3.7 - Opvoeding of aanleg

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 - Genetica

Atheneum 4

Heb jij jouw intelligentie van jouw ouders?

Thema 3 - Genetica

3.1 - Fenotype of genotype

3.2 - Geneparen

3.3 - Monohybride kruisingen

3.4 - Geslachtschromosomen

3.5 - Dihybride kruisingen

3.6 - Speciale manieren van overerven

3.7 - Opvoeding of aanleg

planning vandaag

1. terugblik bs6 speciale manieren van overerven (5 min)
   
2. theorie bs7 'opvoeding of aanleg' (20 min)
3. afmaken bs 6.... (20 min)
4. verwerken in BvJ online (30 min)
5. afsluiting (5 min)

Doelen van deze paragraaf

1. Je kunt het doel van tweelingonderzoek beschrijven

2. Je kunt verklaren dat epigenetica kan leiden tot een ander overervingspatroon dan volgens de wetten van Mendel

lesdoelen:

• Je kunt uitleggen wat het belang van tweelingenonderzoek is voor de genetica.
  
• Je kunt verklaren waarom overerving van eigenschappen door epigenetica soms anders verloopt dan je had verwacht.

planning:

1. terugblik speciale manieren van overerven
   
2. theorie 'opvoeding of aanleg'
   
3. verwerken 54 - 63
4. afsluiting

bs7 opvoeding of aanleg

1. Nature versus nurture
   
2. Tweelingenonderzoek
   
3. Epigenetica

Nature-nurturedebat

Wordt ons gedrag meer bepaald door aangeboren of aangeleerde eigenschappen?

Nature

De eigenschappen van een individu zijn aangeboren, bepaald door aanleg. 

Ieder kind dat geboren wordt heeft unieke eigenschappen door biologische en erfelijke factoren.

Nurture

De eigenschappen of gedrag van een individu zijn aangeleerd, door opvoeding bepaald.

Dit heeft te maken met de omgeving waarin iemand opgroeit en leeft, de opvoeding en verschillende omgevingsfactoren.

Sleep het kenmerk naar nature of nurture.

Nature

Nurture

Haarkleur

Met bestek eten

Gluten-

allergie

Lengte

Kunnen schrijven

Nature-nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van: alcoholisme, huiselijkgeweld en misbruik.

Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Wat denk jij dat de grootste rol speelt bij het bepalen van eigenschappen?

1. Nature!
2. iets meer nurture dan nature
3. iets meer nature dan nurture
4. Nurture!

Tweelingonderzoek

Een-eiige tweeling met hetzelfde genotype 

(nature).

Onderzoek naar verschillen in fenotype als gevolg van het millieu. 

(nurture)

Plot twist: Epigenetica!

Epigenetica

Bestudeert het mechanisme dat allelen in een organisme aan- en uitzet en de invloed van milieu factoren hierop

-> Epigenoom

Aan of uitzetten van genen

Epigenetica

Door epigenischte mechanisme (aan of uit zetten van genen) kunnen organismen kan zich snel aanpassen aan veranderingen in omgeving

Epigenetica

Eeneiige tweelingen later in hun leven duidelijkere verschillen in uiterlijk en gedrag

Genotype is gelijk, maar verschil in welke genen aan of uit staan

Epigenetica

Epi-=op/ bij/ aan/ boven/ voor

- Extra informatie bovenop het genotype (bovenop DNA-code).

- Epigenetica bepaalt óók kenmerken in fenotype.

Epigenetica

In je celkern liggen chromosomen. 
Chromosomen zijn opgerolde DNA strengen om eiwit heen

Epigenetica

Op dat DNA liggen genen die coderen voor eiwitten. 
Als dat gen ''aan'' staat, wordt het gemaakt via de eiwitsynthese route. We noemen dit gen-expressie.
Staat het gen uit. Dan is er 
Geen expressie. 

Genregulatie

-Methylering: toegevoegd molecuul op delen van DNA.

-Zorgen voor wel of niet aflezen gen.

-Ook versterking of zelfs blokkering mogelijk.(enhancing en silencing).

verwerken

1. Afmaken opdr 54 t/m 63

2. dan maken 64 t/m 73

klaar? Keuze:

- Oefenen

- Extra: bio-informaticus

oefenen?

biologiepagina.nl

Test Jezelf 

Diagnostische toets 

lesdoelen:

• Je kunt uitleggen wat het belang van tweelingenonderzoek is voor de genetica.
  
• Je kunt verklaren waarom overerving van eigenschappen door epigenetica soms anders verloopt dan je had verwacht.

planning:

1. terugblik speciale manieren van overerven
   
2. theorie 'opvoeding of aanleg'
   
3. verwerken 
4. afsluiting

In hoeverre ben jij al klaar voor een toets genetica?

😒🙁😐🙂😃

Wat heb jij nog nodig van je docent? Welke onderwerpen behoeven nog aandacht of herhaling?