Domein wereld informatief

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Wereld: wat moet je kunnen? (1)

• Aan het proces van mondialisering/globalisering economische, culturele en politieke dimensies onderscheiden en aangeven hoe deze dimensies elkaar beïnvloeden. 
• Aan de hand van voorbeelden aangeven wat de effecten zijn van en de reacties zijn op globalisering in verschillende landen: een centrumland, een semi-perifeer land en een perifeer land.
• Aan de hand van voorbeelden uitleggen hoe technologische ontwikkelingen, tijdruimtecompressie en globalisering samenhangen.
• Beschrijven hoe processen van internationalisering en globalisering zich in grote lijnen sedert de koloniale periode hebben ontwikkeld en wat de rol is van hegemoniale staten in deze processen.
• Aan de hand van verschillende indicatoren de wereld indelen en landen met elkaar vergelijken.
• Mondiale spreidingspatronen verklaren.

Wereld: wat moet je kunnen? (2)

• Uitleggen hoe demografische kenmerken en verstedelijking samenhangen met het sociaaleconomisch ontwikkelingspeil van een land. Deze samenhang toepassen op drie typen landen: een centrumland, een semiperifeer land en een perifeer land.
•  Snel opkomende economieën BRICS, BRICSMIT in relatie tot Reshoring uitleggen
• De posities van New York, Washington en Los Angeles als machtscentra en als knooppunten van informatie-, geld- en goederenstromen beschrijven en verklaren. Ruimtelijke kenmerken van deze steden benoemen die samenhangen met hun positie als mondiaal knooppunt.
• De internationale migratie naar de drie grote Amerikaanse steden beschrijven en de sociale polarisatie binnen de steden analyseren vooral gelet op de etnische samenstelling van de bevolking.

Stukje theorie

Kunnen: mondiale spreidingspatronen verklaren

Vijf algemene indicatoren om mondiale spreidingspatronen te verklaren

diffussie = verspreiding van cultuurelementen

Diffusie 

Verspreiding of vermenging van cultuurelementen of ideeën over/door landen of mensen

Vroeger: door contacten die handelaars, veroveraars en reizigers legden

Nu: snelle culturele diffusie door media, migratie, toerisme

Effect

1. Homogenisering: vervaging verschillen
2. Heterogenisering: mengcultuur

Lingua Franca

Democratisch gehalte

Wat is het democratisch gehalte?

1. Democratie

2. Beperkte democratie

3. Dictatuur

Op basis van democratisch gehalte & mensenrechten

Landen naar democratisch gehalte

Wereldsysteem op basis van welvaart

 De eerste contouren van het wereldsysteem

bevolkingsspreiding

Bevolkingsspreiding

Natuurlijke bevolkingsgroei

Demografisch transitie model 

Veel Zuid-Amerikaanse landen eind jaren zeventig nog in 

fase 2 . Nu veelal in fase 3.

demografisch transitie model: de ontwikkeling van de bevolking door de eeuwen heen.

Economische indicatoren

• BNP of BBP
• BNP/Hoofd > Beter om landen te vergelijken
• Verdeling van de beroepsbevolking

Welzijn 

Levensverwachting

Alfabetiseringsgraad

VN-welzijnsindex

Verstedelijkingstempo en graad

Leerdoel: Je kunt het verband uitleggen tussen verstedelijkingstempo, verstedelijkingsgraad en welvaart uitleggen

- Verband kun je vaak weergeven in een hoe ... hoe ... zin

- Hoe rijker een land hoe lager het verstedelijkingstempo (en hoe hoger de verstedelijkingsgraad)

- Of andersom: Hoe armer een land hoe hoger het verstedelijkingstempo

India:

Relatief lage verstedelijkingsgraad, maar verstedelijkingstempo relatief hoog

Dankzij mondialisering...

Global shift

Verschuiving van het economisch zwaartepunt in de wereld.

Laatste decennium: global shift naar pacific Rim (rond Grote oceaan)

Economische gevolgen

Pacific rim

• Laagwaardige maakindustrie -> hoogwaardige kapitaalgoederen
• Meer wetenschap, innovaties en dienstverlening
• Financiële zakencentra

Internationale arbeidsverdeling

Een gevolg van globalisering is een toename van de internationale arbeidsverdeling. 

Dit betekent dat een product wordt gemaakt en geëxporteerd door het land dat dit het beste en goedkoopste kan.

Contingent is vastgestelde hoeveelheid.

Gevolg: internationale arbeidsverdeling verschuift

Gevolgen globalisering

1. Groeiende ongelijkheid op mondiaal niveau

2. Ruimtelijke afwenteling

3. Culturen vervagen

4. Goedkope producten en diensten

5. Verschuiving internationale arbeidsverdeling

Ruimtelijke afwenteling: Verschijnsel dat landen met veel armoede, corruptie of het ontbreken van democratie door rijkere landen vaak gebruikt worden voor vervuilende activiteiten, omdat in eigen land strengere milieunormen gelden.

Global Village

-> tijd-ruimtecompressie

Een global village?

Heterogenisering is het verweven van eigen cultuurelementen met die van de westerse cultuur.

Fragmentarische modernisering

niet iedereen profiteert van de economische ontwikkeling.

traditionaal - modern

Wanneer een deel van een land kenmerken van een centrumland aanneemt, terwijl een ander deel van het land nog in een landbouwsamenleving verkeert

sociale ongelijkheid

regionale ongelijkheid

Regionale ongelijkheid kan optreden wanneer centrumgebieden de armere regio's afromen.

Het centrum onttrekt dan bijvoorbeeld arbeid, kapitaal en grondstoffen aan de periferie.

De periferie komt zo in een negatieve spiraal en krijgt te maken met backwash-effecten.

Het centrum ervaart juist positieven spread-effecten. 

Recente ontwikkeling: 'reshoring'

Offshoring vs reshoring

2 mogelijkheden:

- Outsourcing

- In-house

Reshoring

-Veranderingen in de markt: Klanten vragen bijvoorbeeld vaker om maatwerk, hoge kwaliteit en kortere levertijden.

-Veranderingen in productieprocessen: Er worden nieuwe eisen aan het productieproces gesteld, bijvoorbeeld als gevolg van snelle innovatieprocessen en de aandacht voor volledige kwaliteitsbeheersing (geen fouten maken).

-Inzicht in kosten: De totale kosten van produceren in lagelonenlanden vallen soms hoger uit dan verwacht. De loonkosten stijgen ook daar (met name in China) , de faal- en transportkosten zijn hoger dan in Nederland en er zijn diverse ‘verborgen’ kosten.

-Kenmerken van het productieland: Produceren in lagelonenlanden kan complexer zijn dan in Nederland. Denk bijvoorbeeld aan de gevolgen van taal-en cultuurverschillen en problemen om het intellectueel eigendom te beschermen.

Voor- en nadelen

I.   Fragmentarische modernisering

II.  Regionale- en sociale ongelijkheid

III. Spread en Backwash-effecten

IV. Afwenteling in ruimte en tijd

V.  Ruimtelijke ongelijkheid

Welke grafiek hoort bij welke stad?

- Washington

- New York

- Los Angeles

Edge Cities 

• Ontstaan door suburbanisatie van werkgelegenheid,
  winkelvoorzieningen en uitgaansgelegenheden. 

Verandering Chicago

1. Compacte stad 
2. Urbanisatie 
3. Suburbanisatie -->Edge cities --> Urban Sprawl
4. Re-urbanisatie --> Gentrificatie

Hoe ziet gentrificatie eruit?

Hoe verbeterd de overheid een wijk? 

Stadsvernieuwing

het verbeteren van de kwaliteit van woningen door sloop, opknappen en/of nieuwbouw. Fysiek opknappen.

Herstructurering

woningen diverser maken: dus voor verschillende groepen mensen. Hier verandert de bevolkingssamenstelling.

Gentrificatie

na herstructurering kan gentrificatie komen. 

Wat zijn voor- en nadelen van gentrificatie? 

Gentrificatie, sociale polarisatie, ruimtelijke segregatie, exclusiviteit....

Is de stad straks alleen nog maar voor de rijken?