Ziekenhuisproject

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Biologie

Benodigheden

- Schrift

- Pen, potlood

- Laptop

LessonUp: 

nee, nog niet

Telefoons niet zichtbaar!

Programma

• Uitleg project
• Groepjes maken
• Aan de slag
  

Het ziekenhuisproject

- Je maakt kennis met een aantal onderwerpen uit klas 4.

- Je onderzoekt een patiënt met een erfelijke aandoening waarover je vragen moet beantwoorden.

- Uitleg kan je vinden in het boek van leerjaar 4 of via de lessonup die ik deel.

- Elke les behandel ik een of twee onderwerpen.

- Overige lestijd/KWT: werken aan het project

- Week voor de herfstvakantie: presentaties!

Bloedvaten

In de volgende dia's vind je informatie over het onderwerp bloedvaten.

https:

Antigenen (bloed)

Ezelsbruggetje: antigeen = gemeen || antistof = tof

Bloed

Bloed bestaat uit:

- bloedplasma

- vaste bestanddelen

Bloed

Bloed bestaat uit:

- bloedplasma, bevat o.a. antistoffen

- vaste bestanddelen bevat:

Rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes.

Bloedgroepen

Er zijn vier soorten bloedgroepen:

- A

- B

- AB

- O

Bloedgroep wordt bepaald door antigenen aan buitenkant van de cel.

Bloedgroepen

Mensen met bloedgroep A hebben antigeen A op de rode bloedcellen.

En ook antistoffen tegen antigeen B in het bloedplasma.

Antistoffen

Antistoffen passen precies op antigeen waarvoor ze bedoeld zijn.

Als dit gebeurt bij verkeerde transfusie: bloed klontert samen in de bloedvaten.

Bloedgroep bepalen

Je hebt nodig:

- druppel bloed

- antistoffen A en B

Voeg druppel samen met de antistof en kijk of het stolt.

Zo ja, dan heeft diegene dat antigeen.

Bloedgroep bepalen

P heeft dus bloedgroep A

Q heeft bloed groep B

R heeft bloedgroep AB

S heeft bloedgroep 0

https:

0

Bloed donor

Bloed krijgen en geven

Rhesusfactor is ook een antigeen.

Als je bloed nodig hebt, krijg je bloed van iemand met dezelfde bloedgroep.

Soms is die bloedgroep niet aanwezig. Wat dan?

Bloed krijgen en geven

Als je bloed krijgt,
krijg je alleen de rode bloedcellen (niet de antistoffen).

Stel je hebt bloedgroep A. Van welke bloedgroep kan je bloed ontvangen?

Bloed krijgen en geven

Bloedgroep 0 = universele donor.

Bloedgroep AB = universele acceptor.

Bloed krijgen en geven

Bloedgroep 0 = universele donor.

Bloedgroep AB = universele acceptor.

https:

Genotype

Genen 

Een gen bevat een erfelijke eigenschap.

Op een chromsoom liggen heel veel genen (enkelvoud = gen)

Ieder gen heb je twee keer:

*  een keer gehad van je moeder

*  een keer gehad van je vader

Samen bepalen de twee genen hoe je eruit ziet voor die eigenschap

Genotype en fenotype

Genotype = de genen (erfelijke eigenschappen) die je van je ouders krijgt

Fenotype = hoe je eruit ziet. 

Dit kan anders zijn dan je genotype, veroorzaakt door het milieu (= je omgeving)

Genotype + Milieu --> Fenotype

genotype

fenotype

0

Stamboom

V2

Onderzoek naar erfelijkheid in de familie

Stambomen

0

Een stamboom

stamboom

tekens: vierkantjes of bollen

kleuren: met of zonder eigenschap

Gegevens halen uit een stamboom

Uit een stamboom haal je in de volgende situatie wat dominant is en wat recessief is:

Zoek twee gelijke ouders qua fenotype (uiterlijk). Krijgen zij een kind met een ander fenotype, dan:

* hebben de ouders het dominante fenotype 

* zijn de ouders allebei heterozygoot 

* Heeft het kind  het recessieve fenotype.

Drager

Als een aandoening recessief overervend is:

Dan heb je de aandoening alleen, als je het geen 2 keer hebt (aa)

Heb je Aa, dan ben je DRAGER, je hebt het gen wel, maar je bent niet ziek.

 Als 2 dragers nakomelingen krijgen, dan hebben zij 

25% kans op een kind met die aandoening (aa).

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

De eigenschap van de ouders is dominant

De beide ouders zijn heterozygoot

Nummer 2 is homozygoot voor de recessieve eigenschap

Een stamboom maken
voor een bepaalde

eigenschap

- stel het fenotype vast
- stel het genotype vast, begin bij
  degene die een afwijkend fenotype heeft

- Zet de informatie die je hebt over het genotype neer

Hoe kan je alle genotypes invullen in een stamboom?

(probeer het in te vullen op een kladblaadje)

Tip 1:  zoek twee ouders met hetzelfde fenotype en een kind met een ander fenotype

Hans en Karin hebben allebei donker haar, maar hun zoon Stefan heeft rood haar. 

Dit betekent dat:

Hans en Karin heterozygoot zijn.

Donker haar dominant is

Rood haar recessief is

schrijf nu eerst op wat je weet

Donker haar is dominant

Rood  haar is recessief

AA  donker haar, homozygoot

Aa  donker haar, heterozygoot

aa  rood haar, homozygoot

Tip 2:  Je kunt nu de recessieve eigenschap invullen 

Daar is het genotype aa van

Hans en Karin hebben allebei donker haar, maar hun zoon Stefan heeft rood haar. 

Dit betekent dat:

Hans en Karin heterozygoot zijn.

Donker haar dominant is

Rood haar recessief is

Tip 3:  Nu kan je stap voor stap de andere genotypes invullen. Soms weet je gewoon niet zeker welk genotype een persoon heeft!!

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa