Het Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

Waar gaat dit deel van de presentatie over?

• Hoe is het Romeinse Rijk gesticht en gegroeid?

• Hoe werd het Romeinse Rijk bestuurd?

• Waardoor is het Romeinse Rijk verdwenen? 

Deelvragen

Noteer deze vragen en kijk of je aan het einde hierop antwoord kunt geven.

Van koninkrijk tot wereldrijk

• 753 v. C. Stichting van de stadstaat Rome
• Monarchie (tot 509 v.C.)

• Rome groeide snel door de goede ligging (handel) (350 tot 270 v.C. veroveren ze Italië)
• Na 509 v.C. werd Rome een Republiek

Kaartje waarop te zien is waar Rome ligt. Het heeft een goede ligging, want het krijgt zoet water van de rivier de Tiber (zodat de mensen kunnen drinken en de boerderijen om de stad genoeg water hebben). Ook waren er nog niet veel bruggen over de rivier, handelaren moesten dus vaak door de stad gaan als ze naar het zuiden of juist het noorden van Italië wilde gaan. Deze handelaren verkochten dan ook spullen in Rome en de stad werd hier rijk door.

Waarom had Rome een goede ligging?

1. De Tiber gaf zoutwater voor de bewoners en de landbouwgrond eromheen.
2. De Tiber was een grote rivier en in Rome waren bruggen, handelaren moesten dus door de stad
3. De Tiber gaf zoetwater voor de bewoners en de landbouwgrond eromheen.
4. Het werd omsingeld door hoge bergen en daarom was het moeilijk aan te vallen.

Wanneer werd Rome een republiek?

1. 509 v.C.
2. 509 n.C.
3. 753 v.C.
4. 753 n.C.

Van koninkrijk tot wereldrijk

• Republiek
• bestuursvorm met gekozen leiders
• het senaat nam de beslissingen en maakte wetten (mensen konden alleen als senator worden gekozen als ze uit de rijke adellijke families kwamen)
• De beslissingen werden door de generaals en gouverneurs uitgevoerd

• Generaals konden erg machtig en rijk worden (b.v. Julius Caesar)

Senaat

Mannen uit de rijke, vooraanstaande families konden gekozen worden om in het senaat te komen. Zij bepaalde wat de wetten van het rijk werden, en welke plannen er gemaakt en uitgevoerd moesten worden.

(Ze waren dus vergelijkbaar met de 1e en 2e kamers in Nederland tegenwoordig)

Wie moesten de wetten maken in het Romeinse Rijk en wie moesten de wetten en beslissingen uitvoeren?

Van Koninkrijk tot wereldrijk

• 264 v.C. veroveringen buiten Italië
• Goed georganiseerd, getraind en bewapend leger 
• Soldaten kregen eer en een deel v/d buit als een oorlog gewonnen werd
• Senatoren leverde de generaals en kregen dus het grootste deel v/d buit.

Kaart met de uitbreidingen van het Romeinse Rijk door de tijd heen. Hoe donkerder de kleur des te eerder is het gebied veroverd door de Romeinen.

Soldaten waren goed getraind, ze konden bevoorbeeld heel snel deze formatie aannemen (de schildpad heette die formatie) als ze werden aangevallen door mensen met pijl en boog. Door de training konden de soldaten beter samen vechten en hadden ze een voordeel boven krijgers die geen profesionele soldaten waren.

Het Romeinse leger had oorlogsmachines. Zoals katapulten en ballisata's (hele grote kruisboog zoals op deze afbeelding). Veel van de stammen en volken tegen wie ze vochten hadden zulke oorlogsmachines niet.

Wat was géén oorzaak voor de grote veroveringen van het Romeinse leger?

1. Het leger was goed getraind (professionele soldaten)
2. Veel Romeinse mannen meldde zich aan voor het leger omdat het een goede manier was om eer en rijkdom te krijgen
3. Het leger was goed uitgerust (had goede wapens, pantsers en oorlogsmachines)
4. De Romeinse mannen waren sterker dan de mannen van de vijandige legers

Van koninkrijk tot wereldrijk

• imperialisme (dat een land probeert een zo groot mogelijk rijk te veroveren)

• de provincies buiten Italië werden bestuurd door gouverneurs

• de overwonnen gebieden moesten belasting betalen aan Rome en mannen leveren voor het leger
• krijgsgevangenen werden als slaven verkocht

keizerrijk

• Senaat wordt angstig voor de groeiende macht van Julius Caesar
• Hij wordt terug geroepen, hij moet de legioenen achter laten en alleen terugkeren naar Rome (49 v.C.)
• Hij weigert en komt met zijn legioenen terug
• Er breekt een burgeroorlog uit tussen de legioenen van Caesar en Pompeius
• Caesar wint en benoemt zichzelf dictator voor het leven
• Senaat besluit Caesar te vermoorden, dertig senatoren steken hem neer

Julius Caesar

Keizerrijk

• Na de dood van Caesar breekt weer een burgeroorlog uit

• Marcus Antonius (goede vriend van Caesar)
•  Octavianus Augustus (geadopteerde zoon van Caesar)

• Augustus wint, hij beloofde de macht terug te geven aan het senaat. Hier kwam alleen niets van terecht het senaat diende alleen nog om advies te geven aan de keizers.

• Pax Romana (Romeinse vrede, lange tijd in het rijk waar vrede was)

Gaius Octavianus Augustus

Wat gebeurde met het senaat toen het Romeinse Rijk geen Republiek meer was?

1. Het mocht de keizer alleen nog adviseren maar had geen echte macht meer.
2. Het senaat werd afgeschaft.
3. Het senaat bleef dezelfde rol hebben, ze maakte wetten en namen belangrijke beslissingen.
4. Het senaat mocht alleen nog de generaals en gouverneurs van het rijk kiezen.

Verdediging van het Rijk

• Natuurlijke grenzen werden vaak gekozen als de grenzen van het Romeinse Rijk 
• Langs b.v. de Rijn werden forten en torens gebouwd. Ook werden wegen aangelegd. Op die manier konden relatief weinig legionairs een groot gebied beschermen.

Wat is geen natuurlijke grens?

1. Een grote rivier.
2. Een zee.
3. Een bergketen.
4. Een lijn op de kaart.

Jodendom & Christendom

• Generaal Titus veroverde Judea (Israël/Palestina) 6 n.C.
• Hoge belastingen geëist van de Joodse mensen
• Tempels en geloof werd niet respectvol behandeld

• Joodse opstanden

Jodendom & Christendom

• +/- 30 n.C. Jezus van Nazareth trekt door Judea als Joodse prediker
•  Nieuwe ideeën over het Joodse geloof
• Iedereen welkom als ze zich bekeren
• Hemel voor mensen die een vroom leven zonder zonden leiden

Kruisiging

De Romeinen zien Jezus als een onrust stoker. Hij werd populairder en ze waren bang dat het volk niet meer in de Romeinse goden zou geloven en ook de keizer niet zou vereeren. Daarom strafte ze hem als een zware misdadiger en lieten hem kruisigen. Dit deden ze vaker met zware misdadigers.

Waarom lieten de Romeinen Jezus kruisigen?

1. Jezus wilde keizer worden van het rijk.
2. Hij had de keizer beledigd
3. Hij kreeg steeds meer aanhangers en die christenen aanbaden niet de staatsgoden
4. Er kwam een grote christenopstand, de christenen bevrijdde Judea uit het Romeinse Rijk.

Vervolging christenen

• Na de dood van christus werden de verhalen over zijn leven opgeschreven in de bijbel.
• In de 3e eeuw n.C. had het rijk veel last van hongersnood, oorlogen en ziektes.
• Keizers dachten dat de staatsgoden hun niet meer beschermden en dit was volgens hun de schuld van de christenen.

• Duizenden christenen worden opgepakt, gemarteld en gedood.

In het christendom was gelijkheid tussen mensen erg belangrijk, welke groepen mensen zouden zich daarom laten bekeren?

1. Vrouwen, slaven en arme mensen
2. Vrouwen, rijken mensen en handelaren
3. Gladiatoren, arme mensen en handelaren
4. rijken mensen, arme mensen en slaven

Vervolging christenen

• Ondanks de vervolging blijft het christendom groeien in populariteit.
• Keizer Constantijn stopt in 313 n.C. de vervolging en geeft godsdienstvrijheid.
• Keizer  Theodosius maakt het christendom de staatsgodsdienst in 380 n.C.

Keizer Constantijn

Voor een grote veldslag zou keizer Constantijn hebben gebeden tot de goden voor advies. Volgens het verhaal zag hij aan de hemel een groot kruis van licht en hoorde hij de woorden, "In dit teken zal u overwinnen".

De dag erna liet hij zijn soldaten een kruis op hun schilden schilderen en hij won de veldslag. 

Enkele jaren later bekeerde hij ook zelf tot het christendom.

Waarom zou keizer Constantijn ervoor gekozen hebben om godsdienstvrijheid te geven?

1. Hij was toen al zelf christen geworden
2. Hij geloofde in het Jodendom
3. Hij wist dat er steeds meer christenen in zijn rijk leefde en vervolging hielp niet
4. Hij werd gedwongen omdat er steeds meer christenen in het senaat zaten

De val van het Romeinse Rijk

Er zijn veel verschillende oorzaken die hebben bijgedragen tot het instorten van het west-Romeinse Rijk. Een aantal belangrijke oorzaken zet ik hier neer.

• De splitsing van het Rijk in twee delen. 
• Burgeroorlogen omdat steeds nieuwe mensen keizer wilde worden.
• Steeds minder mannen meldde zich aan voor het leger.
• Volksverhuizingen (Germaanse stammen werden verdreven door de Hunnen en zochten nieuw land in het west-Romeinse Rijk). 

Wat is geen oorzaak voor het vallen van het west-Romeinse Rijk?

1. Weinig mannen wilde soldaat worden
2. De Arabische volken vielen aan vanuit het midden-Oosten
3. Er waren veel burgeroorlogen tussen mensen die keizer wilde worden
4. De volksverhuizingen van Germaanse stammen

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

In 117 na Christus was het Romeinse Rijk op zijn grootst. Toen besloten de keizers om geen gebieden meer te veroveren.

Mare Nostrum, onze zee. Zo noemden de Romeinen de Middellandse Zee.

Germania, zoals onze streek door de Romeinen werd genoemd, bestond uit: Germania Inferior (Laag Germanië) en Germania Superior (Hoog Germanië).

Gallia (Gallië), het huidige Frankrijk, werd door Julius Caesar veroverd. Zijn aanzien steeg hierdoor enorm. De hele oorlog kostte het leven aan meer dan een miljoen Galliërs, en nog een miljoen werden tot slaaf gemaakt. Caesar heeft de oorlog beschreven in het boek Verslagen over de Gallische Oorlog, waarin hij hier en daar wel een beetje overdrijft...vooral over zichzelf.

Met de verovering van Egypte hadden de Romeinen hun voedseltekort in delen van het Romeinse Rijk opgelost: het land werd de graanschuur van Rome.

Limes

• Na de dood van Ceasar veroveren de Romeinen de laatste gebieden van hun enorme rijk. 
• Ze maken vaak gebruik van natuurlijke grenzen zoals: zeeën, rivieren, bergen en woestijnen.
• Maar als het nodig is bouwen ze een versterkte grens met wachttorens en forten. Zo'n grens heet limes. 

Het Rijk wordt gesplitst

395

• Het Rijk wordt in 395 twee stukken gedeeld. 
• Het oostelijk deel wordt het Oost-Romeinse Rijk. De hoofdstad is Constantinopel. 
• In het West-Romeinse Rijk blijft Rome (voorlopig) de hoofdstad. 
• Beide rijken hebben een eigen keizer.

Het Rijk in de problemen

• Het gaat niet goed met het Romeinse Rijk: de keizers zijn vooral bezig met ruzies en feesten. 

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit schilderij is het derde deel van de serie heet Consummation (verorbering), en laat zien dat er vooral heel veel gefeest wordt.

Machtsstrijd

• Elke troonopvolging gaat gepaard met ruzies, moord en verraad.
• Legeraanvoerders willen keizer worden en laten soldaten terugkomen naar Rome, waardoor de grenzen onbewaakt achter blijven.

Niet alleen een machtsstrijd maakte een einde aan het West-Romeinse Rijk, er was ook aantal slechte keizers die er een potje van maakte. Zoals Honorius (384 - 423). Hij werd algemeen beschouwd als een van de slechtste keizers die het Romeinse Rijk heeft gekend. Toen hij keizer werd was er nog niet veel gevaar. Toen hij stierf was het West-Romeinse rijk al niet meer te redden.

De Hunnen

• De Hunnen zijn een stam uit Azië. 
• Ze zijn gevreesd omdat ze erg wreed zouden zijn. 
• Over hun leider Atilla wordt gezegd dat hij geen genade voor lafheid kent...
  

Grote Volksverhuizing

3e eeuw - 5e eeuw

• ...Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken. 
• En door deze volken, gaan andere volken ook weer op de vlucht. In heel Europa trekken volken rond.
  

Het West-Romeinse Rijk valt

476

• Volken vallen het Rijk binnen en plunderen de rijkdommen. 
• Romeinse aanvoerders hebben steeds minder te zeggen, en in 476 wordt zelfs een niet-Romein, keizer.
• Historici zien dit als het einde van het West-Romeinse Rijk.