Basisstof 1, Waarnemen (+ basisstof 4 zenuwstelsel KGT)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Thema 5: Waarneming en gedrag

 Zenuwstelsel 

Leerdoelen:

1 Je kunt de werking van zintuigen beschrijven.

2 Je kunt de zintuigen noemen met hun ligging en hun prikkel.

Terugblik

Waarnemen

Je kunt dingen om je heen zien, horen, ruiken, proeven en/of voelen. Daarvoor gebruik je de zintuigen. Om waar te nemen heb je ook je hersenen nodig.

Zintuigen

Een zintuig is een orgaan dat reageert op een invloed uit de omgeving. 

Zo'n invloed noemen we een Prikkel. Voorbeelden:

Licht, geluid, geur, smaak en aanraking

Zintuigen

De bekendste zintuigen liggen in je oren en ogen. Maar ook in je neus, tong en in je huid liggen zintuigen. 

Samen vormen deze je zintuigenstelsel. 

Zintuigen in de huid

In je huid liggen zintuigen waarmee je iets kunt voelen. Je kunt vier prikkels voelen:

1. Warmte
2. Kou
3. Druk
4. Aanraking

Zintuigen in je huid

Warmtezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat warmer is dan je huid.

Koudezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat kouder is dan je huid.

Drukzintuigen reageren als er op je huid wordt gedrukt.

Tastzintuigen reageren op een lichte aanraking van je huid.

Met je tastzintuigen kun je waarnemen hoe voorwerpen aanvoelen, bijvoorbeeld glad, ruw, hard of zacht. De tastzintuigen liggen in tastknopjes.

Het zenuwstelsel 

Bouw van het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel en zenuwen. 

Zenuwen verbinden het centrale zenuwstelsel met alle lichaamsdelen.

Ruggenmerg in de wervelkolom

Je ruggenmerg bestaat uit hersenen en je ruggenmerg en zenuwen

De weg die impulsen afleggen

Zintuigcellen in het hoofd                       -> rechtstreeks verbonden met de hersenen.

Zintuigen in de romp en ledematen   -> door zenuwen verbonden met het ruggenmerg. 

Zenuwen in het ruggenmerg geleiden de impulsen naar de hersenen. Het ruggenmerg is omgeven door de wervels van de wervelkolom

De werking van het zenuwstelsel

Voorbeeld:

1. In de zintuigcellen van het gezichtszintuig en het reukzintuig ontstaan impulsen.
   
2. Deze worden door zenuwen naar de hersenen geleid.
   
3. De hersenen verwerken de impulsen van alle zintuigen. Daardoor wordt je bewust van de dingen die je waarneemt.
   
4. Het meisje wordt zich bewust van de bonbons op het schaaltje.

Functies van het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel heeft 2 functies:

1. Verwerken van de impulsen die van de zintuigen afkomen
2. Regelen van de werking van de spieren en klieren.

Een klier is een orgaan dat bepaalde stoffen produceert, bijvoorbeeld zweerklieren, talgklieren en speekselklieren

Als je je bewust wordt van dingen die je waarneemt, kun je ook bewust reageren.

Impulsen worden van de hersenen door zenuwen naar de speekselklieren en naar spieren in de arm geleid. De speekselklieren reageren op de impulsen door speeksel af te scheiden. Hierdoor gaat het meisje ‘watertanden’. De armspieren reageren op de impulsen door zich samen te trekken. Hierdoor pakt het meisje een bonbon en brengt hem naar haar mond.

Aan de slag 

Blz 104, 105, 106 en 107

Tijd: 15 min  

SO thema 5: 27 maart 

Klaar? Maak test jezelf als voorbereiding op de toets