4.1 De opkomst van de steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun uitleggen:

• hoe en waardoor in Europa verstedelijking plaatsvond 
• hoe handel en nijverheid elkaar stimuleerden 
•  hoe de geldeconomie zich ontwikkelde 

Opkomst van Steden

Vanaf de 11e eeuw ontstond er weer een landbouwstedelijke samenleving in Europa. 

De urbanisatie was een langdurig proces. De meeste steden hadden in de tijd van steden en staten nog weinig inwoners. 

 

Waardoor ontstonden en groeiden de steden? 

- De handel kwam tot bloei doordat invasies van Vikingen stopten 

- De boeren gingen overschotten produceren, zo ontstond er aanbod aan steden waar veel vraag naar hun producten was 

- Plattelanders trokken naar de steden voor welvaart en vrijheid en omdat er voor de groeiende bevolking te weinig landbouwgrond was 

landbouw verbetering 1 = ijzerenploeg

landbouwverbetering 2=arabisch juk

1

2

Voorbeeld Leiden:

Rond de 12e–13e eeuw werden in het omliggende gebied (Rijnland) veeteelt en schapenteelt efficiënter. Boeren produceerden genoeg wol om een overschot te creëren.
➡ Dat overschot kwam naar Leiden, waar ambachtslieden het konden verwerken. Zo werd Leiden een centrum voor textielbewerking.

Belangrijke landbouwverbetering: Drieslagstelsel

0

Handel

Er werd in de steden niet alleen op de lokale markten gehandeld, er was ook handel over grote afstanden: 

• Italiaanse kooplieden handelden in Aziatische specerijen: plantaardige smaakstoffen, 

laken, gemaakt van wol, was belangrijkste nijverheidsproduct in de Europese lange afstandshandel 

• Kooplieden uit verschillende steden vormden hanzen: organisaties van samenwerkende handelaren  

Handel

In het dagelijks leven werden munten het belangrijkste betaalmiddel.  

Vanuit Italië werden nieuwe handels- en betaalmethoden ontwikkeld: 

• Er ontstonden compagnieën 
• Handelaren gebruikten een wisselbrief 
• Er ontstonden banken waar handelaren geld uitleenden tegen rente  

De terugkeer van de handel zorgde ervoor dat de steden, edelen en vorsten er veel geld aan verdienden door het heffen van tol: belasting voor het gebruik van een weg, rivier of brug  

0

0

Begrippen uit deze les

urbanisatie: (verstedelijking) het ontstaan en de groei van steden 

 tijd van steden en staten: vierde tijdvak (1000-1500) 

 aanbod: wat iemand wil verkopen 

 vraag: wat iemand wil kopen 

compagnie: bedrijf waarin mensen geld gestoken hebben 

 wisselbrief: brief waarmee handelaren konden betalen aan andere handelaren 

 bank: bedrijf dat geld bewaart, wisselt en uitleent 

 rente: vergoeding voor het lenen van geld 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.