H4 week 10

• Godsdienst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Normaal is relatief

Iets is pas zinvol in een bepaalde context

Moraal= geheel van normen en waarden

individuele moraal vs. groepsmoraal

Waarden: ideeën achter de regels

Normen: concrete regels

Kohlberg- psycholoog

3 stadia in het morele denken

pre-conventioneel  conventioneel    post-conventioneel

Preconventionele stadium

Gaat over jonge kinderen

Richten zich naar straf en beloning

Kan zich nog moeilijk verplaatsen in een ander

Conventionele stadium

Richten zich naar sociale instemming of afkeuring

Gaat over adolescenten

Rolmodellen

Postconventionele stadium

Veelal volwassenen

Richten zich naar morele principes 

en grondbeginselen

Voorbeelden: Gandhi of King

Bijbels mensbeeld

Mens is geschapen door God, daarom gewild.

Mens is een uniek wezen, bewust van God/het hogere.

Gevolgen voor ethiek?

Hoge waardering voor menselijk leven- omzien naar de zwakkeren (solidariteit)

Biologisch mensbeeld

Mens heeft verwantschap met de dieren

Het menselijk brein heeft overeenkomsten 

met dieren- reptielenbrein, oude-zoogdierhersenen- 

maar is verder doorontwikkeld.

Biologisch mensbeeld

Gevolgen voor moraal: moraal draait 

om overleven van de soort.

Survival of the fittest

Ontwikkeling van de moraal zorgt

 voor hoogwaardigere kwaliteit van leven.

Psychologisch mensbeeld- Freud

Mens wordt gedreven door zijn eigen

driften- (seksuele) verlangens.

Mens heeft opvoeding nodig, maar mens moet niet 

in de knel komen tussen biologische driften en 

verwachtingen van zijn omgeving.

Psychologisch mensbeeld- Behaviorisme

Richt zich op het conditioneren van gedrag

Gedrag aanleren door straffen belonen. 

Wij zijn ons brein

Mensbeeld gebaseerd 

op de neurlogie.

Mens wordt bepaald door het brein

= deterministisch.

Doelethiek

je kijkt naar de mogelijke gevolgen van je handeling

je let dus op de situatie en de omstandigheden:

je bent pragmatisch (praktisch)

Hedonisme

Epicurus: Geluk bereik je door een sobere levensstijl

Echte vriendschap is geluk

Regel 1: Je moet niet meer willen dan strikt noodzakelijk is voor je lichamelijke behoeften.

Regel 2: Je moet niet alles willen hebben wat andere ook hebben.

Doel/gevolgenethiek: 

Utilisme

Een handeling is goed als de gevolgen

 voor de meeste betrokkenen goed zijn.

Jeremy Bentham: 

het algemeen belang staat voorop

Doel/gevolgenethiek: 

Utilisme

John Stuart Mill: geluk is meer dan een (lust) gevoel/genot.

Kwaliteit van verlangens bepaalt ook kwaliteit van geluk.

"Beter een ontevreden mens, dan een tevreden varken; beter een ontevreden Socrates, dan een tevreden dwaas."

Plichtethiek

Je beslist vanuit je principes, je idealen of je geloof

De omstandigheden of de situatie doen er niet toe:

je bent een idealist

Plichtethiek

Kant:        Je doet iets omdat het je plicht is

Levinas: Je doet iets omdat de Ander dat van je vraagt, de ander doet een beroep op je verantwoordelijkheid

Immanuel Kant-

 doen wat je morele plicht is

Scherpe kritiek op doel-ethiek: egoïstisch

Alleen over onze wil kan een moreel oordeel vallen. 

De innerlijke vastbeslotenheid om datgene te doen, waarvan je weet dat het gedaan moet worden, is goed.

Categorische imperatief

1. Handel altijd zo, dat wat jij besluit te doen, in dezelfde situatie door alle mensen gedaan moet kunnen worden.

2. Handel bij alles wat je doet zo, dat de mens altijd een doel is en nooit een middel. 

Vb. leugentje om bestwil - Vb. oud iemand helpen oversteken

Emmanuel Levinas

Joods filosoof/ethicus, Tweede Wereldoorlog-overlevende

Veel nagedacht over geweld. 

Niet uit plicht, maar uit verantwoordelijkheid

Plicht voelt als iets wat wordt opgelegd= beperking van vrijheid

Verantwoordelijkheid= antwoord willen geven op vrijheid

Aan wie geef je antwoord? Aan de Ander.