2]

Nijmegen Hatert

Leeuwarden Heechterp-Schieringen

Utrecht Kanaleneiland, Ondiep, Overvecht, Zuilen Oost

Arnhem Klarendal, Presikhaaf, Arnhemse Broek, Malburgen / Immerloo

Groningen Korrewegwijk, De Hoogte

Heerlen Meezenbroek

Schiedam Nieuwland

Maastricht Noordoost[5]

Rotterdam Oude Westen, Oude Noorden, Crooswijk, Bergpolder, Overschie, Oud Zuid, Vreewijk en de Zuidelijke Tuinsteden (Pendrecht en Zuidwijk)

Alkmaar Overdie

Zaanstad Poelenburg

Deventer Rivierenwijk

Den Haag Stationsbuurt, Schilderswijk, Zuidwest (Bouwlust, Vrederust, Morgenstond en Moerwijk), Transvaal

Enschede Velve-Lindenhof

Dordrecht Wielwijk / Crabbehof

Eindhoven Woensel West, Doornakkers, Bennekel

Stedelijke vernieuwing

Het beleid van stedelijke vernieuwing kent drie aspecten:

• Het vernieuwen van de woningen door sanering, renovatie en nieuwbouw.
  
• Verbetering van de leefomgeving door meer veiligheid en door bewoners met elkaar in contact te brengen: het vergroten van de sociale samenhang (de sociale cohesie).
  
• Meer aandacht voor de bewoners.
  

Stedelijke vernieuwing 

Door nieuwbouw, renovatie en hergebruik. Vaak verandert de functie van een plek en daarmee ook de bevolkingssamenstelling

Java-eiland in Amsterdam: voor 1990 en na 2002.

Gentrificatie

Bijzondere vorm van stedelijke vernieuwing waarbij de rol van de lokale overheid heel gering is en de vernieuwing niet altijd ten goede komt van de oorspronkelijke bewoners.

In 3 stappen:

1. Rijke mensen kopen huizen en knappen deze op;

2. Middenklasse trekt in de wijk waarmee de gemiddelde woningprijzen stijgen;

3. Oorspronkelijke inwoners kunnen de stijgende prijzen niet betalen en worden verdrongen uit hun eigen woonwijk

Gentrificatie

Jonge creatieve mensen ontdekken sfeer van de wijk en knappen goedkope woningen op. 

Opgevolgd door de kapitaalkrachtige, jonge beroepsbevolking met een stedelijke leefstijl: yuppen en dinks. (Dink-double inkomen, no kids; 

 yuppen, kinderloze dubbelverdiener;  een carrière koppel )

Ook jonge middenklasse gezinnen verhuizen naar deze wijken. Er ontstaan wijken in de stad met een hogere sociaaleconomische status.

Stedelijke ontwikkeling

1850 - 1950      Urbanisatie

1950 - 1970      Suburbanisatie

1970-1980        Groeikernen

1980 - nu          Re-urbanisatie (Compacte stad / Vinex)

Na 2007 Stedelijke vernieuwing

Open boek SO

1. Op welke manier heeft de overheid de inrichting van Nederland bepaald?
   
2. Wat zijn de gevolgen van de stedelijke migratie voor de samenstelling van de bevolking en de stedelijke economie?
   
3. Op welke manier probeert de overheid stedelijke problemen op te lossen?
   

Aan het werk 

Maken volgende opdrachten van par. 4.1

5,6,7,8,9

Wat is een andere woord voor '' achterstandswijk''?

Wat is het verschil tussen ''stadsvernieuwing en stedelijke vernieuwing''

Wat is '' gentrificatie''?

Openboek SO 4.1 & 4.2

- Op welke manier heeft de overheid de inrichting van Nederland bepaald?

- Wat zijn de gevolgen van de stedelijke migratie voor de samenstelling van
   de bevolking en de stedelijke economie?

- Op welke manier probeert de overheid stedelijke problemen op te lossen?

- Welke verschillen zijn er tussen wijken, economisch, sociaal en cultureel?
- Hoe kan een buurtprofiel helpen om een goed stedelijk beleid uit te

   voeren?

- Wat betekenen sociale samenhang en -netwerken voor de leefbaarheid in
   buurten?

Oud examenopdracht

      Opdrachten           Bronnen            Antwoorden

Samenvatting