13.3 Transport en osmose

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Paragraaf 13.3 Transport en osmose

Benodigheden

- Boek

- Pen, potlood

- Laptop

Programma

Welkom + Dagopening

Herhalings 13.1 en 13.2 dmv toetsje 

Vervolg uitleg Osmose 

Uitleg :'13.3 Transport'

Aan de slag:

- Maken van opdracht 1 t/m 10 van paragraaf 13.3 = huiswerk

- Maken samenvattende opdr 13.1 t/m 13.3 blz 206 = optie

Osmose en diffusie

Diffusie= stoffen (gassen) verplaatsen zich van een hoge concentratie naar een lage concentratie 

Osmose= Water verplaatst naar de plaats met de meeste opgeloste stoffen.

Osmose noemen we ook wel de diffusie van water. 

'Bij osmose stroomt het water van een gebied met een lage concentratie opgeloste stoffen naar een gebied met een hoge concentratie opgeloste stoffen'

Osmose

Hier zie je een voorbeeld van osmose.

Aan de linkerkant zie je een U-buis met

in het midden een selectief membraan.

Zo'n selectief membraan stelt een 

celmembraan/celwand, in een cel voor.

Aan de rechterkant van de U-buis is de 

concentratie suiker hoger dan aan de 

linkerkant. Dit zorgt ervoor dat het water

zich gaat verplaatsen naar de rechterkant

Osmose

leerdoelen 13.3 Transport

1. Je kunt beschrijven hoe stoffen in het lichaam van insecten vervoerd worden.

2. Je kunt beschrijven hoe stoffen in het lichaam van vissen vervoerd worden.

3. Je kunt uitleggen hoe stoffen in planten vervoerd worden.

4. Je kunt uitleggen hoe water in planten kan stromen

De tracheeën (vervoer van lucht met zuurstof naar cellen - en koolstofdioxide van cellen naar buiten) zijn blauw gekleurd.

Bloed van insecten vervoert geen zuurstof en CO2. Bevat geen hemoglobine. Bloed vervoert wel: voedingsstoffen en afvalstoffen.

Plaatje hiernaast:

Blauw -  tracheeën 

Rood - bloedvatenstelsel, 1 bloedvat en een hart

Actief transport

Passief transport

Programma

Welkom + Dagopening

Herhaling 13.3 transport insecten en vissen

Uitleg 13.3 transport in planten

Aan de slag:

Herhalen bloedsomloop en transport in insecten en vissen

Maak opdracht 6, 9, 11, en 12 van de Samenvatten 

(blz 207 en 208)

10 min

overleg in tweetal mag

Na 10 min bespreken

Hoe transporteren planten stoffen?

Planten

turgor

plasmolyse

grens

plasmolyse

Celwand is doorlaatbaar voor water én opgeloste stoffen

Bij celmembraan kan water naar binnen of naar buiten.

Opgeloste stof trekt water aan

Planten

Turgor: celmembraan drukt tegen de celwand. 

De cel is stevig en rekt iets uit

Plasmolyse: De celmembraan laat los van de celwand

Wortelharen om water op te nemen

Vaatbundels

'Pijpleidingen' 

van de plant

Houtvaten

Bastvaten

Bastvaten

Vervoeren water en organische stoffen  

van blad naar de rest van de plant.

Liggen aan de buitenkant van een vaatbundel.

Houtvaten

Vervoeren water en mineralen van wortel naar blad.

- dikke celwanden

- grote openingen

Water omhoog gepompt door: worteldruk, capillaire werking, verdamping

Filmpje kijken uit de online omgeving: bastvaten en houtvaten.

Maximum hoogte boom

De worteldruk, verdamping en capillaire werking kennen een maximum. Dit houdt in dat er ook een fysiek maximum zit aan de hoogte van een boom. Dit is ca. 130 meter. Hoger kan een boom niet worden.

Samenvatting

• De stengel verbindt de wortels met de bladeren
  
• Water (en opgeloste stoffen) moeten van de wortel naar de bladeren
• Voedingsstoffen die gemaakt zij bij de fotosynthese moeten van de bladeren naar de wortels (en andere delen bv. vruchten en zaden)
  
  
• Door de hele plant lopen transportbuisjes
• We noemen dit vaten
• Deze vaten zitten in groepjes bij elkaar in vaatbundels.

• Het transport gaat dus in twee richtingen
• Van beneden naar boven:  water en mineralen via houtvaten

• Van boven naar beneden: glucose en water via bastvaten

Aan de slag

1. Maak opdracht 11,12,13 en 14 van 13.3

2. Kijk alle gemaakte opdrachten na! nakijkboekjes liggen voorin lokaal

3. Klaar? Ga aan de slag met leren voor de toets

Voortplanting

Bloem

Stengel

Wortel

Water en mineralen opnemen

Glucose maken

Blad

Stoffen vervoeren en stevigheid geven

Osmose: (A) beweegt altijd naar de plek met de (B) opgeloste stoffen.

1. A:water B: meest
2. A:water B:minste
3. A:opgeloste stoffen B:meeste
4. A:opgeloste stoffen B:minste

de concentratie opgeloste stoffen in de cel is ..... dan daarbuiten. (de cel is gekrompen)

1. lager
2. even hoog
3. hoger

Als je sla in een bak water legt wordt het steviger, in dressing juist slapper. Leg uit hoe dit komt.

Petra maakt zoutoplossingen met oplopende concentraties. Ze weet niet meer of ze dit van links naar rechts of andersom had gedaan. Ze stopt frietjes van gelijke lengte in de bekers. De frietjes in de linker beker zijn het langst. Was hier de zoutconcentratie hoog of laag?

1. laag
2. kun je niet weten
3. hoog

Wortelharen om water op te nemen

Wortelharen nemen mineralen uit de bodem op in de cel. De concentratie in de cel is hoger dan in de bodem. Dit is een voorbeeld van 

1. diffusie
2. osmose
3. actief transport
4. passief transport

Maximum hoogte boom

De worteldruk, verdamping en capillaire werking kennen een maximum. Dit houdt in dat er ook een fysiek maximum zit aan de hoogte van een boom. Dit is ca. 130 meter. Hoger kan een boom niet worden.

Diffusie

Diffusie

osmose: patat in demiwater/kraanwater/ zoutoplossing 

osmose apparaat met membraan