Wet en regelgeving rondom huiselijk geweld, misbruik en mishandeling

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Wet en regelgeving rondom huiselijk geweld, misbruik en mishandeling.

Leerdoelen

• Bij (vermoedens van) geweld kun je handelen binnen de kaders van de verplichte Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.
  
• Je bent in staat een afweging te maken tussen je beroepsgeheim/zwijgplicht en je handelen bij (vermoedens van) geweld in een afhankelijkheidsrelatie.
• Je kunt signalen herkennen die verhoogde waakzaamheid vereisen met betrekking tot mogelijke ouderenmishandeling.

Inhoud

• Opstapopdracht
• Vormen van geweld
• Meldcode-stappenplan
• Beroepsgeheim
• Casus-rollenspel
• quiz
• Lesdoelen behaald 

Onder ouderenmishandeling valt

• lichamelijke mishandeling: bijvoorbeeld slaan of hard beetpakken

• psychische mishandeling: uitschelden, beledigen of isoleren

• financiële uitbuiting: door diefstal, veranderen van testament of ongewenste bemoeienis met geldzaken

• verwaarlozing: iemand geen lichamelijke of psychische zorg verlenen of geen eten geven

• seksueel misbruik: ongewenste seksuele handelingen uitvoeren met of in het bijzijn van ouderen

Ouderenmishandeling

Mishandeling komt niet alleen bij kinderen voor. Ook ouderen kunnen er slachtoffer van worden. Dit noemen we ouderenmishandeling. Naar schatting worden per jaar ongeveer 200.000 ouderen boven de 65 mishandeld. Dit gebeurt door partners, familieleden, maar ook door zorgverleners.

Soms is er sprake van opzettelijke mishandeling. Vaak is dit niet het geval. Wanneer naasten (familie of de partner) of zorgverleners de zorg voor de zorgvrager niet meer aankunnen, wil hun gedrag ook weleens ontsporen, met mishandeling tot gevolg.

Ouderenmishandeling signaleren

Mogelijke signalen van ouderenmishandeling zijn:

• zichtbaar letsel, zoals een blauwe plek of een wond

• overdreven schrikreactie bij een onverwachte aanraking

• onduidelijke en niet-kloppende verklaringen over verwondingen

• depressiviteit

• onverklaarbare angst

• angstig of teruggetrokken gedrag

Ouderenmishandeling is moeilijk te herkennen. Ook praten mensen vaak niet over de mishandeling. Of zij zien de mishandeling niet, bijvoorbeeld bij financiële uitbuiting.

Om ouderenmishandeling te signaleren, moet je de signalen kennen die je kunt observeren

Opstapopdracht

1. Ben jij wel eens terecht gekomen in een situatie waarvan je een niet pluis gevoel kreeg

2. Zo ja, wat voelde je en hoe heb je op dat moment gehandeld

3. Zo nee, welke stappen zijn volgens jou belangrijk om te nemen wanneer je een vermoeden hebt dat er iets niet klopt

Ouderenmishandeling

Mishandeling komt niet alleen bij kinderen voor. Ook ouderen kunnen er slachtoffer van worden. Dit noemen we ouderenmishandeling. Naar schatting worden per jaar ongeveer 200.000 ouderen boven de 65 mishandeld. Dit gebeurt door partners, familieleden, maar ook door zorgverleners.

Onder ouderenmishandeling valt:

• lichamelijke mishandeling: bijvoorbeeld slaan of hard beetpakken

• psychische mishandeling: uitschelden, beledigen of isoleren

• financiële uitbuiting: door diefstal, veranderen van testament of ongewenste bemoeienis met geldzaken

• verwaarlozing: iemand geen lichamelijke of psychische zorg verlenen of geen eten geven

• seksueel misbruik: ongewenste seksuele handelingen uitvoeren met of in het bijzijn van ouderen

Soms is er sprake van opzettelijke mishandeling. Vaak is dit niet het geval. Wanneer naasten (familie of de partner) of zorgverleners de zorg voor de zorgvrager niet meer aankunnen, wil hun gedrag ook weleens ontsporen, met mishandeling tot gevolg.

Ouderenmishandeling signaleren

Ouderenmishandeling is moeilijk te herkennen. Ook praten mensen vaak niet over de mishandeling. Of zij zien de mishandeling niet, bijvoorbeeld bij financiële uitbuiting.

Om ouderenmishandeling te signaleren, moet je de signalen kennen die je kunt observeren.

Mogelijke signalen van ouderenmishandeling zijn:

• zichtbaar letsel, zoals een blauwe plek of een wond

• overdreven schrikreactie bij een onverwachte aanraking

• onduidelijke en niet-kloppende verklaringen over verwondingen

• depressiviteit

• onverklaarbare angst

• angstig of teruggetrokken gedrag

Meldcode huiselijk geweld en mishandeling

Vormen van geweld zijn bijvoorbeeld:

• huiselijk geweld

• kindermishandeling

• ouderenmishandeling

• eergerelateerd geweld (lichamelijk of geestelijk geweld om de eer van de familie te redden)

• vrouwelijke genitale verminking (meisjesbesnijdenis)

• seksueel geweld 

Iedereen die werkt met kinderen of volwassenen, moet werken met de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling voor professionals. Het is een stappenplan dat iedereen kan gebruiken bij vermoedens van mishandeling. Een meldcode beschrijft in vijf stappen wat bijvoorbeeld een arts, verzorgende of leraar moet doen.

 

De code geeft duidelijkheid over hoe iemand moet handelen bij vermoedens van geweld. 

Het gaat om alle vormen van geweld in relaties waarin iemand afhankelijk is van de ander, bijvoorbeeld de relatie ouder-kind of de relatie zorgvrager-zorgverlener.

Vormen van seksueel geweld

1. Verkrachting : een vorm van penetratie die plaatsvindt onder geweld, dwang, bedreiging of in situaties waarin het slachtoffer lichamelijk of geestelijk niet in staat is hiertegen in te gaan.

2. Poging tot verkrachting : een duidelijke poging tot seksuele agressie of verkrachting die werd gestopt door de tussenkomst van een derde of door de reactie van het slachtoffer.

3. Andere ongewenste intimiteiten , bijvoorbeeld lichamelijk contact maken met de bedoeling een intiem lichaamsdeel van het slachtoffer aan te raken, zonder dat deze daarvoor toestemming gaf.

4. Misbruik in de huiselijke sfeer : seksueel misbruik tussen partners, ex-partners of familieleden.

Bij een vermoeden van seksueel misbruik maak je gebruik van de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.

De meldcode wordt gebruikt om mishandeling te signaleren en in kaart te brengen. De overheid heeft hiervoor vijf stappen voorgeschreven. Op basis van die stappen maakt iedere zorgorganisatie een eigen meldcode.

Vijf stappen van de meldcode

De meldcode helpt om in kaart te brengen of je melding moet doen bij Veilig Thuis en of er voldoende hulp ingezet kan worden. Hiervoor volg je vijf stappen:

1. De signalen in kaart brengen.

2. Overleggen met een collega en eventueel Veilig Thuis raadplegen.

3. Gesprek aangaan met de zorgvrager.

4. Wegen van het geweld of de kindermishandeling: Heb je op basis van stap 1 t/m 3 een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling? Of heb je een vermoeden van acute of structurele onveiligheid?

5. Beslissen: Is melden noodzakelijk? En is hulp verlenen of organiseren (ook) mogelijk?

Meldcode en afwegingskader voor de zorg

V&VN heeft speciaal voor verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten een meldcode en afwegingskader gemaakt. Deze meldcode is volledig gericht op het werk in de zorg.

Beroepsgeheim

Bij mishandeling kan bescherming van het slachtoffer zwaarder wegen dan het beroepsgeheim.

Zoek uit welk artikel beschrijft dat je mag afwijken van de Beroepscode

van Verpleegkundigen

en Verzorgenden

Zoek deze artikelen op via internet. 

Meldcode en afwegingskader voor de zorg

V&VN heeft speciaal voor verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten een meldcode en afwegingskader gemaakt. Deze meldcode is volledig gericht op het werk in de zorg.

Beroepsgeheim en de meldcode

Als verzorgende heb je een beroepsgeheim. Je mag informatie over de zorgvrager zonder zijn toestemming niet zomaar aan anderen doorgeven. Dit is vastgelegd in de wet BIG en de WGBO. Je moet dus zwijgen over alles wat binnen de zorg plaatsvindt. Maar bij vermoedens van mishandeling kan dit moeilijk zijn. Je moet namelijk ook het belang van de zorgvrager centraal stellen.

Bij mishandeling kan bescherming van het slachtoffer zwaarder wegen dan het beroepsgeheim. Hierdoor kun je je beroepsgeheim moeten doorbreken. De V&VN Meldcode helpt je om een goede afweging te maken over het doorbreken van je zwijgplicht om vermoedens te melden.

Zie artikel 1,2 en 3,6 Beroepscode

van Verpleegkundigen

en Verzorgenden

Casus-Rollenspel

• Voer Stap 3, 4 en 5 uit tijdens het rollenspel.
•  Iedere student speelt 1x de verzorgende, 1x de zorgvrager en 1x de collega waarmee je kunt overleggen.
  
• De zorgvrager overlegt niet mee tijdens het overleg.
  

Casus 1, Meneer Timmerman

Casus 2, Mevrouw Lombok

Casus 3, Mevrouw Lammers

Casus met stappenplan in Teams

Als verzorgende moet je je houden aan je beroepsgeheim of zwijgplicht.
Lees de twee beweringen.

-De zorgvrager moet een vermoeden van ouderenmishandeling melden bij Veilig Thuis.

-Je mag 's avonds bij het eten niet aan je partner vertellen wat er met zorgvrager Jansen is gebeurd vandaag.

Zijn deze beweringen juist of onjuist?

1. De eerste bewering is juist
2. Beide beweringen zijn juist
3. De tweede bewering is juist
4. Beide beweringen zijn onjuist

De 'Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling' geeft duidelijkheid hoe je moet handelen bij vermoedens van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Hierbij gaat het onder ander om kindermishandeling en huiselijk geweld.

Op welke vormen van 'geweld' heeft de meldcode nog meer betrekking? Kies de juiste antwoorden.

1. eer gerelateerd geweld
2. vrouwelijke genitale verminking
3. ouderenmishandeling
4. seksueel geweld

Soms zijn signalen van mishandeling duidelijk. Denk aan blauwe plekken en brandwonden.

Wanneer is verhoogde waakzaamheid geboden? Kies de juiste antwoorden.

1. Een lange tijd tussen het ontstaan van het letsel en hulp zoeken
2. Sociaal isolement
3. Beoefening van een gevaarlijke sport
4. Letsel waarvoor geen verklaring kan worden gegeven.

Lesdoelen behaald

• Bij (vermoedens van) geweld kun je handelen binnen de kaders van de verplichte Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.
  
• Je bent in staat een afweging te maken tussen je beroepsgeheim/zwijgplicht en je handelen bij (vermoedens van) geweld in een afhankelijkheidsrelatie.
  
• Je kunt signalen herkennen die verhoogde waakzaamheid vereisen met betrekking tot mogelijke ouderenmishandeling.