4.1 - iedereen is anders

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

Thema 4: Erfelijkheid en evolutie

Basisstof 1: Iedereen is anders

Leerdoelen

Aan het einde van de les:

• Kun je omschrijven dat alle lichaamscellen dezelfde erfelijke informatie bevatten.
• Kun je het verschil tussen genotype en fenotype uitleggen.
• Kun je het verschil uitleggen tussen een een-eiige tweeling en een  twee-eiige tweeling.
• Je kan uitleggen wat een mutatie is.

Erfelijke informatie

De kleinste bouwstenen van je lichaam zijn cellen.

Cellen waaruit je lichaam is gebouwd noemen we lichaamscellen. 

Elke celkern bevat 46 chromosomen, gemaakt van DNA. 

Het DNA is alle informatie voor je erfelijke eigenschappen.

Celdeling

Tijdens de celdeling ontstaan er nieuwe cellen, dochtercellen. De chromosomen worden gekopieerd, elke dochtercel krijgt een complete set chromosomen.

Celdeling

Elke cel bevat dezelfde erfelijke informatie.

De erfelijke informatie erf je van mama en papa (50/50) -> 23 chromosomen + 23 chromosomen.

Genotype

De chromosomen bevatten alle erfelijke informatie over eigenschappen. Een gen is een stukje DNA die samen de informatie voor 1 eigenschap bevatten.

Genotype

Een mens heeft 46 chromosomen in één cel, deze bevatten alle genen voor alle erfelijke eigenschap. 

Het genotype is de informatie voor de erfelijke eigenschappen.

Fenotype

Alle eigenschappen in het algemeen noemen we het fenotype, dus ook de zichtbare eigenschappen. (het gene wat je ziet)

denk aan oogkleur. 

Fenotype komt tot uiting door het genotype en invloeden van het milieu (leefstijl, omgeving).

Voorbeelden

Je hebt het genotype voor bruinhaar. (erfelijke eigenschap)

Maar je verft het paars, dus je fenotype is roze haar (zichtbare eigenschap)

Kay verft zijn haar blauw, wat verandert hij?

1. Genotype
2. Fenotype
3. Beide

een fruitvlieg heeft 8 chromosomen, hoeveel chromosomen liggen er in zijn vleugelcellen?

Tweelingen

• Een-eiige tweeling, 1 eicel splits zich in 2 bevruchte cellen.
• Twee-eiige tweeling, 2 eicellen zijn bevrucht. 

Welke tweeling zal hetzelfde DNA hebben?

1. een een-eiige tweeling
2. een twee-eiige tweeling

Een twee-eiige tweeling zijn altijd hetzelfde geslacht

1. waar
2. niet waar

Mutaties

Het DNA in chromosomen kan beschadigd raken.

Door de beschadiging verandert de 

informatie voor een erfelijke eigenschap. 

Een plotselinge verandering in

 het genotype noem je een mutatie.

Mutagene invloeden

Invloeden die mutaties kunnen veroorzaken zoals,

1. UV-straling
2. Sigarettenrook
3. Radioactieve stralingen
4. Asbest 

Kanker

Mutaties in het DNA kunnen kanker veroorzaken.

Bij kanker blijven foute cellen zich maar doordelen. 

Zonnebanken kan kanker veroorzaken

1. waar
2. niet waar

Keuzewerktijd

1. Afmaken opdrachten van 4.1
2. Verder werken aan 4.2
3. Samenvatten
4. Vragen stellen