Voedingsstoffen (par. 10.1) en eiwitten (par. 10.2)

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Paragraaf 10.1: Voedingsstoffen

Macronutriënten 

Micronutriënten 

vitamines

mineralen 

koolhydraten

(brandstof)

vetten

(brandstof + bouwstof) 

eiwitten 

(bouwstof)

Koolhydraten

Koolhydraten zijn koolstofverbindingen met de algemene formule C⁠n⁠H2m⁠O⁠m⁠

ze worden ook wel sachariden of suikers genoemd 

(eindigen op -ose)

• mono-sachariden (1 koolstofring)
• di-sacharide (2 koolstofringen)

Macronutriënten 

koolhydraten: condensatieproduct van suikers 

(Binas T67F1/2/3)

koolhydraten

(brandstof)

vetten

(brandstof + bouwstof) 

eiwitten 

(bouwstof)

zie ook tabel 67F

conden-satie

Polysacharide

- Keten van mono-sachariden die een lange keten vormen (polymeer), bijvoorbeeld zetmeel.

Uitwerking

Wat was je score?

1. 0
2. 1
3. 2

In ons lichaam:

Ons lichaam is in staat koolhydraten om te zetten in energie

- Eerst omzetten van poly- en disachariden naar glucose (hydrolyse) 

Dan glucose verbanden:

Macronutriënten 

vetten: condensatieproduct van glycerol en vetzuren (Binas T67G1/2)

koolhydraten

(brandstof)

vetten

(brandstof + bouwstof) 

eiwitten 

(bouwstof)

Macronutriënten 

eiwitten: condensatieproduct van (essentiële) aminozuren  (Binas T67H1)

koolhydraten

(brandstof)

vetten

(brandstof + bouwstof) 

eiwitten 

(bouwstof)

Eiwitten (par. 10.2) 

Eiwitten (proteïnen)

Spieren

Enzymen

Hormonen 

Eiwitten

Eiwitten

• Opgebouwd uit aminozuren
• Afbreken van eiwitten geeft weer aminozuren
• Je lichaam maakt heel veel verschillende eiwitten
• Eiwitten hebben allemaal een functie

Aminozuren

20 verschillende aminozuren

• 8 kan je lichaam zelf maken
• 12 moet je uit je eten halen. Deze 12 heten essentiële  aminozuren.

Van losse aminozuren kun je 

nieuwe eiwitten maken.

Zie BiNas 67H1

Aminozuren 

Aminozuren hebben een afkorting 

Bijv. Gly = Glycine (staan ook in Binas 67H1)

Vorming eiwitten

dipeptide

Wat voor type reactie is dit?

Vorming eiwitten

dipeptide

Wat voor type reactie is dit?

Condensatiereactie

Vorming eiwitten

peptidebinding

hydrolyse eiwitten = ontleding m.b.v. water = omgekeerde van condensatie

Wat voor type reactie is dit?

omgekeerde van condensatiereac-tie = hydrolyse (ontleden m.b.v. watermoleculen)

Voorbeeld 

De vorming van het dipeptide Tyr-Leu

Stap 1: Zoek beide aminozuren op in Binas T67H1

Voorbeeld: vorming dipeptide Tyr-Leu 

Stap 1: zoek in Binas T67H1 beide aminozuren op en teken ze naast elkaar.
Let op: teken de amino groep met 1 horizontale
en 1 verticale H

Voorbeeld: vorming dipeptide Tyr-Leu 

Stap 2a: Omcirkel de atomen of atoomgroepen die gaan afsplitsen en water gaan vormen

Voorbeeld: vorming dipeptide Tyr-Leu

Stap 2b: 'verwijder' H₂O en teken en maak een nieuwe
peptide-binding tussen C=O en N-H

Opdracht 

1) Geef de reactievergelijking van de hydrolyse van  de dipeptide Ala-Gly in structuurformules

Opdracht 

1) Geef de reactievergelijking van de hydrolyse van de dipeptide Ala-Gly in structuurformules

Wat zou je score zijn?

1. 0 want ik had het helemaal fout
2. 1 want ik had ik had alleen de formule van water voor de pijl
3. 2 want ik had het dipeptide voor en de losse aminozuren na de pijl maar was de formule van water voor de pijl vergeten
4. 3 want ik had alles goed

Opdracht 

2) Teken de tripeptide: Ser-Ile-Met

Opdracht 

2) Teken de tripeptide: Ser-Ile-Met

Opdracht 

3) Teken de polypeptide: -Gly-Ala-Val-

Opdracht 

3) Teken de polypeptide: -Gly-Ala-Val-

Voorbeeld opgaven

1. Geef in structuurformules de volledige reactievergelijking van de condensatiereactie van de aminozuren Asp met Asn

2. Geef de reactievergelijking van de volledige

      hydrolyse van Glu-Val-Leu in structuurformules

Voorbeeld opgaven

1. Geef in structuurformules de volledige reactievergelijking van de
   condensatiereactie van de aminozuren Asp met Asn

2 Geef de reactievergelijking van de volledige hydrolyse
    van Glu-Val-Leu in structuurformules

opgave

Van welk dipeptide is hier de structuur-formule gegeven?
(NB: denk aan de volgorde van de aminozuren)

Van welk tripeptide is hier de structuurformule gegeven?

(NB: denk aan de volgorde van de aminozuren)

Denk aan de volgorde

Gly-Tyr

Val-Lys-Glu

Ruimtelijke bouw van eiwitten

Volgorde van aminozuren bepaalt eiwit --> primaire structuur; doordat sommige aminozuren zijgroepen bevatten die H-bruggen of S-bruggen kunnen vormen, vouwt het eiwit en ontstaan ruimtelijke secundaire  structuren zoals helix en plaat.

Ruimtelijke bouw van eiwitten

Door het vouwen van de eiwit keten als geheel ontstaat een 3D-tertiaire structuur.

Meerdere eiwitketens kunnen 1 groot geheel vormen en dit wordt een quaternaire structuur genoemd

https://nl.wikipedia.org/wiki/Eiwitstructuur#Primaire_structuur

Denatureren 

De primaire structuur blijft gelijk maar de secundaire/tertiaire en quaternaire ruimtelijk structuur is permanent veranderd en DUS ook de eigenschappen want die zijn van de tertiaire en quaternaire structuur afhankelijk.

Enzymen zijn eiwitten.

Het zijn biologische katalysatoren.

enzymen zijn eiwitten.

enzymen zijn biologische katalysatoren.

enzymen: invloed pH en temperatuur

Enzymen hebben een pH-optimum en 

een temperatuur optimum

waarbij zij het beste werken !!

Enzymen zitten ook in melk

lactose kan worden afgebroken door toevoeging van lactase