Bs 1 genotype en fenotype en Bs2 chromosomen en genen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Wat gaan we doen?

Toets bespreken (volgende week) --> vergeten

Starten thema 5 erfelijkheid en evolutie

Uitleg BS 1 genotype en fenotype

Uitleg BS2 

Weet jij wat erfelijke eigenschappen zijn?

2. Voorkennis activeren

De docent activeert relevante voorkennis aan de hand van een terugblik-opdracht, waarbij eventueel een beroep op de thuistalen wordt gedaan. Op deze manier biedt de docent een kapstok om nieuwe stof te verbinden aan de eerder geleerde stof en richting te geven aan het verdere verloop van de les. Tegelijkertijd worden hiermee misconcepties van leerlingen zichtbaar gemaakt, waar de docent vervolgens gericht op in kan spelen. 

Thema 5 

Erfelijkheid en evolutie

Leerdoelen

5.1.1 Je kunt benoemen dat alle cellen van je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

5.1.2 Je kunt omschrijven wat het genotype en het fenotype zijn.

Je lichaam is opgebouwd uit cellen. Alle cellen hebben een celkern met daarin de informatie voor je erfelijke eigenschappen. Die informatie heb je gekregen van je ouders.

Erfelijke informatie 

• Lichaamscellen
  
• Chromosomen
• DNA

Erfelijke informatie

Lichaamscellen: 46 chromosomen

Chromosomen: DNA+eiwit

DNA: drager van erfelijke informatie

Celdeling

• Nieuwe cellen ontstaan door celdeling.
• Bij een celdeling deelt één cel zich in twee.

 Celdeling

Mitose:

• Gewone celdeling
• Dochtercellen hetzelfde als moedercel
• Hetzelfde genotype (erfelijke aanleg)

Erfelijke informatie

Met je erfelijke informatie wordt je geboren, dit kan niet veranderen in je leven. Alle informatie die in je DNA staat, kun je dus niet veranderen!

Genen

Stukje DNA dat een 'code' voor een erfelijke eigenschap bevat, noemen we een gen.

Een gen codeert dus voor een specifieke erfelijke eigenschap.

genotype

genotype is de erfelijke informatie voor alle eigenschappen van het organisme (de mens bijvoorbeeld)

• Ontstaat op moment van bevruchting
• Je kunt ze niet veranderen!
  

       Genotype

Genotype
Informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

Fenotype 

• De eigenschappen van een organisme, waaronder het uiterlijk = fenotype
• Genotype + invloeden uit de omgeving = fenotype 
•  Het fenotype kan je veranderen het genotype NIET.

Genotype en fenotype

Genotype

Fenotype

Welke beschrijving hoort bij welk begrip?

Bevat informatie over één erfelijke eigenschap

Lange dunne draad in de celkern, bevat erfelijke informatie

De stof die de code bevat over erfelijke eigenschappen

Chromosoom

DNA

Gen

fenotype

Genotype

Wordt deze eigenschap bepaald door het  genotype / fenotype of door beiden?

GENOTYPE

FENOTYPE

BEIDEN

Iemands

lengte

Iemands

bloedgroep

Iemands bruine ogen

Iemands nieuwe haarkleur

Iemands hoge cholesterol-gehalte

Thema 5:

Erfelijkheid en evolutie

Basisstof 2: Chromosomen en genen

Leerdoelen

5.2.3 Je kunt beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

5.2.4 Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen. De informatie hiervoor is opgeslagen in 46 chromosomen. Van elk chromosoom heb je er twee.

Paren

Paren: Chromosomen komen in paren voor, 23 paar. Elke paar > dezelfde informatie

Geslachtscellen

Eicellen en zaadcellen zijn geslachtscellen.

In geslachtscellen komen chromosomen niet in paren voor, maar enkelvoudig. 

     - Dus niet 46 chromosomen maar 23.

Bevruchting

• Tijdens de bevruchting smelten de celkernen samen
• Ontstaat variatie in de erfelijke eigenschappen
• Genen voor dezelfde erfelijke eigenschap gekregen van mama (23) en papa (23).
• Sterke genen komen tot uiting in het fenotype. 

Geslachtschromosomen

De lichamelijke geslachtskenmerken worden bepaald door de geslachtschromosomen.

Vrouw = XX

Man = XY

de stof met de erfelijke informatie

proces waarbij een cel zich opsplits in twee nieuwe cellen

ontstaan van nieuw organisme met eigen genotype vanuit uit twee geslachtscellen met ieder hun eigen enkelvoudige genen

de zichtbare erfelijke eigenschappen

alle informatie over de erfelijke eigenschappen

een stukje van een chromosoom (of een stukje DNA) met informatie over één erfelijke eigenschap

een streng DNA waarin de informatie van meerdere erfelijke eigenschappen zit

Dat wat je van je ouders aan eigenschappen hebt meegekregen

erfelijkheid

genotype

fenotype

chromosoom

gen

DNA

celdeling

geslachtelijke voortplanting

DNA

Celkern + 

Chromosoom

Gen

Chromosoom

Michelle en Nico praten over chromosomen.
Michelle zegt dat chromosomen lange, dunne draden zijn.
Nico zegt dat chromosomen veel genen bevatten.

Wie heeft, of wie hebben gelijk?

1. alleen Nico
2. alleen Michelle
3. zowel Nico als Michelle

In geslachtscellen komen chromosomen en genen ......

1. Enkelvoudig voor
2. In paren voor

Bevat een chromosoom één gen of meerdere genen?

1. Een chromosoom bevat één gen
2. Een chromosoom bevat meerdere genen

Leerdoelen

5.1.1 Je kunt benoemen dat alle cellen van je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

5.1.2 Je kunt omschrijven wat het genotype en het fenotype zijn.

5.2.3 Je kunt beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

5.2.4 Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Opdrachten maken!