4H4V Spelling - aan elkaar of los t/m sommige-sommigen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Spelling

Aan elkaar of los?

Welk woord is juist gespeld?

1. Rode bessenjam
2. Spoedeisendehulp
3. Lange afstandsloper
4. Goedgehumeurd

Schrijf de volgende woorden aan elkaar:

• Samenstellingen van twee of drie woorden: bagagedrager, fietspomp, hoogstnoodzakelijk, goedgehumeurd, langetermijnplanning
• Samenstellingen van woorden die vaak met elkaar voorkomen en daardoor aan elkaar geschreven worden: lesgeven, koffiedrinken, theedrinken
  
• Getallen tot duizend (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend: drieëntwintig, achthonderdtien, twintigduizend. Maar: drie miljoen, vijf miljard.
  
• Combinaties van voorzetsels / voorzetsels en bijwoorden: voorin, dichtbij
• Voornaamwoordelijke bijwoorden die bestaan uit er, hier, daar, waar + vz: eronderdoor, hiertegenover, daarover, waarheen, waarbij.
  

Welk woord is juist gespeld?

1. viool spelen
2. bagage drager
3. erbovenop
4. achthonderd tien

Tips:

• Tip 1: kijk of het woord één klemtoon heeft. Je schrijft een woord aan elkaar als het één klemtoon heeft: Zilveren ring – spreek je niet uit in één adem  vs. boekenplank – spreek je uit in één adem 
• Tip 2: bekijk de onvervoegde vorm en benoem het hele werkwoord:
  er + naar + uit + kijken = ernaar uitkijken want uitkijken naar & er + van + uit + gaan = ervan uitgaan want uitgaan van  
• Tip 3: kijk in de samenstelling of het eerste woord iets zegt over het laatste deel, of alleen over het eerste deel.: Lange afstandsloper – “lange” zegt iets over de afstand en niet over de loper  = langeafstandsloper.
  

Tip 3

Dikke boekenschrijver?

Dikkeboeken schrijver?

Dikkeboekenschrijver?

1. Het woord dat los staat, zegt altijd iets over het hele woord dat erna staat. 

2. Zodra het woord vast wordt geschreven aan de samenstelling, zegt het enkel iets over het eerste deel van de samenstelling.

Welk woord is juist gespeld?

1. erop uittrekken
2. erop uit trekken
3. er opuittrekken
4. eropuit trekken

Welk woord is juist gespeld?
(roest+vrij+stalen+pannen)

1. roest vrijstalenpannen
2. roestvrij stalenpannen
3. roestvrijstalen pannen
4. roest vrijstalenpannen

Welk woord is juist gespeld?

1. korte termijnplanning
2. korte termijn planning
3. kortetermijnplanning
4. kortetermijn planning

Aan elkaar of los

Voorgaande regel geldt niet voor voorzetsels die bij een samengesteld ww of znw horen:

Ik leg mijn armband daar op tafel. Daarginds staat een tafel en ik leg mijn armbanden daarop.

Hij zat erover in (inzitten) dat hij slechte cijfers had gehaald. Zie je die houten kist? Janneke zat erbovenop (zitten).

N.B.! Kijk dus altijd goed welke delen bij elkaar horen: wat hoort bij het werkwoord en/of wat bij het zelfstandige naamwoord?

Kies de juiste spelling: Mijn fiets stond.... (meerdere antwoorden)

1. Dichtbij
2. Dichtbij de kerk
3. Dicht bij
4. Dicht bij de kerk

Aan de slag!

Les 1: Maak opdracht 2 t/m 4 p. 289-291. Let op! Je schrijft de opdrachten helemaal uit in je schrift.  

--> einde les nakijken, dus alles is af!

Klaar? Les 2: Pak een laptop. Ga naar de ELO. Kies 'leermiddelen', daarna 'Nieuw Nederlands'. 

NN-digitaal

1. Past zich aan aan jouw niveau.

2. Ik kan meekijken met hoeveel je gedaan hebt.

Instructies

1. Log in op Magister.

2. Ga naar 'leermiddelen'.

3. Kies 'Nederlands' en klik op hetgeen daarachter staat. 

4. Klik op 'volgende'.

5. Ga naar hoofdstuk 8 en klik het onderdeel aan waar jij nog mee wilt oefenen.

Vandaag

Uitleg paragraaf 9 en 10

Zelfstandig werken

Proefwerk

- volgende week (wo-do-vrij)

- weging 1x (totaal P1 = 3x)

- alle onderdelen van spelling (behalve 'getallen')

Liggend streepje

• Koppelteken
• Afbreekteken
• Weglating

Liggend streepje - koppelteken I

Koppelteken:

1. Om uitspraakproblemen te voorkomen (klinker-botsing): giro-overzicht, radio-omroep, studie-uren, mini-jurk.
   
2. Naam van getrouwde vrouwen: Mevrouw De Groot-de Vries
   
3. In woorden met voorvoegsels: adjunct-, aspirant-, aspirant-, collega-, ex-, interim-, niet-, non-, oud-. Collega-docent, adjunct-directeur
   
4. Voor een hoofdletter: anti-Duits, oer-Hollands, on-Nederlands
   

Welk woord is juist gespeld?

1. diploma-bijeenkomst
2. giro-rekening
3. arbodienst
4. pabo-student

Liggend streepje - koppelteken II

(5) In combinaties met titels en beroepen: geneesheer-directeur, tolk-vertaler

(6) Bij aardrijkskundige namen, of woorden die daarvan afgeleid zijn: Noord-Spanje, Zuid-Holland, Zuid-Hollander, Nieuw-Zeelandse.

(7) Bij letters, cijfers, andere tekens en of St of Sint/sint: dvd-speler, A4-papier, $-teken, Sint-Janskerk, VVD-kantoor.

(8) In woorden die anders onoverzichtelijk worden: kant-en-klaarmaaltijd, zwart-witfoto, hyena-vel, hand-en-spandiensten

(9) Let op! Bij letterwoorden schrijf je in de samenstelling een streepje: vwo-leerling,. Bij afkortingen die je uitspreekt als één woord, komt er geen streepje, dus: havoleerling!

Kies de juiste spelling

1. havoleerling
2. cdspeler
3. vwo-leerling
4. vwoleerling

Liggend streepje - weglatingsteken

Zet een streepje op de plaats waar een deel van het woord is weggelaten: 

voordeuren en achterdeuren                voor- en achterdeuren  

binnenland en buitenland                       binnen- en buitenland

-->Mag alleen bij een deel van een woord dat eraan vast zit.

Maar: oude boeken en nieuwe boeken = oude en nieuwe boeken.

Maar: oude fabrieken en schoenenfabrieken = onveranderd 

Kies de juiste spelling.

1. vwo- en havo-leerlingen
2. vwo- en havoleerlingen
3. vwo leerlingen en havo leerlingen
4. vwo en havo-leerlingen

Kies de juiste spelling.

1. oude- en nieuwe wegen
2. Keel, neus en oorarts
3. autoin- en verkopers
4. carnavalsfeesten en - optochten

4V: Aan de slag! 

1. Maak opdracht 3 t/m 6 op p. 304.

Klaar? Werk vast zelfstandig verder:

2. Maak opdracht 1 t/m 6 op p. 305-306.

Trema, accent en apostrof

Trema

Zelfstandig theorie bekijken

Kies de juiste spelling:

1. Officiëel
2. Begroeiïng
3. ideëen
4. conciërge

Apostrof

Kies de juiste spelling:

1. Lieke's boek
2. Liekes boek

Apostrof

Gebruikt als weglatingsteken en om uitspraakproblemen te voorkomen:

(1) Op de plaats van de weggelaten letter: m’n, z’n, ‘t, ‘s winters, ‘s-Gravenhage.

(2) Op de plaats van een weggelaten bezits-s: Frits’ fiets

(3) Om uitspraakproblemen bij het meervoud en bezitsaanduidingen te voorkomen: Marja’s parfum, Benno’s sieraden, opa’s stoel. Maar als er geen uitspraakproblemen zijn, dan schrijf je de ‘s’ vast: Tims broek, Jannekes publicaties.

(4) In afleidingen van letter- en cijferwoorden: vmbo’er, CDA’er, 55+’er, sms’en, ge-sms’t.

Let op: afleidingen van letterwoorden die je als woord uitspreekt, schrijf je zonder apostrof (havoër) en in samenstellingen met een letter- of cijferwoord zet je geen apostrof maar een liggend streepje: vwo-leerling, CDA-voorzitter.

Kies de juiste spelling

1. A4-tje
2. vwoër
3. havo'er
4. havoër

Kies de juiste spelling:

1. Cowboy'tje
2. Renate's boek
3. Baby'tje
4. sms-en

Vandaag

Les 1: uitleg en zelfstandig werken

Les 2: zelfstandig werken en oefenen voor de toets

Sommige of sommigen?

Is onderstaande zin juist of onjuist?
Sommige leerlingen vinden spelling moeilijker dan andere.

1. Onjuist
2. Juist

Vul de juiste vorm in: Sommige(n) dieren zijn liever dan andere(n).

Sommige of sommigen?

Geldt ook voor woorden als enkele(n), vele(n), alle(n), beide(n).

■Schrijf ‘sommige’ wanneer:

(1)het terugslaat op een dier of ding óf

(2)het bijvoeglijk gebruikt is.

■Schrijf ‘sommigen’ wanneer:

(1) het zelfstandig gebruikt wordt én het betrekking heeft op personen.

Sommige of sommigen?

Een woord wordt zelfstandig gebruikt als je achter het woord geen zelfstandig naamwoord uit de zin in kunt vullen.

Bijvoeglijk:

De treinreizigers waren boos op de NS en sommige eisten een schadevergoeding.

want: De treinreizigers waren boos op de NS en sommige (treinreizigers) eisten een
schadevergoeding.

Zelfstandig: ‘Wij hebben het vertrouwen verloren’, zeiden de journalisten, die allen
van mening waren dat de militairen de situatie in Kunduz te gunstig voorstelden.

want:‘Wij hebben het vertrouwen verloren’, zeiden de journalisten, die allen journalisten van mening waren dat de militairen de situatie in Kunduz te gunstig voorstelden.

Is onderstaande zin juist of onjuist?
Van die mensen zou ik best enkelen weg willen sturen.

1. Juist
2. Onjuist

Is onderstaande zin juist of onjuist?
Beide komen trouw op mijn verjaardag.

1. Juist
2. Onjuist

4V: Aan de slag!

1. Maak opdracht 1 t/m 6 op p. 305-306.

2. Maak opdracht 1 t/m 3 op p. 309. 

4H: Aan de slag!

1. Maak opdracht 2 t/m 4 op p.292.

2. Maak opdracht 1 t/m 5 op p. 293-294.

3. Maak opdracht 1 t/m 3 op p. 296-297.