h4 watermanagement

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H3 Water

§4 Rivieren in Nederland

Eems

Rijn

Schelde

Maas

Nederland = afvoerputje!

Wateroverlast en overstromingen

• Vaker pieken in de waterafvoer (= het debiet) van rivieren door:
  
•   zware stortbuien
  
• minder sneeuw, meer regen grotere kans op overstromingen
  

Waterafvoer

Ruimte voor de rivier

       Eerst de basis

1953	1995	2007
.

       Eerst de basis

                    Plannen maken:
                    (Tweede) Deltacommissie

                    Plannen uitvoeren:

                    Rijkswaterstaat

                    Plannen monitoren:

                    Waterschappen

Veel plannen

       Beleidsbreuk

Na 1953: 

Water is de vijand

Beleid: "Niets mag overstromen"

Vanaf 1995: 

De vijand kunnen we niet verslaan.

Beleid: "Ruimte voor de Rivier"

       Beleidsbreuk

Omdenken: 

Acceptatie & Adaptatie, maar wel integraal

Is dit goed?

Beschrijving van de openingsfoto

https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2018/09/in-beeld-de-millingerwaard-uniek-natuurgebied-in-nederland

De uiterwaard aan de zijoever van de Waal ten oosten van Nijmegen ligt kort voorbij het punt waar de Rijn zich splitst in het Pannerdensch Kanaal en de Waal. Het prille groen toont zich in tientallen tinten, de meidoorns bloeien prachtig wit, overal hoor je vogels en in de verte staan twee gallowaykalfjes. ‘Altijd opletten,’ zegt Wouter Helmer, mijn gids op deze dag. ‘Bij kleintjes is er steevast een moeder in de buurt.’ De Millingerwaard is onderdeel van de Gelderse Poort, een nieuw natuurgebied van drieduizend hectare van Staatsbosbeheer, gelegen aan het begin van de Nederlandse rivierdelta.

https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2020/05/als-het-dak-van-de-wereld-smelt

      Wat dan & hoe dan

Uitgangspunten	Voorbeeld
Integrale oplossingen	1: Wat zou je doen? 2: Wat zou je doen?
Adaptieve oplossingen	1: Wat zou je doen? 2: Wat zou je doen?

1

2

1

Samenhangend, meerdere belangen tegelijk

Flexibel, meebewegen met veranderingen

2

      Wat dan & hoe dan

Uitgangspunten	Voorbeeld
Integrale oplossingen	1: Ruimte voor de Rivier (veiligheid + natuur + economie)
Adaptieve oplossingen	1: Noodoverloopgebieden (landbouw + waterveiligheid) 2: Aanpasbare sluizen (waterafvoer + watervasthouden)

1

2

Samenhangend, meerdere belangen tegelijk

Flexibel, meebewegen met veranderingen

1

2

     Aan de slag

Ingrijpen van de mens

• Hoe heeft de mens de kans op overstromingen vergroot?
• Wat is de relatie tussen de vertragingstijd en een piekafvoer?

na verstedelijking

voor verstedelijking

Het is gewenst dat het water een lange vertragingstijd heeft.

1. waar
2. niet waar

Hoe meer verstening, hoe minder de sponswerking van de bodem

1. waar
2. niet waar

Als er meer bomen gekapt worden neemt de kans op een piekafvoer toe

1. waar
2. niet waar

Als een rivier meer mag meanderen
(= bochten maken)
neemt de vertragingstijd van de rivier af.

1. waar
2. niet waar

oorzaak

gevolg

gevolg

gevolg

Er vindt verstedelijking / verstening van het oppervlak plaats

Hierdoor is de sponswerking van de bodem afgenomen. Er infiltreert minder water in de bodem.

Meer regenwater stroomt in een kortere tijd naar de rivier.

Het debiet van de rivier stijgt in een korte tijd heel snel. Er ontstaat een piekafvoer.

Wat is de algemene regel tussen vertragingstijd en de kans op een piekafvoer?

Hoe....de verstraginstijd, hoe .... de kans op een piekafvoer

begrepen?

Hoe heeft de mens de kans op overstromingen vergroot?

Wat is de relatie tussen de vertragingstijd en een piekafvoer?

Deze les

• Je weet waarom na 1995 het waterbeleid verandert is naar
  'ruimte voor de rivieren'.
• Je  kent de maatregelen van 'ruimte voor de rivieren' en kan de effect op een piekafvoer inschatten.

Na 1995 andere aanpak

Van: meer en hogere dijken

Naar: Geef de rivier de ruimte 

Verschil hoogwatergeul en nevengeul

nevengeul

Ligt binnen de winterdijken, dus in de uiterwaarden.

Hier kan altijd water in komen, waardoor er een wat drassiger gebied ontstaat. Dat is goed voor de natuurwaarden. 

Bij hoogwater stroomt het water makkelijker door waardoor de afvoer van water beter gaat.

hoogwatergeul

Extra rivierarm, buiten de winterdijken om.

Kan open gezet worden als er een piekafvoer is. In de gewone situatie is hij dicht.

Bij hoog water wordt een deel van de piekafvoer omgeleid via een andere weg (de hoogwatergeul), waardoor de kans op overstroming kleiner wordt.

'droog waar het moet, nat waar het kan'

regen vasthouden waar het gevallen is

water tijdelijk opslaan, zodat het later de rivier in kan.

water zo snel mogelijk naar zee krijgen 

Welk onderdeel van
integraal waterbeleid?

1. vasthouden
2. bergen
3. afvoeren
4. aanvoeren

Welk onderdeel van
integraal
waterbeleid?

1. vasthouden
2. bergen
3. afvoeren
4. aanvoeren

Welk onderdeel van
integraal waterbeleid?

1. vasthouden
2. bergen
3. afvoeren
4. aanvoeren

Alles in buitendijks gebied hoort bij afvoeren

Internationale Rijnministerconferentie

bovenstrooms maatregelen nemen beter

Veiligheid, economie, natuur.

2 belangrijke gebieden waar rivieren uitmonden.

Zuid-westelijke delta

(Zeeland)

IJsselmeer-delta

Adaptief watermanagement =

Het water op zo'n manier regelen dat je flexibel blijft en om kan gaan met klimaatverandering.

Wanneer moet het waterpeil hoger
worden gehouden?
In de zomer of de winter?
Leg voor beide seizoenen uit waarom.
Gebruik daarbij een oorzaak-gevolg relatie.

hint

Wanneer heb je meer ruimte nodig zodat de rivier meer water in het IJsselmeer kan dumpen? In de zomer of in de winter?

Wanneer is er meer vraag naar zoet water voor irrigatie? In de zomer of in de winter?

Beredeneer waarom we 'spelen' met het waterpeil in Zeeland en het IJsselmeer?

Ga in op zomer en winter.

Beredeneer waarom we 'spelen' met het waterpeil in Zeeland en het IJsselmeer?

Ga in op zomer en winter.

In de zomer is er weinig neerslag maar veel vraag naar zoet water. 

Door het waterpeil hoger te zetten is er een grotere zoetwater voorraad.

In de winter is er veel neerslag en grotere kans vanuit storm op zee. 

Door het waterpeil van de lager te zetten kan er meer rivierwater verzameld worden als de stormvloedkeringen dicht zijn.

(de badkuip is dan minder vol, dus kan langer gevuld worden voordat deze overstroomt).

'droog waar het moet, nat waar het kan'

Gebruik bron 16.
Het plan van de ‘Nationale Gieter’ past goed binnen het integraal waterbeleid.
Geef twee redenen waarom het plan van de ‘Nationale Gieter’
goed past binnen het integraal waterbeleid.