3.3 de Oost en de VOC

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Leerdoel: Ik kan uitleggen waarvoor de VOC werd opgericht en hoe deze handelsmaatschappij werkte.

Nederlanders gaan zelf de winstgevende route naar de Oost zoeken.

• Portugal had het monopolie op specerijen, zijde, porselein en thee naar Europa.
• De Antwerpse kooplieden namen kennis Aziatische handelsnetwerken mee.
• Jacob van Heemskerck en Willem Barentsz reisden in 1596 via het noorden van Europa naar Azië, mislukt bleven steken bij Nova Zembla.
• 1595: de Houtman, Keyzer gingen op reis  via  Kaap de Goede Hoop naar Indië, deze reis was succesvol en winstgevend.

Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht in  1602

• Scheepsbedrijven werken samen in handelscompagnieën: voorcompagnieën
• Oorzaken: Door te hoge onderlinge concurrentie van de compagnieën, prijsdalingen en faillissementen, richtte Oldenbarnevelt de VOC op=> inkomsten van de compagnieën nodig voor de oorlog tegen Spanje  
• Gevolgen: De VOC kreeg rechten: economisch=>het handelsmonopolie. Politiek=> verdragen sluiten met vorsten, oorlog voeren.

VOC Bestuur

• de Heren 17  zijn het hoofdbestuur van de VOC en zetelen in Amsterdam.
• Elke 6 kamers hadden een eigen scheepswerf, pakhuis en kantoor. Voor elke reis werden zeelui en soldaten ingehuurd.
• Zeelieden en kooplieden van de VOC mochten niet zelf in producten handelen, die de VOC vervoerde.

Hoe komt de VOC aan zijn startkapitaal?

• De VOC gaf aandelen uit. Dat is een aandeel/stukje van het bedrijf, in ruil kreeg je dividend. 
• Aandelen werden gekocht en verkocht op de Amsterdamse Beurs. Daarmee was de VOC de allereerste firma ter wereld die aandelen uitgaf en de 1e multinational.
• Iedereen=> rijke mensen, maar ook ambachtslieden, bakkers of dienstboden kochten een aandeel. Zo werd de VOC ‘van iedereen’.

Oorlog en handel.

• VOC werd ook gebruikt in de oorlog met Spanje tijdens de Opstand=> pakten zeeroutes,  handelsfactorijen in Azië af van Spanje en Portugal.
• De Spanjaarden gaven de Duinkerkers kaperbrieven om schepen Republiek aan te vallen. Kaapvaart was zo legaal.
• Schepen waren handels- ,oorlogsschepen.
•  De VOC gebruikte ook geweld tegen Aziatische vorsten als ze niet wilden handelen, concurrenten, lokale bevolking.

Jacatra en Batavia.

• VOC stichtte of veroverde op Spanje en Portugal overal in Azië handelsfactorijen, zo kon de VOC deelnemen aan de Aziatische handel.
• In 1619 vestigde Jan Pietersz. Coen in Batavia het centrale handelspunt en bestuur van de VOC in Azië. Hij was de Gouverneur-Generaal. Jacatra werd verwoest en bewoners verdreven.
• Uit Europa nam de VOC goud en zilver mee om mee te handelen.

Inter-Aziatische ruilhandel=> Manier om de kosten voor de VOC te verminderen en meer winst te maken.

• Vanuit Europa Goud en zilver=> zijde, thee, porselein uit China=> in Japan zijde geruild tegen zilver=> uit India kwam katoen en rijst=>  katoen en rijst in Indonesië geruild tegen specerijen.  
  
• Op elk onderdeel werd winstgemaakt. Katoen, zijde, porselein, thee, rijst en specerijen naar de Republiek.
• Specerijen: peper, kaneel, nootmuskaat, foelie en kruidnagelen.
• Retourvaarten tussen Republiek, Batavia.

J.P. Coen en de massamoord op de Banda-eilanden.

• Oorzaken: De VOC paste het handelsmonopolie op specerijen toe om concurrentie door Nederlandse, buitenlandse bedrijven te verhinderen maar ook op de inheemse bevolking. 
• De bewoners van de Banda-eilanden verkochten ondanks het verbod toch zelf nootmuskaat aan de Engelsen omdat de VOC niet de beloofde rijst leverde. J.P. Coen liet leiders onthoofden en verdreef de bevolking. (gevolgen)

Perkeniers en plantages

•  Hollandse ‘perkeniers’ namen de plaats van de inheemse bevolking in. 
• Het eiland Banda werd in perken= plantages verdeeld. 
• De VOC voerde slaven aan om op de plantages voor nootmuskaat te werken. 
  
• De VOC veroverde behalve deze eilanden geen grote gebieden, de handelsfactorijen leverden genoeg op.

Je ziet een schilderij over de
massamoord op de Banda eilanden.
Leg uit waarom dit past bij het
beleid van de VOC.

socrative.com