Herhaling thema 8/9

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Welkom!

Leg je spullen klaar:

• Laptop 
• Biologieboek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
• Mobiel in de tas!

Wat gaan we doen?

• Herhaling van alle paragrafen en leerdoelen van thema 8 (HAVO) en Thema 9 (VWO): Stofwisseling in de cel

• Tijd over: oefen op biologiepagina.nl

Herhaling thema 8/9

Lesdoelen check!

Lesdoelcheck: 

Kan jij...

• omschrijven wat stofwisseling, assimilatie en dissimilatie zijn en wat er bij deze reacties met de energie gebeurt?

Zet eens de kenmerken van organische stoffen en anorganische stoffen op een rijtje neer

organisch en anorganisch

* groot molecuul

* bevat i.i.g. C, H en O

* bevat veel energie

* klein molecuul

* kan van alles bevatten

* bevat weinig energie

Wat is assimilatie?

Wat zijn de 3 functies van assimilatieproducten?

Assimilatie:

De opbouw van energierijke stoffen uit andere stoffen noem je assimilatie

Glucose naar:

• eiwitten
• vetten 
• suiker
• zetmeel
• cellulose

Functie van assimilatieproducten:

• Brandstoffen: leveren energie
• Bouwstoffen: cellen, weefsel, herstel
• Reservestoffen: bollen, knollen, zaden

Leg de afbeelding uit

Energie door ATP

• ATP is een soort accumolecuul 
• Door een P-groep van ATP af te splitsen ontstaat ADP en energie
• Als energie bij een ander proces vrijkomt, kunnen ADP en P weer binden tot ATP
• Dit proces heet fosforylering

Bij welk proces wordt ATP gevormd?

1. Assimilatie
2. Dissimilatie

Bij welk proces wordt ATP omgezet in ADP? (dus verbruikt)

1. Assimilatie
2. Dissimilatie

Assimilatie: vorming ATP

Dissimilatie: ATP omzetten naar ADP (energie komt vrij)

assimilatie vs dissimilatie (assemble vs destroy)

Lesdoelencheck:

Kan jij...

•  de bouw en werking van enzymen beschrijven?

Een enzym is een...

1. Koolhydraat
2. Vet
3. Zuur
4. Eiwit

Welke functie hebben enzymen bij assimilatie en dissimilatie?

Functie enzymen

Enzymen worden gebruikt bij opbouw en afbraak van moleculen

* dissimilatie: afbraak of splitsing van moleculen

*assimilatie: opbouw van moleculen

Leg de afbeelding uit

Sleutel/slot -principe

Lesdoelencheck:

Kan jij...

• de invloed van milieufactoren op de enzymactiviteit beschrijven?

Wat is activeringsenergie?

1. Energie die vrijkomt bij een reactie
2. Energie die wordt opgeslagen tijdens een reactie
3. Om te zorgen dat een organisme in beweging kan komen
4. De energie die nodig is om de chemische reactie te starten

Wat is de invloed van enzymen op de activeringsenergie?

Invloed enzym op activeringsenergie

Leg de invloed van temperatuur en PH om het enzym uit aan de hand van de optimumcurve.

Optimumkromme

PH/temperatuur

Wat is denaturatie van enzym? En wat is hier het gevolg van?

Intacte enzymmoleculen

• Enzym=eiwit
• Boven bepaalde temperatuur verliezen enzymen hun structuur (40 graden bij zoogdieren)
• Onomkeerbaar 

Enzym 

• naam eindigt vaak op -ase 
• - maltase, amylase, lipase 
• 
  
• enzymen zijn substraatspecifiek
• sleutel/slot principe
• elk enzym kan maar 1 soort reactie versnellen
• enzymen worden niet opgebruikt

stof waar het enzym op inwerkt

Lesdoelcheck:

Kan jij...

Havo:  de fotosynthese beschrijven?

VWO: de fotosynthese en de chemosynthese beschrijven? (gaan we vrijdag herhalen)

Waar in de plant vindt fotosynthese plaats?

1. In de mitochondrien
2. In de celkern
3. In de cellen in wortels
4. In de bladgroenkorrels

Bladgroenkorrels

• Fotosynthese= koolstofassimilatie 
• Bladgroen(=chlorofyl) kan licht opnemen en bevindt zich in de bladgroenkorrel (=chloroplast)
• Fotosynthese vindt dus plaats in de bladgroen korrels
• Bij planten, algen en sommige cyanobacteriën vindt koolstofassimilatie plaats onder invloed van licht

Wat is een ander woord voor de fotosynthese?

1. Zuurstofassimilatie
2. Glucoseassimilatie
3. Koolstofassimilatie
4. Stikstofassimilatie

Wat is de chemische reactie van de fotosynthese?

Leg uit waarom de koolstofassimilatie alleen overdag plaats kan vinden, maar de dissimilatie van een plant ook 's nachts

Leg het lichtabsorptiespectrum van de bladgroenkorrels uit

Absorptie bladgroen 

Fotosyntheseactiviteit 

Lesdoelcheck:

Kan jij...

•  de voortgezette assimilatie beschrijven?

Wat is de grondstof voor voortgezette assimilatie

1. Eiwitten
2. Zuurstof
3. Glucose
4. Koolstofdioxide

Welke stoffen worden er ook alweer gevormd bij voortgezette assimilatie?

Welke 3 verschillende functies kunnen de gevormde stoffen bij de voortgezette assimilatie hebben?

Glucose als grondstof

Glucose uit koolstofassimilatie als grondstof voor voortgezette assimilatie:

Koolhydraten, vetten en eiwitten

verbranding van glucose levert energie (ATP) voor voorgezette assimilatie

Wat is een disacharide?

1. Een keten van meerdere monosachariden
2. Twee gebonden monosacharide

Koolhydraten

 Koolhydraten = Sachariden

Monosacharide = enkele suiker

vaak bestaande uit 5 of 6 C-atomen.

Disacharide = twee gebonden monosachariden.

Polysacharide = meer dan twee gebonden monosachariden.

Koolhydraten

• Monosachariden omzetten naar disachariden en deze weer omzetten naar polysachariden dmv  polymerisatie.
• Zetmeel (amylose) in planten planten, cellulose in celwanden planten, glycogeen in lever en spieren dieren
  

Wat zijn essentiële aminozuren?

Eiwitten

Eiwit = proteïne

Polymeer van aminozuren verbonden door peptidebindingen

20 soorten aminzuren

• Essentiële aminozuren (uit voedsel)
• niet-essentiële aminozuren (zelf maken)

Verschil aminozuren door restgroep

Amino groep

Zuur groep

Beschrijf van alle 4 de structuren van eiwitten

Structuur van eiwitten

Primaire structuur

Volgorde van aminozuren

Secundaire structuur

α-helix and β-sheet (spiralisatie)

Tertiaire stuctuur

Vouwing polypeptide door aminozuren die elkaar aantrekken of afstoten (waterstof- of zwavelbrug, hydrofiel/hyrdrofoob)

Quaternaire structuur

Meerdere polypeptiden die samen 1 eiwit vormen

Zwavelbrug tussen aminozuren

Wat is de belangrijkste functie van vetten?

1. Brandstof
2. Bouwstof
3. Reservestof

Vetten

Vetten = lipiden

• Hoge energiedichtheid
• Reservestof
• Warmte-isolatie
• Onderdeel van vitaminen, hormonen en cholesterol

Wat is het verschil tussen verzadigde en onverzadigde vetten?

Structuur van vetten

Binding van glycerol met drie vetzuurketens

Verzadigd vetzuur

Verzadigd met H-atomen

Geen dubbele bindingen

Onverzadigd vetzuur

Niet verzadigd met H-atomen

1 dubbele binding

 of meerdere dubbele bindingen (= meervoudig onverzadigd)

Fosfolipiden

Vormen celmembranen

Hydrofiele kop (fosfaat) 

hydrofobe staart (vetzuren)

Lesdoel check

Kan jij...

 

• de aerobe en anaerobe dissimilatie van glucose beschrijven?

Hoe gaat ADP naar ATP?

1. Door het loskoppelen van een fosfaatgroep
2. Door het binden van een fosfaatgroep

ATP

• Meest gebruikte energiedrager in organismen
• ATP is een molecuul met drie fosfaatgroepen
• ADP bevat twee fosfaatgroepen
• Energie kan gebonden worden aan ADP --> ADP wordt dan ATP.
• Als energie wordt afgegeven wordt ATP --> ADP 

Energie nodig? --> Fosfaatgroep afscheiden

Energie opslaan? --> Fosfaatgroep binden

ATP/ADP

• De energie die vrijkomt bij dissimilatie (verbranding) wordt eerst opgeslagen in de vorm van ATP (adenosinetrifosfaat): 

ADP + P + energie → ATP

  

• Wanneer er energie nodig is wordt ATP weer omgezet in ADP: ATP → ADP + P + energie

Welke 2 vormen van dissimilatie ken jij?

Aerobe dissimilatie is.....

1. Met zuurstof
2. Zonder zuurstof

Welke 2 vormen van Anaerobe dissimilatie zijn er?

Waar vindt aerobe dissimilatie plaats?

1. In de celkern
2. In het cytoplasma
3. In het mitochondrium
4. In de bladgroenkorrels

Waar vindt anaerobe dissimilatie plaats?

1. In de celkern
2. In het cytoplasma
3. In het mitochondrium
4. In de bladgroenkorrels

Wat is een andere naam voor anaerobe dissimilatie?

Hoeveel keer meer energie levert aerobe dissimilatie ten opzichte van anaerobe dissimilatie?

Vormen van dissimilatie

1.  Aerobe dissimilatie
   glucose dissimileren (afbreken) met behulp van zuurstof
2. Anaerobe dissimilatie
   glucose dissimileren zonder zuurstof
   2 manieren:
   A) melkzuurgisting (door melkzuurbacteriën en in spieren)
   B) alcoholgisting (door eencellige gisten = schimmels)

Aerobe dissimilatie (verbranding)

• Met O2
  
• Volledige afbraak van glucosemoleculen: 

C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + energie (36 ATP)

• Vindt voor het grootste deel plaats in mitochondriën
  

Aerobe dissimilatie

Bij dit proces komen warmte-energie, chemische energie (ATP), H₂O en CO_{2 vrij}.

Meer weten? Klik op deze link. 

De aerobe dissimilatie van glucose wordt dus volledig afgebroken in koolstofdioxide, water en energie (ATP). Dit gebeurt in 4 belangrijke stappen:

Glycolyse

Decarboxylering

Citroenzuurcyclus

Oxidatieve fosforylering

De aerobe dissimilatie begint bij de glycolyse. Glycolyse is het proces dat 1 glucose-molecuul omzet in 2 pyrodruivenzuur moleculen. Dit gebeurt met behulp van speciale enzymen in het cytoplasma.

Anaerobe dissimilatie (gisting)

• Zonder O2
• Geen volledige afbraak van het glucosemolecuul
• Er komt weinig energie vrij (2 ATP)
• Twee vormen: alcoholgisting door gistcellen en melkzuurgisting door melkzuurbacteriën en in spieren

Melkzuurgisting --> verzuring (in spieren)

Er is meer energie nodig dan de anaerobe dissimilatie kan opleveren. Er ontstaat melkzuur door melkzuurgisting in de spieren. (Of fosforzuur door ATP--> ADP)

C₆H₁₂O₆ → 2 C₃H₆O₃ + energie (2 ATP)

glucose--> 2 melkzuur en weinig energie

In cytoplasma

(Melkzuur wordt in de lever weer omgezet in glucose)

De glucose wordt bij de melkzuurgisting eerst tot 2 pyrodruivenzuren afgebroken, dus de glycolyse wordt wel doorlopen. Daarna worden de twee pyrodruivenzuren omgezet in melkzuur. Dit melkzuur zorgt voor bijvoorbeeld verzuring in de spieren wanneer je aan het sporten bent.

Melkzuur omzetten in glucose (lever kost ATP en zuurstof is nodig)

Melkzuurgisting door bacteriën

Verzuring van voedingsmiddelen

Melkzuurbacteriën worden o.a. gebruikt voor de productie van kaas, yoghurt en zuurkool. Ph zuurkool = 3,5 of minder

Alcoholgisting

C6H12O6  → 2C2H6O +2CO2 + energie (2 ATP)

glucose --> 2 alcohol + 2 koolstofdioxide 

bier, wijn, brood

Lesdoel check

Kan jij...

• de dissimilatie van eiwitten en vetten beschrijven?

Waar vindt de verbranding van eiwitten en vetten plaats in de cel?

Maak een schema van het proces glucogenese. Vermeld de juiste organen en hormonen!

Maak nu ook een schema van de gluconeogense.
Vermeld de juiste organen en hormonen!

Dissimilatie eiwitten, koolhydraten en vetten

De bouwstenen van eiwitten en vetten kunnen ook worden verbrand in de mitochondriën om energie te leveren.

Geen energiebehoefte

De lever slaat glucose op in de vorm van glycogeen:

Glycogenese: het vormen van glycogeen  uit glucose met behulp van het hormoon insuline (uit de alvleesklier)

Gluconeogenese: het vormen van glucose uit glycogeen uit de lever met behulp van glucagon (ook uit de alvleesklier)

Aan de slag!

Oefenen op biologiepagina.nl met de examenopdrachten of de oefentoets

Opdrachten niet af = huiswerk

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!