1.3 & 1.4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

1.3 Gesteente wordt verplaatst

Leerdoelen

1. Je weet wat massabewegingen zijn.
   
2. Je begrijpt dat door verwering en erosie gebergten worden aangetast en grind, zand en klei ontstaan.
   
3. Je kunt een rivierdal en een gletsjerdal herkennen aan de hand van kenmerken op een foto.
   

Wat voor soort verwering is dit?

1. Chemische verwering
2. Mechanische verwering

Wat voor soort mechanische verwering zien we hier?

1. Warmte/kou verschillen
2. Water dat in spleten bevriest en uitzet
3. Plantenwortels die gesteente uit elkaar duwen

Welke vorm van verwering zie je?

1. Mechanische verwering
2. Chemische verwering

Welke verwering?

1. Vorstverwering
2. Verwering door planten
3. Verwering door temperatuurverschil
4. Chemische verwering

Welk soort verwering?

1. Vorstverwering
2. Verwering door planten
3. Verwering door temperatuurverschil

Welke vorm van verwering zie je op de foto?

1. chemische verwering
2. Mechanische verwering

Plantenwortels zorgen voor

1. Verwering
2. Verwering door dikker te worden
3. Verwering en erosie
4. Erosie

Wat zie je?

1. Mechanische verwering
2. Erosie door water
3. Erosie door ijs
4. Chemische verwering

Wat is het verschil tussen verwering en erosie?

(kies wat het beste past)

1. Verwering is slijten, Erosie is splijten
2. Verwering is splijten, Erosie is slijten
3. Verwering komt altijd pas na erosie
4. Verwering komt altijd voor erosie

Door erosie en verwering worden de bergen .........

1. lager
2. hoger

Welke verwering?

1. Vorstverwering
2. Biologische verwering
3. Verwering door temperatuurverschil
4. Chemische verwering

Welk begrip past bij de afbeelding?

1. erosie
2. verwering

Erosie=

Het afschuren of uitslijten van hard gesteente door:

- wind

- water

- ijs

met daarin verweringsmateriaal.

Erosie

Rivieren slijten het landschap af. In de rivier zitten sedimenten die tegen de bodem botsen en daarmee als een soort van schuurpapier de bodem steeds dieper uitschuren.

Benedenloop

Bovenloop

Middenloop

Verweringsmaterialen

De rivier neemt materialen mee van de bovenloop naar de benedenloop. Gedurende deze reis wordt het materiaal steeds fijner:

Rotsblokken, keien, stenen, grof zand, fijn zand, klei.

Verwering

Boven aan de berg zullen door mechanische verwering (vorst) langzaam aan stukjes steen afbrokkelen. 

1

Massabeweging

Het stukje steen van de top is langs de helling naar beneden gerold. 

Dit naar beneden bewegen van het gesteente noemen we massabeweging.

2

Steile berg

Een stukje steent wat hier naar onder toe gaat zal vooral rollen of vallen. 

3

Flauwe helling

Een stukje steent wat hier naar onder komt, zal heel langzaam schuiven. Het stukje steen rolt of valt niet. 

4

Gesteente gaat van de bergen...

Gesteente puin

....naar het laagland

Grind

Hier is het gesteente puin uit de bergen veranderd in grind. 

Het uitschuren van materiaal door water (rivieren), wind en ijs (gletsjer) noemen we erosie.

Erosie door water -  V-dal

Beschrijvingen

V-dal

• Oorzaak: water stroomt snel naar beneden.
• Het neemt puin mee.
• Gevolg: bodem wordt uitgeschuurd. 
• Oorzaak: De steile hellingen van de rivier verweren.
• Gevolg: verweringsmateriaal glijdt de helling af en een V-vorm ontstaat.

Erosie door ijs - gepolijst landschap

Beschrijvingen

U-dal: 

• doordat sneeuw zich ophoopt hoog in de bergen ontstaat een dik pak ijs.
• door de zwaartekracht schuift dit door de dalen naar beneden.
• het ijs neemt verweringsmateriaal (puin) mee.
• gevolg: een dal wordt uitgeschuurd met een U-vorm.

Winderosie

Wanneer de wind sterk genoeg is om zand mee te nemen dan kan zelfs de wind voor erosie zorgen. 

Dit dal is geërodeerd door een...

1. Rivier
2. Gletsjer

Dit dal is gevormd door een...

1. Gletsjer
2. Rivier

Leerdoelen

1. Je weet wat massabewegingen zijn.
   
2. Je begrijpt dat door verwering en erosie gebergten worden aangetast en grind, zand en klei ontstaan.
   
3. Je kunt een rivierdal en een gletsjerdal herkennen aan de hand van kenmerken op een foto.
   

Zonder verwering geen erosie

Noteer in je schrift waarom dat zo is.

§1.4 Waar blijft alle grind, zand en klei?

Leerdoelen

- Je weet op welke manier zandbanken, duinen en delta's worden gevormd.

- Je begrijpt dat er in een laagvlakte sedimentatie optreedt en dat uit samengeperste sedimenten na lange tijd sedimentgesteenten ontstaan.

- Je kunt met behulp van een foto de naam en aantal kenmerken van sedimentgesteenten benoemen.

1.4 Waar blijft alle grind, zand en klei?

Een laaggelegen en vlak gebied heet een laagvlakte.

Door de laagvlakte stroomt de benedenloop van de rivier.

Een laaggelegen en vlak gebied heet een laagvlakte

Door de laagvlakte stroomt de benedenloop an de rivier.

In een laagvlakte kom je metersdikke lagen zand, grind en klei tegen.

Sedimentatie: proces waarbij korrels blijven liggen.

Duinen: door de wind opgewaaide zandheuvel.

Door de wind opgewaaide zandheuvel.

Door de wind opgewaaide zandheuvel.

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Delta

Delta

Nieuw land in zee dat ontstaat door sedimentatie waar een rivier in zee uitmondt.

Nieuw land in zee dat ontstaat door sedimentatie waar een rivier in zee uitmondt.

Estuarium

Trechtervormige monding van de rivier. 

Tijdens eb en vloed stroomt de zee de rivier in en uit en neemt sediment mee naar de zee. 

Delta

Estuarium

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

0

Sedimentgesteente

Gesteente dat dat ontstaat uit samengeperst

sediment (laagjes).

- Zand --> Zandsteen

- Klei --> Schalie

- Schelpen --> Kalksteen (fossielen)