Cultuur van het moderne - Expressie

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van het moderne 

 Expressie

Pablo Picasso Guernica (1937)

Op 26 april 1937 werd de stad Guernica in Spaans Baskenland gebombardeerd door het Duitse Condorlegioen van de Luftwaffe en Italiaanse bommenwerpers. Het was het eerste terreurbombardement in Europa.

Over het exacte aantal dodelijke slachtoffers van het bombardement op Guernica wordt tot op de dag van vandaag door historici getwist. Guernica werd grotendeels vernield. Het bombardement maakte de menselijke ellende duidelijk; journalisten ontstaken in woede en Picasso begon aan zijn schilderij Guernica.

1900 - 1950

oorlogen

grieppandemie

economische depressie

ideologische tegenstellingen tussen kapitalisme, communisme en fascisme - zorgde voor spanningen

industrialisering en technologische vernieuwing:

hoop op een betere toekomst en onzekerheden

                                                              1908; Henri Ford introduceert                                                                           lopende band

Kunstenaars

nieuwe generatie

afzetten tegen tradities vorige eeuw

experimenteren met nieuwe vormen

nieuwe stromingen en stijlen volgen elkaar snel op

avant-garde kunstenaars zijn hun tijd ver vooruit

Modernisme

Verzamelnaam voor de nieuwe kunst, die de uitdagingen van de snel veranderende wereld aangaat

1900: Expressionisme

Jonge Europese avant-garde kunstenaars gaan over 

van weergeven van de werkelijkheid

naar expressie van het innerlijk

1900: Expressionisme

eigenzinnig en chaotisch

grove hantering verf en kwasten

abstrahering door vervormingen

felle, onnatuurlijke kleuren

werken met platte vlakken, zonder ruimte of perspectief

publiek begrijpt het niet; valt niet in de smaak

Sigmund Freud

therapeut

mensen houden van dierlijke driften en verlangens - vaak van seksuele aard - goed onder controle

Freud onderzoekt de momenten dat die controle wegvalt

1900: Freud - Die Traumdeuting

verslag van de duistere wereld die in dromen opduikt

Drijfveren niet bepaald door verstand

maar door onderbewuste

deze wereld boeit expressionistische kunstenaars

Nieuwe kunstenaars

vinden heersende regels (kleurenleer, perspectief, ballet techniek, toonladders) te beredenerend:

Staan directe expressie in de weg

Kunstenaars kiezen eigen weg-afwijkend van wat ze geleerd hebben

Avant-garde

Rellerige behoefte om grenzen op te zoeken en overschrijden

groeiende kloof tussen publiek en kunstenaars

Daarom: Kunstenaars collectieven

Der Blauwe Reiter

Wassily Kandinsky

Omslag almanak Der Blauwe Reiter

1911

Die Brucke

Kirchner

Groepsportret van Die Brucke

1927

Expressionisme

Belangrijke stroming in alle disciplines

beeldend

muziek

dans

theater

kunstenaars gaan ook te werk in verschillende disciplines

Expressionisten

Voelen zich niet thuis in de snel veranderende, gehaaste en geïndustrialiseerde wereld:

Leidt volgens hen tot oppervlakkigheid die belangrijke emoties gevangen houdt

Expressionisten

Proberen de donkere kanten van onze psyche te onthullen

en

zijn op zoek naar de ongekunstelde oorsprong:

oerparadijs

Isadora Duncan (1877-1927)

Danseres - expressionistische dans

Ongeremd gevoelens uiten. 

Basis =meest natuurlijke bewegingen 

lopen, liggen, rennen, huppelen

contact met de grond is voorwaarde voor contact met eigen lichaam

Isadora Duncan (1877-1927)

                                         dansen op blote voeten

                                       wapperende gewaden

                            loshangend haar

volkomen tegengesteld aan de onnatuurlijke academische manier van dansen

Henri Matisse - La Dance (1909-1910)

geïnspireerd op Isadora Duncan

Les Ballet Russes

v.a. 1909 - Parijs

Belangrijke rol in vernieuwing theaterdans

zoekt samenwerking met avant-garde kunstenaars

gevolg: verrassende voorstellingen

L'ápres-midi d'un faune

Middag voor een faun (bosgod)

op basis van gedicht - Claude Debussy

L'ápres-midi d'un faune

dromerige faun, omgeven door bosnimfen

sprookjesachtige decors en kostuums

lijkt op prehistorie: wereld zonder mens

korte, broeierige voorstelling, benadrukt dierlijke en primitieve

L'ápres-midi d'un faune

faun bedrijft de liefde met achtergebleven sluier van bosnimf

schokkende heupbeweging

geruchtmakend!

kenmerkend voor expressionistische dans:

krachtige, hoekige bewegingen

nadruk op zwaartekracht

vallen, stampen en kruipen

Les Ballets Suedois

Zweedse dansers in Parijs

La création du monde (1923)

schepping van de wereld in Afrika;

daar is de mens nog één met de natuur

Les Ballets Suedois

geen academische balletbewegingen

oerdans; als dieren en goden

decor en kostuums door beeldhouwer

Fernand Léger (1881-1955)

Les Ballets Suedois

muziek door Darius Milhaud (1892-1974)

had kennisgemaakt met jazz tijdens reis door Amerika

samenwerking kunstenaars uit verschillende disciplines:

dwingt eigen grenzen te overschreiden

Les Ballets Suedois

2012: Congolese danser en choreograaf Faustin Linyekula (1974)

 nieuwe uitvoering van het stuk

kritiek op origineel: naief beeld van paradijselijk en exotisch Afrika, in een tijd waarin kolonialisten de onderdrukking in Afrika juist uitbreidden

Arnold Schonberg (1874-1951)

componist

tot dan: vanuit 1 toonsoort alle tonen vaste plaats t.o.v. de grondtoon (tonica)

Schonberg heft dit op:

atonale muziek

kiest tonen uitsluitend op hun expressieve kracht, niet langer op basis van hun plaats in de harmonie

Erwartung (1909)

opera door Schonberg

invloed van Freud

libretto (tekst van een opera) gebaseerd op een aanval van waanzin

verhaal geeft inkijk in de binnenwereld van een verwarde vrouw

angst, hallucinatie

verhaal = even onlogisch als een droom

Erwartung (1909)

muziek = ook expressionistisch:

• klinkt nerveus
• schiet alle kanten op
• verwarrend (als een uitbarsting van emoties)
• melodie is moeilijk te herkennen
• voortdurend tempowisselingen

Huiswerk

Begrippenlijst

Maak met de klas een begrippenlijst. Per duo krijg je een aantal begrippen toegewezen. Je zoekt de verklaring passende bij het begrip en voegt (waar mogelijk) een passende afbeelding toe. Inleveren via Magister mail, voor de volgende les.