Fenotype Voorspellen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

ERFELIJKHEID en EVOLUTIE

Fenotype Voorspellen

JdW-kijkwijzer

Lesopbouw:

1. Vooraf:
   Startklaar, Voorkennis activeren, Formatief Handelen
   
   
2. Instructie:
   Leerdoelgericht werken, Inclusieve didactiek, Concrete en herkenbare voorbeelden, Formatief Handelen
   
   
3. Toepassing:
   Actieve verwerking, Formatief handelen 
   
   
4. Evaluatie:
   Afsluiting

Overzicht Periode 3 (ZV3B)

• Thema: Erfelijkheid & Evolutie en alle eerdere lesstof
• Benodigde lesmaterialen: BvJ B, later ook A, papier en pen

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8	Week 9	Week 10	Week 11	Week 12
Toetsbespreken (Suikerfeest)	5.1 Genotype en fenotype + 5.2 Chromosomen	5.3 Genen en alllelen + 5.8 Dominant en recessief	Vakantie	Vakantie	5.9 Kruisingen	5.5 Evolutietheorie	5.4 Transcriptie	Hemelvaart	Herhaling	Herhaling	Herhaling

              Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

1. Startklaar

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan hun welbevinden. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zijn startklaar: ingelogd in LessonUp, telefoons opgeborgen in het Zakkie, en JdW-map op tafel.

Checklist:

• Bepaal welke voorkennis relevant is voor de nieuwe lesstof.
• Ontwerp een terugblik-opdracht die deze voorkennis activeert.
• Overweeg of en hoe thuistalen ingezet kunnen worden om voorkennis te activeren.

Terugblik opdracht

2. Voorkennis activeren

De docent activeert relevante voorkennis aan de hand van een terugblik-opdracht, waarbij eventueel een beroep op de thuistalen wordt gedaan. Op deze manier biedt de docent een kapstok om nieuwe stof te verbinden aan de eerder geleerde stof en richting te geven aan het verdere verloop van de les. Tegelijkertijd worden hiermee misconcepties van leerlingen zichtbaar gemaakt, waar de docent vervolgens gericht op in kan spelen. 

Practicum

        Fenotype Voorspellen             

(25-35 minuten)

🎯 Doel

• In dit practicum gaan we een baby-Reebop maken met behulp van erfelijke eigenschappen. 
• Je leert hoe het genotype (de genen) bepaalt hoe een Reebop eruitziet (het fenotype).

🧰 Benodigdheden

• Spekjes voor het hoofd (2 pink ,1 wit )en het lichaam
  
• 4 punaises voor de ogen: (4rood, 2 geel)
  
• 2 punaises voor de neus (wit): (2platte, 1uitstekende )
  
• 12 punaises voor de pootjes: (4 gele, 4blauwe, 4gele )
  
• 4 halve satéprikkers voor de voelsprieten

🧠 Belangrijke Begrippen:

• Genotype: De genetische informatie (bijv. Aa, Bb)
  
• Fenotype: Hoe iets eruitziet (bijv. rode ogen, groene poten)
  
• Dominant gen: Een sterk gen dat altijd zichtbaar is (bijv. A)
• Recessief gen: Zwakker gen, alleen zichtbaar als je er twee hebt (bijv. aa)

🟢 Reebop Eigenschappen 

Eigenschap	Fenotypen	Genotype	Overerving
Oogkleur	Rood –Geel	AA-Aa/ aa	Dominant (rood is dominant)
Neusvorm	Plat –Puntig	NN-Na/ nn	Dominant (plat is dominant)
Pootkleur	Blauw –Groen- Geel	BB /Bb / bb	Dominant (Blauw is dominant)
Aantal voelsprieten	1-2-3	DD-Dd / dd	Dominant (1 is dominant)

🧪 Stappenplan

1. Gebruik de gegevens van de ouders: Bekijk de eigenschappen van de Reebop-ouders. Schat op basis van het fenotype welk genotype ze kunnen hebben.

ouder 1	Genotype	Fenotype	ouder 2	Genotype	Fenotype
Oogkleur			Oogkleur
Neusvorm			Neusvorm
Pootkleur			Pootkleur
Aantal voelsprieten			Aantal voelsprieten

Punnett-kwadraat

x

2. Maak jouw eigen Reebop-kind

Kies voor elke eigenschap een gen van de vader en een van de moeder.

Bepaal op basis daarvan het genotype en fenotype van jouw Reebop-kind.

Gebruik met het juiste materiaal om jouw Reebop te bouwen.

Voorbeeld van een Punnett-kwadraat voor oogkleur van

  vader en moeder : (Ouder 1: AA (Rood), Ouder 2: aa (Geel)

	a ♀ (moeder )	a ♀(moeder )
A ♂ (vader )
A ♂ (vader )

3. Vul de eigenschappen van jouw Reebop-kind in

Eigenschap	Genotype	Fenotype
Oogkleur
Neusvorm
Pootkleur
Aantal voelsprieten

4. Bespreek de uitkomst

- Ziet jouw Reebop-kind er anders uit dan die van anderen?

- Waarom lijken sommige eigenschappen op elkaar en andere niet?

- Voor welke kenmerken is de nakomeling heterozygoot en voor welke homozygoot?

- Kun je het geslacht van de nakomeling ook voorspellen? Zo ja, wat is het geslacht? Zo nee, waarom niet?

Antwoorden

1.Ja, mijn Reebop-kind ziet er anders uit dan die van anderen, omdat iedereen verschillende genencombinaties heeft gekozen van de ouders.

2.Sommige eigenschappen lijken op elkaar omdat ze bepaald worden door dominante genen. Andere eigenschappen verschillen doordat er recessieve genen zijn doorgegeven of omdat de gencombinaties heterozygoot zijn.

Antwoorden

3.Mijn Reebop-kind is heterozygoot voor oogkleur (Aa), neusvorm (Nn), pootkleur (Bb), en aantal voelsprieten (Dd). Geen enkele eigenschap is homozygoot in dit geval.

4.Nee, het geslacht van de nakomeling kunnen we niet voorspellen, omdat er geen informatie is gegeven over geslachtschromosomen of geslachtsgebonden genen in dit practicum.

Eindslide.

Ruimte voor een afsluitend woord.