HC 3 Overheid: sociale zekerheid & gezondheidszorg

• economie
• HBO
• Studiejaar 2

Overheid

HC3: sociale zekerheid

Agenda

1. Terugblik HC2
2. Lesdoelen
3. Theorie + casussen
4. Transfer naar het werkveld
   
5. samenvatting les
   

Terugblik: transfer van HBO naar werkveld: 

Rijksbegroting (3 mavo)

Transfer van HBO naar werkveld: Rijksbegroting (4 mavo)

Opdracht: betekenisvolle werkvorm

1. Tweetallen
2. Pak een deelonderwerp van slide 35 of 36:                                          miljoenennota (35), begrotingstekort (35), staatsschuld (35+ 36), directe belastingen (35), indirecte belastingen (35), niet-belastingontvangsten (35) of stimuleringsmaatregelen (36)
3. Hoe zou je dit deelonderwerp betekenisvol kunnen uitleggen?          Bedenk hier een verwerkingsvorm bij en werk deze in conceptvorm uit.

Transfer van HBO naar werkveld: conclusie

Welke uitdagingen zie je bij het aanleren van dit onderdeel aan jouw leerlingen?

1. Schrijf drie mogelijke problemen op die leerlingen zouden kunnen ervaren

2. Bespreek deze in tweetallen

3. Kies per tweetal één probleem uit en bespreek deze klassikaal

Belastingen binnen het vmbo

Terugblik HC2: mindmap

Waar denk jij aan bij het begrip 'sociale zekerheid'?

OWE/EVL Overheid

• Onderwijs Online → ook zelfstudie mogelijk (DT oude leerroute met kennistentamen)
• We gaan op onderdelen door op Micro-1 & Macro-1
• Géén kennistentamen → Leertaak
• LT waarin je begeleid wordt in het doen van onderzoek naar de transfer van de economische- doelen en inhouden, naar de analyse van een (lokaal) vraagstuk → docu/desk(DT)
  

Hoofdthema's HC's

1. Functies collectieve sector (LKB → Economische politiek)
2. Openbare financiën (LKB → Begrotingsbeleid & financiering + economische politiek)
3. Sociale zekerheid & gezondheidszorg (LKB → Verzorgingsstaat & sociale zekerheidsstelsel)
4. Duurzame economie (LKB → Circulaire economie & energietransitie)
   

Lesdoelen HC3: sociale zekerheid & gezondheidszorg (verzorgingsstaat & sociale zekerheidsstelsel)

1. Met behulp van de sociale zekerheidsquote beoordelen hoe groot de omvang van de sociale zekerheid is. 
2. Uitleggen waarom in de jaren ’80 de collectieve uitgaven behoorlijk zijn gestegen. 
3. Voor- en nadelen van het kapitaaldekkingsstelsel en omslagstelsel. 
4. Uitleggen waarom de zorgkosten in de toekomst zullen stijgen. 
5.  Aan de hand van de  i/a-ratio kunnen beoordelen in hoeverre er een beroep op de sociale zekerheid wordt gedaan. 
6. Aan de hand van de vervangingsratio een uitspraak kunnen doen over de mate waarin werken uit een situatie van werkloosheid ontmoedigd wordt. 

Sociale zekerheid (H8)

Verdieping sociale zekerheidsstelsel

https://www.zorgwijzer.nl/faq/sociale-zekerheid

Verdieping arbeidsongeschikt (Participatiewet)

https://www.uwv.nl/particulieren/arbeidsbeperkt/index.aspx

Motieven voor overheidsingrijpen

• Tekortkomingen van de verzekeringsmarkt: 

       - onverzekerbare risico’s (oorlogsschade; werkloosheid);

       - risicoselectie (arbeidsongeschiktheid); 

       - adverse selection; 

       - marktfalen (informatie-asymmetrie en marktmacht) 

• Inkomensherverdeling: AOW 
• Paternalisme: deelname verplicht stellen 
• Kostenmotief: schaalvoordelen: SVB en UWV

Sociale zekerheidsquote(§8.2.5)

"De uitgaven aan sociale zekerheid als deel of 

% van het bruto binnenlands product 

( = gelijk aan het nationaal inkomen)."

Jaren '80: stijgende collectieve uitgaven

Reden: oplopende werkloosheid

Prijs- en volumebeleid

1. Prijsbeleid           → uitkeringen worden verlaagd (3% in 1984)

   - Koppeling          → uitkeringen koppelen aan verloop cao-lonen

   - Ontkoppeling  → bij bovenmatige loonstijgen & bovenmatige volumegroei

2. Volumebeleid (eind '80) → beperking instroom & versnelling uitstroom

      - Toegangsdrempels opgehoogd, strengere keuringen, hardere sancties

     - I/A-ratio verbeterd → inactieven(= uitkeringsontvangers) / eco. actieven ↑

Koppelingsmechanisme

Sociale zekerheidsquote: praktijk

Artikel (KLIK)

"Kabinet zet sluizen van begrotingsbeleid wijd open"

Te beantwoorden vragen:

1. Welk onderdeel beïnvloed deze quote? (zie artikel)

2. Welke gevolgen heeft een hoge quote?

Maatregelen Rutte-I en Rutte-II

Bezuinigingen op het openbaar bestuur (= minder ambtenaren)

Miljoenennota 2020

Miljoenennota 2019 en 2020: 

verdieping sociale zekerheid

2019

2020

Denken, delen, uitwisselen

1. Welke verschillen/verschuivingen zie je bij de post 'Sociale zekerheid'? 
2. Wat valt jou op aan het aandeel van de deelposten binnen sociale zekerheid?
3. Hoe denk je dat deze kosten zich gaan ontwikkelen? Noem argumenten.
4. Noem maatregelen die de overheid heeft genomen om de AOW-kosten beheersbaar te houden. Ben jij het eens/oneens met deze keuzes? Ligt toe.
   
5. Ga nu in tweetallen elkaars analyse vergelijken en bespreken.                                  Is er concencus? Welke verschillen zijn er?
   

Maatregelen kabinet Rutte-I en Rutte-II 

AOW-leeftijd gaat ↑ 

Fiscale ruimte voor aanvullend pensioen gaat ↓ 

Uitgaven langdurige zorg gaat ↓

Uitgaven sociale zekerheid & financiering(§8.2.5)

Kapitaaldekkingsstelsel vs Omslagstelsel(§8.6)

We gaan naar een video van ruim één minuut kijken.

Opdracht:

Benoem de voor- en nadelen van het omslagstelsel én het kapitaaldekkingsstelsel.

Kapitaaldekkingsstelsel vs Omslagstelsel(§8.6)

Kapitaaldekkingsstelsel (beleggen = toekomstig rendement)

Er wordt vermogen gevormd voor de financiering van uitkeringen in de toekomst. 

M.a.w.: nu sparen om later te consumeren. Bestaat uit:

1. De in het verleden door de deelnemers aan de regeling gestorte premies;

2. Plus de daarmee behaalde beleggingsresultaten

Voorbeeld: Aanvullende pensioenen

Omslagstelsel (premie = uitkering)

De toezegging dat toekomstige werkenden premies afdragen om de kosten te dekken

Hiaten kunnen door de overheid worden aangevuld → premie stijgt niet, maar drukt op alle belastingbetalers (bijv. rijksbijdrage aan het Algemeen Ouderdomsfonds)

Voorbeeld: AOW

Mogelijkheden om stelsel toekomstbestendiger te maken 

Uitgavenbeheersing versus lastenverzwaring door: 

1.  Loskoppeling uitkeringen (prijsbeleid) 
2. Aanspraken beperken (volumebeleid) 
3. Grotere arbeidsdeelname: nuggers 
4. Lastenverzwaring: beëindiging premievrijstelling AOW-ers; optrekken premiegrens 

Gezondheidszorg (H9)

Zorgquote

Bron

(bron data: World Databank 2014)

Collectief gefinancierde gezondheidszorg 2018

Meerjaren financiering gezondheidszorg

Dilemma's: rokers

Artikel (KLIK)

"Wat roken de samenleving kost" - Sander Voormolen

NRC Handelsblad, 13-02-2017

1. Wat is de rol van de overheid?

2. Welke acties ondernemen ze?

3. Wat zouden ze nog kunnen doen?

4. Welke partijen hebben baat bij rokers?

(probeer verder te denken dan alleen de fabrikanten)

Stellingen

1. De overheid moet roken verbieden

2. Om roken te stoppen, moeten de accijnzen omhoog

3. De overheid moet hulp bij roken in het basispakket zetten

Eigen risico

1.Waarom zou het verplicht 

    eigen risico zijn gestegen?

2.Welke afwegingen maken mensen

    bij het kiezen van hun gekozen 

    hoogte van hun eigen risico?

Nominale premie

1. Wat is een nominale premie?
2. Waarom ligt de gevraagde premie vaak lager?

Marktwerking: zorgverzekeraars

1. Wat valt jou op aan de verdeling?
2. Welke nadelen kan dit voor de consument hebben?
3. Welke rol zou de overheid kunnen spelen?
   

Financiering gezondheidszorg: context

Artikel: (KLIK)

"Hoeveel geven we uit aan de zorg?"

Mogelijke besparingen gezondheidszorg

Mogelijke besparingen gezondheidszorg

1. Wat valt je op? Noem minimaal 4 dingen
2. Noem per onderdeel een mogelijke reden
   

Verdieping: veranderingen in de zorg

https://www.zorgwijzer.nl/faq/veranderingen-in-de-zorg

Vervangingsratio

De loonkloof tussen werkenden en niet-werkenden. 

De arbeidsmarkt zal een hogere vervangingsratio 

typisch beschouwen als prikkel om te werken 

omdat de opportuniteitskosten van niet-werken, 

namelijk wel werken, dan groter zijn.

Pensioenstelsel: toekomstbestendig?

We gaan naar een video van ruim zes minuten kijken kijken. 

 

Opdracht: 

Benoem de problemen van dit huidige pensioenstelsel.

Transfer van HBO naar werkveld

Transfer van HBO naar werkveld: sociale zekerheid (4 mavo)

Transfer van HBO naar werkveld: sociale zekerheid (4 mavo)

Transfer van HBO naar werkveld: sociale zekerheid (4 mavo)

Transfer van HBO naar werkveld: sociale zekerheid (4 mavo)

Opdracht: betekenisvolle werkvorm

1. Tweetallen
2. Pak een deelonderwerp van slide 35, 36, 37 of 38:
3. volksverzekeringen & werknemersverzekeringen(35), sociaal minimum(35), sociale voorziening(35), verzorgingsstaat (36), actieven & inactieven (37), vergrijzing (37), eigen risico (38) of marktwerking (38)
4. Hoe zou je dit deelonderwerp betekenisvol kunnen uitleggen?          Bedenk hier een verwerkingsvorm bij en werk deze in conceptvorm uit.

Transfer van HBO naar werkveld: conclusie

Welke uitdagingen zie je bij het aanleren van dit onderdeel aan jouw leerlingen?

1. Schrijf drie mogelijke problemen op die leerlingen zouden kunnen ervaren

2. Bespreek deze in tweetallen

3. Kies per tweetal één probleem uit en bespreek deze klassikaal

Extra uitleg

I/A ratio

https://www.economielokaal.nl/ia-ratio/

Extra oefening