KCV Introductie tragedie en komedie: Forum hst. 2

• KCV
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Toneel in de oudheid

Doel lessonup:

• Je leert over de Grote Dionysia
  
• Je leert de onderdelen van het theater
  
• Je leert de kenmerken van de tragedie
  
• Je leert de belangrijkste drie Griekse tragedieschrijvers kennen
  
• Je leert wat de filosoof Aristoteles zei over tragedies
  
• Je leert de kenmerken van de komedie
  
• Je leert de belangrijkste Griekse en Latijnse komedieschrijvers kennen
  

De Grote Dionysia

Organisatie

• Toneelfestival in Dionysustheater (Athene, 5e eeuw v. Chr.)
  
• 5 dagen eind maart (lente / extra publiek)
• Voor iedereen toegankelijk
  
• Wedstrijd
  
• Subsidie & sponsoring
  

Aan de voet van de Akropolis

17.000 zitplaatsen (330 v.Chr.)

Theater van Dionysus

De Grote Dionysia

Organisatie

• Dag 1         Beeld van Dionysus naar theater
  
  
• Dag 2-4    3 dagen met tragedies
                        Elke dag trilogie + satyrspel van 1 auteur
                        Elke dag afgesloten met 1 komedie
  
  
• Dag 5        Optocht, offers & prijsuitreiking
  

De Grote Dionysia

Toneelstukken

• 900 tragedies, 300 komedies (5e/4e eeuw)
  
• Weinig tot geen reprises
• Slechts 44 werken van 4 auteurs overgeleverd

       Aeschylos, Sophocles, Euripides     (tragedie)

      Aristophanes                                             (komedie) 

Special effects

• Deus ex machina
  
• Ekkuklema
  
• Geluidseffecten
  
• Afspraak: 
• van links: van buiten de stad
• van rechts: uit de stad

theatron

orchestra

skene

proskenion

parados

verkleedruimte

toegangsweg

zitplaatsen

orkestbak

podium

opbouw tragedie

• proloog
• parodos
• epeisodion
• stasimon
• herhaling epeisodion + stasimon
• exodos 

Ontstaan tragedie

(waarschijnlijk)

•  dithyrambe (koorlied voor Dionysos)
• zang- en danswedstrijden
• prijs: bokje (tragos)
• solospeler
• nog twee acteurs

Acteurs

- altijd mannen

- maximaal drie sprekende acteurs: verschillende rollen

- maskers

- kleding

- figuranten

Personages

- identificatie van toeschouwers met personages

- katharsis: emotionele zuivering, bevrijding van emoties

- phobos: angst

- eleos: medelijden

- koor + muzikanten: voorzichtig, wijs, leeft mee met hoofdpersoon, reageert erop, enz.

- bodeverhaal: belangrijk en populair

Plot

- geen toeval of onwaarschijnlijkheid

- plot is belangrijker dan karakter

- hamartia: falen door verkeerde beslissing

- peripetie: omslag van geluk naar ongeluk

- hybris: overmoed, de grens overschrijden

- anagnorisis: personage ontdekt eigen fout

- dramatische ironie: toeschouwer weet meer dan personage

Zet de onderdelen van een tragedie in de goede volgorde.

epeisodion

exodos

proloog

stasimon

parodos

Wat is hybris?

1. Opvoering van een zeeslag
2. Tragedie met veel thema's
3. Een solo
4. Hoogmoed t.o.v. goden

Wat is de juiste volgorde?

1. Proloog-epeisodion-parodos-stasimon (4x) - exodos
2. Proloog-parodos-epeisodion-stasimon (4x) - exodos
3. Parodos-proloog-epeisodion-stasimon-exodos
4. Proloog-parodos-stasimon-Epeisodion-exodos

plot

hybris

katharsis

phobos

eleos

dramatische ironie

hamartia

peripeteia

anagnorisis

omkeer in geluk

medelijden

verhaal

ontdekking/openbaring over het lot/de toekomst

misstap

angst

overmoed

toeschouwer weet meer dan hoofdpersoon

emotionele reiniging

Slag bij Salamis (480)

Aeschylus vocht in deze beroemde zeeslag tegen de Perzen mee, Sophocles zong als jongeman in het overwinningskoor en Euripides zou op de dag van deze strijd geboren zijn…

Wat is de juiste chronologische volgorde?

1. Sophocles, Aeschylus, Euripides
2. Euripides, Aeschylus, Sophocles
3. Aeschylus, Sophocles, Euripides
4. Aeschylus, Euripides, Sophocles

Wie was de auteur van de enige bewaard gebleven tragedie met een historisch onderwerp?

1. Aeschylus
2. Sophocles
3. Euripides

Van welke Griekse tragediedichter zijn de meeste tragedies overgeleverd?

1. Aeschylus
2. Sophocles
3. Euripides

Wat kan de reden zijn van het blijven bestuderen / opvoeren van klassieke tragedies?

Poetica

• Aristoteles (384-322)
• Grieks filosoof
• Handboek van o.a. tragedie
  
    > mimesis (uitbeelding)
    > mythos (plot)
    > katharsis (reiniging)
  

Poetica

Drie eenheden

1. Plaats                    (cf. bodeverhaal)
   
2. Tijd                          (1 etmaal)
   
3. Handeling            (karakter < plot)

Aristoteles beschrijft zelf alleen de eenheid van handeling, logisch gevolg eenheid van tijd, eenheid van plaats was praktisch

  * Plot: hamartia --> peripeteia

De Komedie

• Komos  (feestelijke optocht voor Dionysius)
• Revue met zang, dans, toneel
• Woordgrappen, satire, maatschappijkritiek
• Bizarre kostuums
  

Griekse Oude Komedie

vaste structuur:

• parados: door 24ledig-koor (vaak gek gekleed en waar het stuk naar vernoemd is). Veel dansen en muziek.
• agon: woordenwisseling tussen acteurs met fantastische plot elementen en snelle scènewisselingen
• parabasis: koor spreekt direct tegen het publiek en spreekt als de schrijver. 
• exodos: koor doet nog een optreden met liederen en dans

Griekse Oude Komedie

• grappig, maar ook kritiek! volkomen absurde situaties
• gebruikt elementen uit religie, maar niet over mythes
• tijdens de Grote Dionysia 
• alleen mannen op het toneel, met maskers en kostuums andere rollen
• drie acteurs voor alle spreekrollen, de rest is koor (soms als dieren)
• meerdere rollen, snelle veranderingen, herkenbare kostuums en maskers 
• maar 11 bewaard gebleven! ( van Aristophanes)

Griekse Nieuwe Komedie

• grappig, maar niet meer politiek of absurd
• dagelijks leven en relaties
• tijdens de Grote Dionysia 
• vaste typetjes
• slapstickachtige grappen
• maar 1 bewaard gebleven! ( van Menander)

Romeinse Komedie

• grappig
• maakt nooit tijdgenoten belachelijk: tegen dignitas
• bekende schrijvers: Plautus en Terentius
• Plautus geïnspireerd door Menander 
• ongeveer 26 bewaard gebleven! (20 van Plautus, 6 van Terentius)

Combineer de juiste schrijver met de juiste periode

Terentius

Plautus

Menander

Aristophanes

Romeinse komedie

Romeinse komedie

Griekse oude komedie

Griekse nieuwe komedie

Einde lessonup!