Les 42

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Programma

1. Nakijken
2. Terugblik
3.  Uitleg: stijlfouten
4. Oefenen
5. Afsluiting en vooruitblik

Nakijken

Les 28 opdracht 1, 3, 4 en 5.

Neem de zin over en plaats waar nodig leestekens en hoofdletters.

de kleuter schreeuwde naar zijn vader ik wil niet naar bed

Je kunt zinnen schrijven zonder spelfouten en toch volledig naast de plank zitten.

Wat gaat er mis in deze zin?
Je kunt zinnen schrijven zonder spelfouten en toch volledig naast de plank zitten.

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je zinnen schrijven zonder stijlfouten. Je kan uitleggen wat een contaminatie, pleonasme en tautologie is.

Introduceer het leerdoel aan het begin van de les.

Wat zijn stijlfouten?

Stijlfouten zijn fouten in de formulering van zinnen. Ze maken een zin onduidelijk of overbodig.

Leg de definitie van stijlfouten uit. Vraag de studenten of ze voorbeelden kunnen noemen.

pleonasme

wanneer je een woord extra benadrukt terwijl dat niet nodig is.

• groen gras: gras is altijd groen
• vaste standaarduitspraak: standaard is al vast

contaminatie 

wanneer je twee woorden door elkaar haalt en er een nieuw woord van maakt.

• uitprinten: uitdraaien en printen
• nachecken: nakijken en checken

tautologie

wanneer je twee keer hetzelfde zegt met verschillende woorden.

• Misschien dat ze er wellicht nog achter komen: misschien en wellicht zijn hetzelfde
• dat is gratis en voor niets: gratis en voor niet zijn hetzelfde

Stijlfouten: contaminatie, pleonasme, tautologie

- Contaminatie: twee woorden of uitdrukkingen verkeerd gecombineerd
- Pleonasme: een eigenschap van een zaak of persoon nog eens noemen

- Tautologie: twee woorden van dezelfde woordsoort die hetzelfde betekenen

We liepen door het groene gras naar de speeltuin.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie

We liepen door het groene gras naar de speeltuin.

Dit is een pleonasme:

Gras is namelijk van zichzelf al groen. Het woord groene geeft een versterking aan het woord gras.

Mijn mobiel is kwijt.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie

Mijn mobiel is kwijt.

Dit is een contaminatie:

Of: Ik ben mijn mobiel kwijt.

Of: Mijn mobiel is weg. 

Uit de kraan komt vloeibaar water.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie

Uit de kraan komt vloeibaar water. 

 

Dit is een pleonasme:

Water is van zichzelf al vloeibaar. Het woord vloeibaar geeft een versterking van het woord water.

Misschien dat ze er wellicht nog mee bezig zijn.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie

Misschien dat ze er wellicht nog mee bezig zijn.

Dit is een tautologie:

Misschien en wellicht hebben dezelfde betekenis.

Voordat je gaat, moet je eerst even checken of je alles bij je hebt.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie

Voordat je gaat, moet je eerst even checken of je alles bij je hebt.

Dit is een tautologie:

Voordat en eerst hebben dezelfde betekenis.  

Hij vertelde tegen mij dat hij een kat heeft gered.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie

Hij vertelde tegen mij dat hij een kat heeft gered.

Dit is een contaminatie:

Of: Hij zei tegen mij dat hij een kat heeft gered.

Of: Hij vertelde aan mij dat hij een kat heeft gered. 

Jouw schrift ziet er netjes en verzorgd uit.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. is goed

Ik teken een ronde cirkel op het blad.

1. Contaminatie
2. Tautologie
3. Is goed
4. pleonasme

Bij zo'n operatie is er een kans op mogelijke complicaties.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie

"IJsjes, gratis en voor niets"

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. is goed

Het vliegtuig stijgt omhoog.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. is goed

Mag ik even voorbij passeren?

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. is goed

Incongruentie

Incongruentie is het niet overeenkomen van onderdelen van een zin, zoals onderwerp en persoonsvorm of het verwijswoord.

Geef een voorbeeld van incongruentie en vraag de studenten om andere voorbeelden te bedenken.

Verbeter deze zin:
'Sociale media zorgt bij veel jongeren voor slaapproblemen.'

Zelf aan de slag

• Afmaken Les 28 opdracht 1, 3, 4 en 5.
• Maak les 42 opdracht 1, t/m 3 op blz. 171
• Klaar? Ga dan stillezen. 
• Je mag zachtjes overleggen met je buur. 
• Je maakt de opdrachten in je schrift!
• Let op spelling en het maken van goede zinnen!

Er werden drie mannen opgepakt voor de opzettelijke inbraak bij de bank.

1. contaminatie
2. tautologie
3. pleonasme

Hé Philip! Zit je nou bij Margo af te spieken?

1. contaminatie
2. tautologie
3. pleonasme

Aan het werk

Oefenen met incongruentie: 

KERN les 42 opdr. 6 t/m 8

A

B

C

Controle opdracht:

KERN les 42 opdr. 9

Oefenen met contaminatie, pleonasme en tautologie: KERN les 42 opdr. 1 t/m 3

Klaar!

1. Maak KERN les 42 opdr. 10

2. Schrijf een proefversie van de recensie.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets wat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.