Thema 5 BS 4 Het zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Thema 5 Waarneming, gedrag en regeling

Thema 5 - waarneming, gedrag en regeling

• terugblik
• doelen
• uitleg
• aan de slag

Vragen over huiswerk BS2 en BS3?

De trommelholte van een oor is vrijwel helemaal gevuld met vocht.

1. Waar
2. Niet waar

Waarmee is deze holte dan wel gevuld?

1. Lucht
2. Bloed
3. Botten

De opperhuid bestaat uit twee lagen, hoe heten deze?

1. Hoornlaag + Kiemlaag
2. Hoornlaag + Lederlaag
3. Kiemlaag + Lederlaag
4. De opperhuid bestaat maar uit één laag

In de huid liggen 4 verschillende zintuigen, welke?

Wat gebeurt er met de grootte van jouw pupil als je in een donkere kamer komt?

1. Verandert niet
2. Wordt groter
3. Wordt kleiner

Wat is de blinde vlek?

Welke stelling(en) is/zijn juist?
Stelling 1: Met kegeltjes neem je alleen kleuren waar
Stelling 2: Met staafjes kan je alleen contrast (zwart/wit) zien
Stelling 3: Kegeltjes hebben een lagere drempelwaarde dan staafjes

1. 1,2,3
2. 1,2
3. 1,3
4. 2,3

BS 4 Het zenuwstelsel

Zenuwstelsel

Zenuwen verbinden zintuigen met het centrale zenuwstelsel

Centraal zenuwstelsel: ruggenmerg en hersenen.

Ruggenmerg

Het ruggenmerg is gevuld met zenuwweefsel.

Het verzorgt de verbinding tussen de hersenen en de rest van het lichaam

Tussen de wervels ontspringen de zenuwen.

Zenuwcellen

Zenuwweefsel bestaat uit zenuwcellen.

Zenuwcellen hebben een cellichaam (waar de kern zit) en uitlopers (lange 'armen' van de cel)

Zenuwcellen

De uitlopers van zenuwcellen kunnen wel 1 meter lang zijn.

De cellichamen van zenuwcellen zitten allemaal dichtbij of in het centrale zenuwstelsel

Zenuwcellen

Gevoelszenuwcellen hebben uitlopers bij zintuigcellen. Ze geven een impuls door richting het centrale zenuwstelsel.

Zenuwcellen

Schakelcellen ontvangen impulsen van gevoels-zenuwcellen of van andere schakel-cellen. Ze geven impulsen door aan schakelcellen of bewegingszenuwcellen.

Alleen in centraal zenuwstelsel

Zenuwcellen

Bewegingszenuwcellenontvangen impulsen van schakel-cellen. Ze geven impulsen door aan spieren of klieren. Een klier is een orgaan wat stoffen produceert (zweet, talg, speeksel)

Zenuwen

Zenuwen zijn bundels met uitlopers van zenuwcellen. Deze uitlopers zijn geisoleerd met een beschermlaagje. Om de zenuw heen zit ook nog een stevige beschermlaag.

Bewuste reactie

1. Prikkel komt binnen via een zintuig.

2. Impuls gaat via een gevoelszenuwcel naar het ruggenmerg

3. Schakelcellen in het ruggenmerg geven de impuls door aan de hersenen.

4. Hersenen geven een impuls via schakelcellen aan een bewegingszenuwcel

5. De bewegingszenuwcel geeft de impuls door aan een spier en een klier

6. De arm beweegt en de speekselklieren gaan werken

Reflex

1. Prikkel komt binnen via een zintuig.

2. Impuls gaat via een gevoelszenuwcel naar het ruggenmerg

3. Schakelcellen in het ruggenmerg geven de impuls door aan een bewegingszenuwcel (en ook aan de hersenen)

4. De bewegingszenuwcel geeft de impuls door aan een spier en een klier

5. De arm beweegt en daarna zijn je hersenen zich pas bewust van wat er gebeurde

Reflexboog

Reflexboog: de weg die impulsen bij een reflex afleggen.

Is de kortste route mogelijk!

Een reflex is daarom sneller dan een bewuste reactie.

BS 5 Gedrag

Gedrag

Wat is gedrag?

Gedrag is alles wat een mens of dier doet.

Bijv. lachen, lopen, naar iets kijken, stil staan, eten, slikken geluid maken etc.

Planten vertonen géén gedrag!

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen en een doel hebben.

Bepaalde handelingen volgen elkaar op in een vaste volgorde en het effect van de ene handeling leidt tot een volgende.

Dit noem je een gedragsketen. 

Voorbeeld van een gedragsketen

Prikkels en Motivatie

Inwendige prikkel: een prikkel die in het lichaam ontstaat.

bijv. honger of dorst.

Uitwendige prikkel: een prikkel die buiten het lichaam ontstaat.

Deze prikkels neem je waar met je zintuigen.

Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van een bepaald gedrag. Vaak een inwendige prikkel.

Reactie op een prikkel noemen we respons

Aangeboren en aangeleerd

Aangeboren gedrag is gedrag wat al meteen na de geboorte wordt getoond.

Aangeleerd gedrag is gedrag dat ontstaat door leren. 

Sociaal gedrag

Gedrag wordt bij veel dieren beïnvloed door soortgenoten.

Gedrag van soortgenoten naar elkaar noem je sociaal gedrag.

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noem je een signaal.

Wat zijn normen en waarden?

Waarden zijn dingen die mensen belangrijk vinden in het leven.

Normen zijn de ongeschreven regels over hoe jij je moet gedragen. 

Observatie en interpretatie

Een bepaald signaal kan een verschillende betekenis hebben.

Wat je observeert (wat je waarneemt) kan je op verschillende manieren interpreteren (kan je een betekenis aan koppelen). 

Gedrag observeren

Huiswerk

Maak de opdrachten van BS4 en BS5 in de online methode.