OK 1, b2, 1; Ontwikkelingspsychologie

• Onderwijskunde
• HBO
• Studiejaar 1

Onderwijskunde 1, blok 2, les 1

Ontwikkelingspsychologie 

Wat gaan we doen vandaag?

Overzicht onderwijskunde semester 1

Lesdoel en bekwaamheidseisen

Ontwikkelingspsychologie

• Ontwikkelingsgebieden
  
• Piaget & Vygotsky
  
• De peuter- en kleutertijd
  
• De schooltijd
  

Portfolio

Bronnen

Onderwijskunde 1

In dit semester drie blokken van vijf bijeenkomsten:

Blok 1: Pedagogiek en didactiek

Blok 2: Talenten, zorg en differentiatie >>

Blok 3: Ouders, toetsen en vernieuwend onderwijs

Ieder blok wordt afgerond met een portfolio (opdrachten). 

Inleveren via Cumlaude na lesweek 5. 

Beoordeling: voldoende/onvoldoende. 

Alle drie de portfolio’s moeten voldoende zijn. 

Ieder blok heeft een cursusbeschrijving op Moodle.

Ontwikkelingspsychologie

Passend onderwijs

Talentontwikkeling en differentiatie

Leerlingenzorg en differentiatie 

Presentaties

Koppeling opdracht

A.
Voor cursisten die werken in groep 1 en/of 2; lees: Feldman, R. S. (2016). Ontwikkelingspsychologie. Amsterdam: Pearson Education, hoofdstuk 8, 9 en 10. Beschrijf vervolgens in eigen woorden met behulp van de literatuur twee kenmerken van zowel de fysieke – als wel de cognitieve – én de sociale/persoonlijkheidsontwikkeling en beschrijf hoe je als leerkracht rekening kunt houden met de cognitieve ontwikkelingskenmerken bij het voorbereiden of geven van een les.

B.
Voor Cursisten die werken in groep 3 tot en met 8; lees: Feldman, R. S. (2016). Ontwikkelingspsychologie. Amsterdam: Pearson Education, hoofdstuk 11, 12 en 13. Beschrijf vervolgens in eigen woorden met behulp van de literatuur twee kenmerken van zowel de fysieke – als wel de cognitieve – én de sociale/persoonlijkheidsontwikkeling en beschrijf hoe je als leerkracht rekening kunt houden met de cognitieve ontwikkelingskenmerken bij het voorbereiden of geven van een les. 

Lesdoel

*De cursist kan verwoorden wat de meerwaarde van ontwikkelingspsychologie is voor het onderwijs en/of de leerkracht;

*De cursist kan uitleggen hoe je als leerkracht rekening kan houden met de ontwikkelingskenmerken van leerlingen tijdens het voorbereiden en/of geven van een les en kan dit op de werkplek toepassen. 

 

BHE (Bekwaamheidseisen) = STAGE

*Vakdidactisch (kunde) // De cursist voert onderwijs uit en organiseert // De student kan de leerstof aan zijn leerlingen begrijpelijk en aansprekend uitleggen en voordoen hoe ermee gewerkt moet worden.

*Pedagogisch (kennis) // De student handelt naar zijn kennis over diversiteit van kinderen // De student krijgt zicht op de leefwereld van het kind en de sociaal- culturele achtergrond van het kind in het algemeen en binnen de grootstedelijke context in het bijzonder. De student houdt hiermee rekening in zijn onderwijs.

*Pedagogisch (kennis) // De student heeft kennis van pedagogiek // De student kent ontwikkelingstheorieën en de gedragswetenschappelijke theorie die voor zijn onderwijspraktijk relevant zijn en betrekt deze op zijn pedagogisch handelen.

Wie zijn jullie?

Leer je buurman kennen

Op welke school loop je stage? In welke groep?

Wat kan je al vertellen over de school?

Wat kan je al vertellen over de groep?

Pedagogisch & didactisch handelen;
wat is je al opgevallen?

Ontwikkelingspsychologie

Wat is ontwikkelingspsychologie? 

De wetenschappelijke studie naar patronen van groei, verandering en stabiliteit vanaf de conceptie helemaal tot aan de ouderdom (Feldman, 2020).

Onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen is grof te verdelen in centrale thema’s:

• Fysieke ontwikkeling
• Sociale- en persoonlijkheidsontwikkeling 
  (ontwikkeling van het zelfbeeld, sociale ontwikkeling, emotionele ontwikkeling)
• Cognitieve ontwikkeling

 

Fysieke ontwikkeling

Kijkt naar de invloed van de hersenen,
het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen
en de behoefte aan eten, drinken en slaap
op ons gedrag.

Bijvoorbeeld: motorische ontwikkeling en vaardigheden, zintuigen. Wanneer weten kinderen wanneer ze links- of rechtshandig zijn?

Sociale- en persoonlijkheidsontwikkeling

Ontwikkeling zelfbeeld, sociale ontwikkeling, emotionele ontwikkeling. 

Sociaal-emotionele ontwikkeling: 

Kijkt naar sociale relaties en interacties met anderen en naar het omgaan met emoties. Bijvoorbeeld: vriendschappen, zelfbeeld, sociale vergelijking en emotionele zelfregulering*. Wat is de beste manier om kinderen gewenst gedrag aan te leren?

Persoonlijkheidsontwikkeling: 

Kijkt naar de duurzame gedragingen en (karakter) eigenschappen die de ene persoon van de andere onderscheiden. Bijvoorbeeld: moreel besef, psychologische karakterisering van het ik. Heeft een kleuter besef van goed en fout?

Cognitieve ontwikkeling

Kijkt naar intellectuele vermogens, waaronder leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie.  Bijvoorbeeld: informatie verwerking. Heeft tweetaligheid voordelen?

Cognitieve ontwikkeling volgens:

Piaget

Vygotsky

Informatieverwerkingstheorie 

Jean Piaget

Psycholoog
Stadiatheorie van cognitieve ontwikkeling

Vaste volgorde van universele cognitieve ontwikkelingsstadia

Gericht op het individu

Kanttekening: Uitgebreide observaties van relatief weinig kinderen. Capaciteiten van kinderen soms onderschat.

Jean Piaget

Fasen in de denkontwikkeling volgens Piaget

1. Sensomotorische fase (0-24 maanden) 

2. Pre-operationele fase (2-7 jaar) 

3. Concreet-operationele fase (7-11/12 jaar) 

4. Formeel operationele fase (12+)

Jean Piaget

Aan de slag. Verdeel de volgende begrippen over de vier fasen:

Bespreek de betekenis van deze begrippen met elkaar en schrijf deze er in het kort bij. Beschrijf wat deze begrippen/de fase voor jouw praktijk betekent.

We bespreken en vergelijken de opbrengsten van de verschillende groepen

Symbolisch denken	(geen) conservatiebegrip
Object-permanentie	Hypothetisch –deductief denken
Reversibiliteit	Decentreren
Egocentrisme	Centratie

Lev Vygotsky

Ontwikkelingspsycholoog

Cognitieve ontwikkeling = een resultaat van sociale interacties waarin kinderen leren door geleide participatie.

Kanttekening: Weinig aandacht voor ontwikkeling aandacht en herinneringen.

Lev Vygotsky

De cognitieve ontwikkeling voltrekt zich door blootstelling aan informatie binnen de zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky).

Kinderen moet actief participeren tijdens het onderwijs dat ze krijgen. Experimenteren en nieuwe activiteiten uitproberen. Interactie is noodzakelijk.

Door samen te werken en in gesprek te zijn,

zijn mensen in staat om tot nieuwe dingen te komen.

Zone van actule ontwikkeling & Zone van naaste ontwikkeling

Scaffolding

Cognitieve ontwikkeling

Informatieverwerkingstheorie 

Herinnering; het proces waarmee informatie gecodeerd, opgeslagen en weer opgehaald wordt (retrieval = terughalen).

Sensorisch register of zintuiglijk geheugen > tijdelijk, kort, exacte kopie
Kortetermijngeheugen of werkgeheugen > beperkte capaciteit, 15 tot 20 seconden.
Informatie wordt gecodeerd om opgeslagen te worden in het langetermijngeheugen.

Voorbeelden van codering zijn; schematiseren, relaties leggen, ezelbruggetjes verzinnen, vereenvoudiging aanbrengen, woordbeeld, etc.

Cognitieve ontwikkeling

• DABIOSRADFALOK
• 1 3 9 2 7 8 1 2 4 3 7 2 9
  

Cognitieve ontwikkeling

Beter onthouden en opname in het langetermijngeheugen lukt beter als;

• Het sporensysteem geactiveerd is (schema waar de op te nemen informatie thuishoort);
• Gebruik gemaakt wordt van verschillende zintuigen;
• Informatie aansluit bij de belevingswereld;
• Het wordt aangeboden in betekenisvolle en samenhangende context;
• Er een cognitieve inspanning en actieve houding is;
•  samenvatten, toepassen geleerde, categoriseren, parafraseren (eigen woorden navertellen), bedenken van analogieën (overeenkomsten), etc.;
• Het verdeeld wordt in kleine, behapbare stukken;
• Storende factoren uitgeschakeld worden;

• Informatie niet homogeen of totaal heterogeen van aard is (diversiteit).
  

Informatie die voor ons belangrijk is zullen we beter opnemen. (Nut en doel)

Kijken naar verschillende leeftijden

Ontwikkelingskenmerken per leeftijdsgroep

 Prenatale periode: van conceptie tot geboorte

 Babytijd: van geboorte tot twee jaar

 Peuter- en kleutertijd: van twee tot zes jaar

 Schooltijd: van zes tot twaalf jaar

 Adolescentie: van twaalf tot twintig jaar

Peuter- en kleutertijd	Schooltijd
Symboolgebruik (relatie taal en gedachten)	Decentreren (rekening houden met verschillende aspecten)
Centratie (visuele beeld domineert)	Reversibiliteit (getalbegrip)
Conservatie (getalbegrip)	Geheugenstrategieën (ezelsbruggetjes)
Fantasie (leefwereld)	Leren door actie en interactie (leefwereld)
Leren door actie en interactie (leefwereld)	Aansluiten bij concrete, fysieke realiteit (leefwereld)

Ontwikkelingskenmerken per leeftijdsgroep

Peuter- en kleutertijd

• Fysieke ontwikkeling: fijne en grove motoriek, ontwikkeling zintuigen.
  
• Cognitieve ontwikkeling: preoperationeel stadium Piaget, symboolgebruik, fantasie, redeneervermogen, centratie en conservatie, egocentrisme, intuïtief denken
  
• Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: zelfbeeld, vriendschappen, sociale aspecten van spelen, theory of mind, moreel realisme, emotionele zelfregulatie.
  

Ontwikkelingskenmerken per leeftijdsgroep

Peuter- en kleutertijd

Kenmerken van het jonge kind. Wat betekent dit voor jouw onderwijs?

Nieuwsgierigheid	Emotionele beleving
Concreet denken (leren door doen)	Spelend leren
Korte aandachtsboog	Behoefte aan handelen en bewegen
Niet doelgericht leren	Magisch denken
Fantasie/werkelijkheid	Hang naar gewoonten en routines

Ontwikkelingskenmerken per leeftijdsgroep

Schooltijd

• Fysieke ontwikkeling: motorische vaardigheden: grove en fijne motoriek.
• Cognitieve ontwikkeling: concreet-operationele stadium, decentreren, reversibiliteit, geheugenstrategieën.
• Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: psychologische karakterisering van het ik, sociale vergelijking, eigenwaarde, vriendschappen, populariteit.

Leef-en belevingswereld
(aspect 4 lesvoobereiding) 

Leefwereld: etnische, sociale en culturele achtergronden, thuissituatie.

Belevingswereld: de actualiteit, rages, interesses, hobby’s en de manier waarop kinderen de wereld beleven. Afhankelijk van ontwikkelingsfase/leeftijd.

“Ondanks de vooruitgang die kinderen in het concreet-operationele stadium boeken, kent het denken nog één belangrijke beperking: kinderen blijven vastzitten aan de concrete, fysieke realiteit” (Feldman, 2020, p.355).

Lesvoorbereiding Rekenen: meten

Leefwereld (aspect 4): de leerlingen allemaal een meetlint en mogen zelf verschillende materialen meten. Ze oefenen deze les dus met concreet en fysiek materiaal en kunnen op die manier de leerstof begrijpen. Dit sluit aan bij het concreet-operationele stadium en de manier waarop de leerlingen de wereld beleven en de manier waarop zij leren.

Tot slot

Wie kan verwoorden wat de meerwaarde is van ontwikkelingspsychologie voor het onderwijs?

Volgende keer: blok 2, les 2, Passend onderwijs, talentontwikkeling en leerlingenzorg

Tot 9 april. 
 

Bronnen

Brouwers, H. (2019). Kiezen voor het jonge kind. Bussum: Uitgeverij Coutinho

Voor jonge kind
 

Feldman, R. S. (2020). Ontwikkelingspsychologie. Amsterdam: Pearson Education.

Voor jonge kind: hoofdstuk 8.1, 8.2, 9.1 en 10 helemaal

Voor oude kind: hoofdstuk 11.1, 12.1.1, 12.1.2, 12.1.3, 13.1, 13.3.1 en 13.3.2