Economie les

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Ruilen over tijd H2

door Merlina Leffers, Fabiën Brinkman, Wouter Heeremans en Chloë ten Wolde

Paragraaf 2.1

Inkomsten en uitgaven van de overheid

Directe belastingen

Indirecte belastingen

Belastingen over winst, inkomen en vermogen die direct aan de overheid worden afgedragen

Kostprijsverhogende belastingen die via de aankoop van producten en diensten indirect aan de overheid worden afgedragen

Directe belasting

Indirecte belasting

Geen belasting

Accijns

Btw

Snelheids-boetes

Vennootschaps-belasting

Gasbaten

Sociale premies

Premies die geheven worden in verband met de sociale verzekeringen

Voorbeelden van sociale verzekeringen zijn de AOW, de Algemene nabestaandenwet en de Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen.

Begrotingstekort

Staatsschuld

Een begrotingstekort ontstaat als de overheid meer geld uitgeeft dan ze ontvangt. Andersom heb je ook een begrotingsoverschot

De staatsschuld is het totaal van de schulden van de centrale overheid, ofwel het Rijk. De overheidsschuld is nog hoger en bevat ook de schulden van de lagere overheden en de sociale verzekeringsintstellingen.

Verandering staatsschuld

Financieringssaldo

Het saldo van het begrotingstekort min de aflossingen. Dat is hier 5 miljard - 3 miljard = 2 miljard.

Publieke schuld

Private schulden

De schulden van de overheid noem je de publieke schuld. Op de afbeelding zie je de verandering van de staatsschuld (per Nederlander)

De schulden van gezinnen en bedrijven noem je private schulden

Stabiliteits- en groeipact

• Begrotingstekort van de overheid niet hoger dan 3% van bbp
• Staatsschuld lager dan 60% van bbp
  

Of de staatsschuld moet een daling in die richting vertonen. De staatsschuld als percentage van het bbp noem je de staatsschuldquote

• De overheid kan door zich open te stellen voor afspraken met grote bedrijven over lagere belastingtarieven toch meer meer belastinginkomsten binnenkrijgen. Geef hiervoor 2 oorzaken.

• Welk gevaar loopt de overheid als er te grote verschillen ontstaan in vennootschapsbelasting per bedrijf in Nederland?

• Wat zou socialist Ed Groot zo schandalig vinden aan deze afspraken?
  

1. De overheid kan ondanks afspraken over lagere belastingtarieven, toch meer belastingen innen, omdat:

-Grote multinationals zich anders hier helemaal niet zouden vestigen.

-BTW wordt ontvangen over de door de multinationals verkochte producten.

-Loon-en inkomstenbelasting van werknemer worden ontvangen.

-minder uitkeringen voor werklozennodig zijn.

2. Gevaar als er te grote verschillen ontstaan in vennootschapsbelasting per bedrijf, is dat bedrijven die niet in aanmerking komen voor een regeling kunnen in opstand komen wegens oneerlijke concurrentie en naar de rechter stappen.
3. Als socialist staat hij voor meer gelijkheid en spreekt zich uit tegen de misbruik van marktmacht van grote spelers.

Paragraaf 2.2

Sociale zekerheid

Stelsel van sociale zekerheid

Sociale voorzieningen zijn voorzieningen in de vorm van uitkeringen betaald uit belastinggeld. Deze voorzieningen zijn bedoeld voor mensen die geen inkomen hebben en geen uitkering krijgen via de sociale verzekeringen.

Volksverzekeringen zijn bedoeld voor iedereen. De belangrijkste is de AOW. Andere voorbeelden zijn de Algemene nabestaandenwet (Anw) en de Wet langdurige zorg (Wlz)

Sociale verzekeringen zijn uitkeringen die betaald worden via het omslagstelsel. Je kunt ze in twee catogoriën opdelen: Volks- en werknemersverzekeringen.

Werknemersverzekeringen verzekeren werknemers tegen inkomensverlies bij ziekte (Ziektewet), werkloosheid (Werkloosheidswet) en deels arbeidsongeschiktheid (Wet inkomen naar arbeidsvermogen).

• Participatiewet: Met deze wet wil het kabinet dat mensen met bijstand of handicap sneller en gemakkelijker aan het werk gaan
  

• IAOW: Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijke arbeidsongeschikte werkloze werknemers.

• IOAZ: Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk gewezen zelfstandigen.

• Tw: Toeslagenwet

• AKW: Algemene Kinderbijslagwet

Werkenden nu betalen premies, in diezelfde periode worden de premies gebruikt om de uitkeringen van bijvoorbeeld de AOW te betalen.

Sociale voorzieningen

Sociale verzekeringen

AOW

Kinderbijslag

Bijstand

Ziektewet

Solidariteitsbeginsel

Intergenerationele solidariteit

Bij de sociale zekerheid worden de risico's door alle deelnemers gedeeld. Het recht op uitkering is niet afhankelijk van uitkering

Solidariteit tussen generaties doordat de huidige werkende generatie de AOW voor de gepensioneerde generatie betaald.

De sociale premies in procenten van het totale binnenlands inkomen

In een land dat volgens het omslagstelsel uitkeringen betaalt, werken in 2018 11 miljoen mensen met een gemiddeld inkomen van €33.000 per jaar. Deze werkenden betalen de uitkeringen van 2,5 miljoen
uitkeringsgerechtigden. Gemiddelde uitkering is €12.800.

• 
  
• Bereken de premiedruk in 2018

• Het planbureau wil een voorspelling doen voor 2023. Het gebruikt daarvoor de tabel. Bereken de premiedruk in 2023
• Noem twee oplossingen voor het remmen van de premiedruk in een land.
  

1. Premiedruk 2018 = (2,5 miljoen x€ 12.800)/(11 miljoen x€ 33.000) x 100%= 8,8%
2. Uitkeringen 2023 = (2,5 miljoenx1,025^5)x (12.800 x1,015^5) = 2,83 miljoen x€ 13.789,24 = € 39,02 miljard. Lonen 2023 = (11 miljoenx1,01^5)x (33.000 x1,015^5) = 11,56 miljoen x€ 35.550,37 = € 410,96 miljard. Premiedruk 2023 = € 39,02miljard/€ 410,96 miljardx100%= 9,49%

3. Oplossingen voor het remmen van de premiedruk in een land, zijn:

-Uitkeringen bevriezen.

-Strengere eisen aan aanspraak op uitkering

-Re-integratieprojecten

Paragraaf 2.3

Samenwerken aan een toekomst

AOW

Degene die premie betaalt, bouwt kaptiaal voor zichzelf voor later op. De premie gaat vaak naar pensioensverzekeraar, die probeert het ingelegde bedrag te vergroten door rente of beleggen.

Waardevast pensioen

Welvaartsvast pensioen

De hoogte van de uitkering stijgt procentueel mee met de gemiddelde prijsstijging (inflatie)

De hoogte van de uitkering stijgt procentueel mee met de gemiddelde loonstijging

Mate waarin een pensioenfonds haar toekomstige uitkeringen kan financieren met de huidige waarde van het vermogen

De rekerente is hier 2%

900 mln / 1,02^25 = 548,58 mln

De dekkingsgraad is 600 / 548,58 * 100= 109,37%

Stel dat een pensioenfonds over 20 jaar een uitkeringsverplichting heeft van €680 miljoen. De rekenrente bedraagt 1,8%. Het huidige vermgoen van het pensioenfonds is €500 miljoen.

• Bereken het dekkingspercentage voor dit fonds.

• Bereken het bedrag dat het pensioenfonds nu in kas zou moeten hebben om een dekkingspercentage van 110% te hebben.

1. Huidige waarde van de toekomstige verplichting =€ 680 miljard /1,018^20 = € 475,94 miljard. Dekkingspercentage = 500 miljard /475,94 miljard x 100%= 105,06%.

2. x /475,94 miljard x100%= 110

x/475,94=1,10

x= € 523,53 miljard.

Korte terugblik

• Financiën overheid
• Sociale zekerheid
• AOW