Versie 1.0 les 2 -Onderzoeksvaardigheden – Informatie zoeken en evalueren

• Mentorles
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Onderzoeksvaardigheden

Informatie zoeken en evalueren

Dit weet je al

Dit leer je nu

Doen

Terugkijken

Reflecteren

Onderzoeken

Communiceren

Hoe werkt het?

Deze slide komt iedere keer terug. Alle drie de onderwerpen hebben een andere kleur. Deze kleur komt ook terug in de achtergrond van de slides.

Vaardigheden:

Reflecteren

Onderzoeken

Onderzoeken

Communiceren

Hier komt  een uitgebreidere advanced organiser, die komt in alle lessen terug.

Verschillende informatiebronnen benoemen

Aan het einde van de les kun je:

Verschillende informatiebronnen sorteren op 

een schaal van minst tot meest betrouwbaar

Factoren die de betrouwbaarheid van een 

informatiebron beïnvloeden benoemen

Uitleggen wat het belang is van betrouwbare versus onbetrouwbare bronnen

Wat voor soort informatiebronnen 

ken je al?

Vanaf hier: individueel!

Woordweb
Vraag: Wat soort informatiebronnen ken je?
Potentiële antwoorden: boeken, Wikipedia, TV, (online) kranten, wetenschappelijke artikelen, sociale media, tijdschriften, webpagina’s aangereikt van school, andere webpagina’s, etc

Vraag: Hoe kunnen we onze antwoorden categoriseren?
Doe: Sleep de antwoorden van de leerlingen naar elkaar die bij elkaar horen. Schrijf het hoofdthema erbij.

In 2016 waren de verkiezingen in de VS. Er lekten e-mails uit van één verkiezingsdeelnemer op WikiLeaks. Op verschillende websites stonden artikelen waarin werd gezegd dat er in de e-mails geheime boodschappen stonden over mensenhandel en pedofilie.  

Vraag 1: Bronnen over internationaal nieuws 

Welke bron raadpleeg jij als eerste om de waarheid te bepalen? 

Internationale nieuwswebsite

Nederlandse nieuwswebsite

Google

WikiLeaks

Sociale media

Anders

Stel, je gaat deze zomervakantie naar Thailand. Een vriendin raadt je aan om twee vaccinaties te nemen, namelijk DTP en Hepatitis A. Een andere vriend zegt dat deze vaccinaties slecht voor je zijn en raadt het af.

Vraag 2: Bronnen over vaccineren  

Welke bron raadpleeg jij als eerste om de waarheid te bepalen?

GGD

Google

Sociale media

Wetenschappelijk onderzoek

Wikipedia

Anders

Stel, voor je profielwerkstuk doe je onderzoek naar hoeveel spinnen mensen in een jaar opeten in hun slaap. 

Vraag 3: Bronnen voor je profielwerkstuk  

Welke bron raadpleeg jij als eerste om de waarheid te bepalen?

Google

Internationale nieuwswebsite

Nederlandse nieuwswebsite

Sociale media

Wetenschappelijk onderzoek

Wikipedia

Anders

Welke informatiebron jij gebruikt hangt heel erg af van het onderwerp van je vraag en je doelstelling. Hoe veel tijd heb je om het antwoord te vinden? En hoe gedetailleerd heb je informatie nodig? 

 

Welke bron gebruik je wanneer?

Snel en eenvoudig antwoord	Google of Wikipedia
Gedetailleerd overzicht	Boeken en wetenschappelijke artikelen
Lokaal, nationaal en internationaal nieuws	Kranten, tijdschriften of de TV
Jouw eigen wereld en mensen om je heen	Sociale media

#betrouwbaar

Wat maakt een bron:

Dat leer je in de 

volgende opdrachten!

Als het alleen gaat om je onderwerp, de tijd die je hebt en hoe gedetailleerd je informatie nodig hebt, kan je vast zelf al goed inschatten welke bron je kunt gebruiken. Echter, er is nog een belangrijk punt dat je mee zou moeten nemen in je keuze: de betrouwbaarheid van je bron. In de komende opdrachten leer je hier meer over.

Als het alleen gaat om je onderwerp, de tijd die je hebt en hoe gedetailleerd je informatie nodig hebt, kan je vast zelf al goed inschatten welke bron je kunt gebruiken. Echter, er is nog een belangrijk punt dat je mee zou moeten nemen in je keuze: de betrouwbaarheid van je bron. In de komende opdrachten leer je hier meer over.

 

Betrouwbaarheid van bronnen

Geef hier jouw definitie van een betrouwbare bron.

ter info:

in de tekst van 12 13 en 14 heb ik wat formuleringen aangepast

Openvraag

Vraag: Hoe definieer je betrouwbaarheid eigenlijk?

Voorbeeld antwoord: bijv. Dat wat er wordt gezegd ook echt de waarheid is; dat je de informatie kunt vertrouwen; In Ensie: Betrouwbaarheid - v., het feit dat of de mate waarin iets of iem. te betrouwen of geloofwaardig is: de betrouwbaarheid der berichten ; zijn betrouwbaarheid laat te wensen over ; politieke betrouwbaarheid.

officieel in onderzoek: Bij betrouwbaarheid gaat het om hoe consistent een methode iets meet. Hierbij is het van belang dat de uitkomsten hetzelfde zijn als je de meting of het gehele onderzoek op exact dezelfde wijze nog een keer uitvoert (reproduceert of repliceert).)

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe betrouwbaar zijn deze bronnen?

Klik op de hotspots om de bronnen te openen.

Onderzoek: Een onderzoek is betrouwbaar als je dezelfde uitkomsten zou krijgen als je hem op exact dezelfde wijze nog een keer uitvoert. 

Krant: De krant is betrouwbaar afhankelijk van welke krant het is, wie het heeft geschreven en hoe goed diegene diens bronnen heeft gecheckt.

Sociale media: is betrouwbaar wanneer de persoon diens bronnen heeft gecheckt. Diegene is nog betrouwbaarder als die diens bronnen vermeld.

Wikipedia: doet aan kwaliteitscontrole. Bekijk of een artikel (recente) referenties, bronnen, noten en literatuurverwijzingen heeft.

Hoe zou je de verschillende type bronnen ranken m.b.t. betrouwbaarheid?

Onderzoek

Krant

Sociale media

minst betrouwbaar

meest betrouwbaar

Wikipedia

Sleepvraag
Vraag: Hoe zou je de verschillende type bronnen nu ranken m.b.t. betrouwbaarheid?

Doe: Laat de leerlingen de bronnen (hotspots) slepen van minst naar meest betrouwbaar. Wanneer de leerling op de hotspot klikt, ziet hij wat de hotspot inhoudt.

Welke woorden horen bij het woord:

betrouwbare bron? 

hoort wel bij

betrouwbaar

hoort niet bij

betrouwbaar

vertrouwen

irrelevant

relevant

waar

onderbouwd

fictie

recent

feit

Sleepvraag
Vraag: Hoe zou je de verschillende type bronnen nu ranken m.b.t. betrouwbaarheid?

Doe: Laat de leerlingen de bronnen (hotspots) slepen van minst naar meest betrouwbaar. Wanneer de leerling op de hotspot klikt, ziet hij wat de hotspot inhoudt.

"De mate waarin men kan vertrouwen dat de gegeven informatie waar en relevant is. 

Een betrouwbare bron is dus een bron die alleen informatie bevat die op waarheid berust en onderbouwd is met feitelijke bewijzen." 

Definitie betrouwbare bron

www.muiswerk.nl

Er zijn verschillende factoren die de betrouwbaarheid van bronnen kunnen beïnvloeden.

Welke kun jij bedenken?

Woordweb

Het woordweb kan klassikaal gedeeld worden of individueel gemaakt worden.

Vertel: Er zijn verschillende factoren die de betrouwbaarheid van bronnen kunnen beïnvloeden. 
Vraag: Aan wat soort factoren denk je dan?
Potentiële antwoorden: 

• Kennis van zaken: Zijn de auteurs betrouwbaar? Wat is hun achtergrond? Zijn zij een autoriteit in dit onderwerp?
  
• Doelstelling van de bron: Informeren vs. Overtuigen vs. Vermaken vs. Verkopen; profiteert een bron (financieel) ervan dat jij hem gebruikt?
• Actualiteit: Hoe up-to-date is de bron? Wordt de informatie regelmatig herzien?
• Publicatie proces: Hoe komt informatie op deze bron terecht? Kan iedereen informatie zo maar toevoegen of wordt alles gecheckt door derden?

Betrouwbaarheid van bronnen

Er zijn verschillende factoren die de betrouwbaarheid van bronnen kunnen beïnvloeden.

Klik op de hotspots om de uitleg te openen.

Kennis van zaken: Zijn de auteurs betrouwbaar? Wat is hun achtergrond? Zijn zij een autoriteit in dit onderwerp?

Doelstelling van de bron: Informeren vs. Overtuigen vs. Vermaken vs. Verkopen; profiteert een bron (financieel) ervan dat jij hem gebruikt?

Actualiteit: Hoe up-to-date is de bron? Wordt de informatie regelmatig herzien?

Publicatie proces: Hoe komt informatie op deze bron terecht? Kan iedereen informatie zo maar toevoegen of wordt alles gecheckt door derden?

Zet de verschillende uitspraken

bij de juiste bron. 

uitspraken

bronnen

Wetenschappelijk artikel

Wikipedia

Sociale media

Krant

“Deze bron informeert. Auteurs moeten bewezen kennis van zaken hebben en zelf hun eigen werk altijd op betrouwbare bronnen baseren. Het artikel wordt voorgelegd aan een groep van experts op het gebied van het onderzoek. Als zij het goedkeuren kan het worden gepubliceerd in een wetenschappelijke (online) tijdschrift. De lezer kan zien wanneer deze bron gepubliceerd is en uit welk jaar de bronnen die de auteurs hebben gebruikt stammen.” 

“Deze bron informeert. Auteurs zijn opgeleid in het verzamelen, evalueren en duidelijk weergeven van informatie. Zij hoeven niet altijd diepgaande kennis van het onderwerp hebben. Een of meerdere auteurs verzamelen en evalueren informatie over een bepaald onderwerp. Een eerste versie wordt proefgelezen door een editor. Na het verwerken van eventuele feedback wordt de informatie gepubliceerd. De lezer ziet duidelijk wanneer deze bron is gepubliceerd. De bron geeft de stand van zaken op een bepaald datum weer.” 

“Deze bron informeert. Iedereen kan hieraan bijdragen. Auteurs worden gevraagd om hun eigen bronnen toe te voegen maar doen dat niet altijd. Een auteur bewerkt de bestaande informatie of voegt nieuwe informatie toe. De wijziging of toevoeging wordt door andere auteurs geëvalueerd. De lezer kan zien wanneer iets voor het laatst is geüpdatet maar niet alle onderwerpen zijn even up-to-date. “

“Deze bron vermaakt. Iedereen kan hieraan brijdagen, je hoeft geen kennis van zaken te hebben. Een auteur bedenkt een onderwerp of idee, creëert de inhoud en plaats de informatie rechtstreeks op de bron. Er is geen controle proces aanwezig. De lezer kan zien wanneer de informatie is gepubliceerd maar heeft geen mogelijkheid om te controleren of dit de laatste stand van zaken is.”

Sleepvraag
Vraag: Als je kijkt naar alle verschillende bronnen die eerder zijn benoemd, hoe zou je die ranken qua betrouwbaarheid?

Doe: Laat de leerlingen de bronnen (hotspots) slepen van minst naar meest betrouwbaar. Wanneer de leerling op de hotspot klikt, ziet hij wat de hotspot inhoudt.

Hoe zou je de verschillende type bronnen nu ranken m.b.t. betrouwbaarheid?

Onderzoek

Krant

Sociale media

minst betrouwbaar

meest betrouwbaar

Wikipedia

Sleepvraag
Vraag: Hoe zou je de verschillende type bronnen nu ranken m.b.t. betrouwbaarheid?

Doe: Laat de leerlingen de bronnen (hotspots) slepen van minst naar meest betrouwbaar. Wanneer de leerling op de hotspot klikt, ziet hij wat de hotspot inhoudt.

Komt dit overeen met je eerste ranking?

Ja

Nee

Zijn onbetrouwbare bronnen een probleem? 

Waarom wel/niet?

Openvraag

Vraag: Hoe definieer je betrouwbaarheid eigenlijk?

Voorbeeld antwoord: bijv. Dat wat er wordt gezegd ook echt de waarheid is; dat je de informatie kunt vertrouwen; In Ensie: Betrouwbaarheid - v., het feit dat of de mate waarin iets of iem. te betrouwen of geloofwaardig is: de betrouwbaarheid der berichten ; zijn betrouwbaarheid laat te wensen over ; politieke betrouwbaarheid.

officieel in onderzoek: Bij betrouwbaarheid gaat het om hoe consistent een methode iets meet. Hierbij is het van belang dat de uitkomsten hetzelfde zijn als je de meting of het gehele onderzoek op exact dezelfde wijze nog een keer uitvoert (reproduceert of repliceert).)

Was deze videobron betrouwbaar?

1. Ja
2. Nee

Hoe kon je zien dat deze bron onbetrouwbaar was?

Openvraag

Vraag: Hoe kon je zien dat deze bron onbetrouwbaar was?

Voorbeeld antwoord: Het was niet Mark Rutte zelf die zong, maar iemand anders die een deepfake gebruikte. Dit kon je zien doordat de zijkanten van zijn gezicht wazig waren, en doordat zijn ogen niet knipperden.

Oorspronkelijke bron: https://nos.nl/artikel/2428630-dermatologen-na-socialmediaberichten-zonnebrand-niet-insmeren-kan-leiden-tot-huidkanker

Factcheck pagina van de Universiteit Leiden: https://nieuwscheckers.nl/over-ons/ 

Gebruik deze afbeelding naar eigen inzicht. Dit hangt af van de antwoorden die de lln hebben gegeven bij de open vraag die hiervoor kwam.

Trivial Pursuit

Trivial Pursuit
Uitleg: De spinner bepaalt welke vraag én kleur dit is. Elk vraag die goed is beantwoord, levert een ‘rondje’ op. De eerste die alle rondjes heeft, is de winnaar.Maar omdat de spinner de kleur bepaalt, kan het voorkomen dat een leerling de kleur al heeft en de vraag moet beantwoorden, zonder dat dit een ‘rondje’ oplevert.

Deze les kan in tweetallen worden gedaan via de optie ‘Deel scherm’, maar werkt ook erg goed als klassikale les.

Inhoud slide: Is het voor jou een probleem als je bron onbetrouwbaar is?

Dat hangt ervan af wat jouw doelstelling is. Als je informatie wilt vinden over feiten en stand van zaken moet je een betrouwbare bron gebruiken. Anders riskeer je dat je je eigen handelen, denken en communiceren aanpast op de basis van onjuiste gegevens.

Onbetrouwbare bronnen kun je zeker voor je eigen vermaak gebruiken, maar je moet ervoor waken dat je begint aan te nemen dat de informatie die je hierop vindt de waarheid is. Dat is niet zo!

Het is dus handig als je jezelf altijd even afvraagt: Is het voor mijn vraag cruciaal dat het antwoord dat ik vind ook echt klopt? Dan moet je een betrouwbare bron gebruiken.

Is het voor jou een probleem als je bron onbetrouwbaar is?

Dat hangt ervan af wat jouw doelstelling is. Als je informatie wilt vinden over feiten en stand van zaken moet je een betrouwbare bron gebruiken. Anders riskeer je dat je je eigen handelen, denken en communiceren aanpast op de basis van onjuiste gegevens.

Onbetrouwbare bronnen kun je zeker voor je eigen vermaak gebruiken, maar je moet ervoor waken dat je begint aan te nemen dat de informatie die je hierop vindt de waarheid is. Dat is niet zo!

Het is dus handig als je jezelf altijd even afvraagt: Is het voor mijn vraag cruciaal dat het antwoord dat ik vind ook echt klopt? Dan moet je een betrouwbare bron gebruiken.

 

Conclusie 

Welke drie dingen heb jij deze les geleerd?

Openvraag

Deze vraag maken lln individueel. Het kan interessant zijn om hier nog een keer centraal naar te kijken en op terug te blikken.

Meer weten over het publicatie proces van Wikipedia? Hier leggen zij het uit.

Benieuwd hoe factcheckers te werk gaan? Bekijk deze pagina van de journalistiek opleiding van de Universiteit Leiden.

Nog meer informatie over het beoordelen en evalueren van bronnen vind je ook op de website van de Universitaire Bibliotheek Leiden.

Meer weten?